خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در چهلمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ مجموعه تلویزیونی «زیر آسمان شهر» به کارگردانی مهران غفوریان، آهنگسازی مهدی غفوریان، ترانه‌ای از محمد علی شیرازی و خوانندگی امیر تاجیک از پیش قراولان موسیقی پاپ در دهه هفتاد و هشتاد رفتیم که در سال ۱۳۸۰ تولید و پخش شد و تبدیل به یکی از پرمخاطب ترین مجموعه‌های تلویزیونی سیما تا به امروز شد. مجموعه‌ای که سیر تا پیاز آن گویی در یک قرار نانوشته از مدت‌ها قبل با هم هماهنگ کرده بودند که سریالی را پیش روی مخاطبان قرار دهند که بتواند تبدیل به یکی از ماندگارترین مجموعه‌های تلویزیونی سیما شود. مجموعه‌ای که اگر چه از فصل سوم به بعد گرفتار تکرار و کمبود سوژه شد و در نهایت هم با کیفیتی ضعیف به کار خود پایان داد، اما قطعاً یکی از بامزه‌ترین و متفاوت‌ترین سریال‌هایی است که نوع شخصیت پردازی‌ها و کاراکترهای خلق شده در آن به واسطه یک تیم منسجم از نویسندگان و کارگردانی مخاطب شناس به نام مهران غفوریان، با اقبال عمومی بینندگان مواجه شد.
سریال «زیر آسمان شهر» از مجموعه‌های کمدی شبکه سه سیماست که فصل اول آن در سال ۱۳۸۰ به نویسندگی رضا عطاران، نیما حسن نیا، حمید برزگر و سروش صحت و کارگردانی مهران غفوریان روی آنتن رفت و آنچنان با استقبال عجیب و غریب مخاطبان مواجه شد که سازندگان تصمیم گرفتند فصل‌های بعدی این سریال را نیز تولید کنند. البته که محبوبیت فصل‌های بعد این مجموعه هرگز به جذابیت‌ها و فانتزی‌های قسمت اول نرسید، اما بدون تردید این سریال را به عنوان یکی از پیش قراولان سبک جدیدی از سریال سازی طنز تثبیت کرد. شرایطی که گرچه برای مهران غفوریان به عنوان یک کارگردان، آمد نداشت و او تصمیم گرفت پس از کارگردانی، عمده تجربه‌های خود را با گذر از حاشیه‌های فراوانی که برایش رقم خورد در عرصه بازیگری بیازماید، اما آغازگر جریانی شد که می‌توان از این سریال به عنوان یکی از مجموعه‌های مؤلف طنز در سبک و سیاقی جدید یاد کرد.
در فصل اول تا سوم این سریال که با روایتی طنز از زندگی قشرهای مختلف یک جامعه شهری در یک آپارتمان پیش روی بینندگانش گذاشته شد، حمید لولایی (فصل اول تا سوم)، اکبر عبدی (فصل سوم)، یوسف تیموری (فصل اول)، مجید صالحی (فصل دوم)، مهران غفوریان، کیومرث ملک مطیعی، ملکه رنجبر، نصر الله رادش (فصل اول)، برزو ارجمند، بیژن بنفشه خواه (فصل سوم)، آرام جعفری (فصل اول)، اشکان اشتیاق (فصل اول)، کامران ملک مطیعی (فصل اول)، مینا جعفر زاده (فصل دوم)، رضا ژیان (فصل سوم)، حسن پورشیرازی (فصل سوم)، اکرم محمدی (فصل سوم)، رامین ناصر نصیر (فصل سوم)، غلامرضا نیکخواه (فصل سوم)، پوراندخت مهیمن (فصل سوم)، پرستو صالحی (فصل دوم)، ساناز سماواتی (فصل سوم)، رضا فیاضی (فصل سوم)، آرش میراحمدی (فصل سوم)، معصومه کریمی (فصل اول)، شهرزاد جعفری (فصل دوم)، نیلوفر سجادی (فصل سوم)، شیوا بلوریان (فصل سوم)، رامین پرچمی (فصل دوم و سوم)، فرهاد پورگرجانی (فصل سوم)، غزل صارمی (فصل سوم)، شراره درشتی (فصل سوم) به عنوان بازیگران اصلی حضور داشتند.
در گروه بازیگران مهمان هم نام هنرمندانی چون سیروس میمنت، محمود بنفشه خواه، رضا بنفشه خواه، مختار سائقی، بهنوش بختیاری، عیسی یوسفی پور، امیرحسین مدرس، ابراهیم آبادی، پرویز شفیع زاده، به چشم می‌خورد. غلامحسین لطفی، فخرالدین صدیق شریف، امیر غفار منش، رامتین حامی فرد، پژمان بازغی، مهدی صبایی، محمد ورشوچی، حسن زارع، مهران ضیغمی، فرحناز منافی ظاهر، پروین میکده، بیژن محرمی، رامین نعمتی، حسین شهاب، خشایار راد، شهاب عباسی، مهدی غفوریان، علی لک پوریان، امیر حسین کاشانی، شهرزاد صفوی، جعفر بزرگی، علی اوسیوند، علی انصاریان، رضا عطاران، محسن قاضی مرادی، غلامرضا نیکخواه، میلاد محرمی، مهری مهرنیا، کیوان ملک مطیعی، محمد افشار، سیاوش مفیدی و محمدرضا خسروی به چشم می‌خورد که به فراخور فصل‌های مختلف سریال در جریان داستان قرار می‌گرفتند.
اما از معرفی شناسنامه‌ای سریال که بگذریم، می‌رسیم به موسیقی تیتراژ پایانی مجموعه که قطعاً یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های ماندگاری سریال «زیر آسمان شهر» بود و هست. موسیقی که از آن همچنان به عنوان یکی از پرطرفدارترین موسیقی‌های دهه هفتاد موسیقی پاپ ایران یاد می‌شود و می‌تواند در ردیف آثار جریان سازی قرار گیرد که مهدی غفوریان به عنوان آهنگساز و امیر تاجیک به عنوان خواننده نقش مؤثری در تثبیت و ماندگاری‌اش داشتند. موسیقی که پایه‌های اولیه شکل‌گیری آن به گفته امیر تاجیک از خانه رضا شفیعی جم ساخته شد و تبدیل به یکی هیت ترین ترانه‌ها و موسیقی‌هایی شد که در دهه هشتاد به شدت خودنمایی کرد.
امیرتاجیک از خوانندگان صاحب سبک و خوش صدای موسیقی پاپ ایران که می‌توان او را یکی از پیش قراولان موسیقی پاپ ایران در دهه هشتاد نامید، طی یکی از گفتگوهای رسانه‌ای خود بود که درباره حضورش در همان ایامی که مجموعه زیر آسمان شهر تولید می‌شد، برخی از هنرمندان پاتوقی داشتند که مرکزیت آن منزل رضا شفیعی جم بود، فضایی که در آن رفاقت من با بچه‌های گروه زیر آسمان شهر شروع و منجر به حضور در این سریال پرطرفدار به عنوان خواننده تیتراژ شد مجموعه زیر آسمان شهر که می‌توان آن را بهترین اثر مهران غفوریان در عرصه کارگردانی توصیف کرد، توضیح داده بود: در همان ایامی که مجموعه زیر آسمان شهر تولید می‌شد، برخی از هنرمندان پاتوقی داشتند که مرکزیت آن منزل رضا شفیعی جم بود، فضایی که در آن رفاقت من با بچه‌های گروه زیر آسمان شهر شروع و منجر به حضور در این سریال پرطرفدار به عنوان خواننده تیتراژ شد.
آنجایی که یک روز مهدی غفوریان به من گفت: «برادرم (مهران) مشغول ساخت سریالی به نام «زیر آسمان شهر» است و ما تصمیم گرفتیم که تو خوانندگی تیتراژ آن را به عهده بگیری.» من هم پذیرفتم که در این پروژه حضور داشته باشم. البته ابتدا ترانه دیگری برای این سریال در نظر گرفته شده بود که ما مدتی بعد متوجه شدیم این ترانه مجوز ندارد، به همین خاطر شعر را عوض کردیم و بعد آن را به سازمان صدا و سیما ارائه دادیم که در نهایت پذیرفته شد و اثر همانی شد که پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
وی که تا مدت‌ها از موسیقی تیتراژ زیر آسمان شهر به عنوان یکی از پرطرفدارترین قطعات کنسرت‌هایش استفاده می‌کرد، در این گفتگو افزود: البته بعد از طی این شرایط بود که آقای ترابی از تهیه کنندگان معتبر موسیقی آن روزها امتیاز کار را خریداری کردند و بعدها موفق شدیم آلبوم موسیقی «زیر آسمان شهر» را نیز منتشر کنیم. دقیقاً پس از طی این پروسه و موفقیتی که موسیقی تیتراژ به دست آورد، به من پیشنهاد حضور در سریال «دختران» شد و بعد از اینکه عوامل سریال از چندین خواننده برای تیتراژ سریال تست گرفته بودند، در نهایت بنده به عنوان خواننده نهایی موسیقی تیتراژ این سریال انتخاب شدم.
این خواننده صاحب سبک موسیقی پاپ کشورمان که در این سال‌ها نیز بدون کمترین حاشیه‌ای مشغول تولید و ساخت آثار موسیقایی به ویژه در حوزه‌های ملی – میهنی است در بخش دیگری از این گفتگو بود که درباره تثبیت حضورش در تلویزیون و مواجهه تهیه کنندگان با این شیوه کاری تصریح کرد: من به واسطه همکاری با مهدی غفوریان به عنوان آهنگساز و مهران غفوریان به عنوان کارگردان سریال «زیر آسمان شهر» که توانست یک مجموعه پرطرفدار را به مخاطبان ارائه دهد، مطرح شدم. شرایطی که باعث شد به واسطه یک ادای دینی که به تلویزیون داشتم کارم را با این رسانه ادامه دهم. اما متأسفانه بعدها سوءتعبیرهایی از سوی برخی تهیه کنندگان موسیقی صورت گرفت که من را بسیار ناراحت کرد. اما بازهم خوشحالم که من به همراه تعدادی دیگر از خوانندگان آن سال‌های موسیقی آمده بودیم تا موسیقی پاپ ایران را ارتقا دهیم. ما آمده بودیم به موسیقی شأنیت و شخصیت بدهیم. شأنیتی که متأسفانه بعد از ما واقعاً از موسیقی رفت و به غیر از مواردی کمیاب دیگر آن قوت محتوایی دوران ما را ندارد.
تاجیک در این گفتگوی رسانه‌ای بود که با اشاره به پیشنهادات متعدد تهیه کنندگان و صاحبان آثار سینمایی و تلویزیونی برای حضور در تیتراژها گفت: من پس از خوانش موسیقی تیتراژ سریال «زیر آسمان شهر» برای چندین اثر سینمایی و تلویزیونی هم خواندم. اما متأسفانه پس از چندی همه چیز دچار تغییرات زیادی شد و خواندن موسیقی تیتراژ به شکل عجیب و غریبی وارد فضای بیزینسی شد که پول حرف اول و آخر را می‌زند. حتی من بارها دیده و شنیده‌ام که برخی از خوانندگان حتی پول می‌دهند تا بتوانند در موسیقی تیتراژ یک مجموعه حضور داشته باشند و این یعنی شما به عنوان یک هنرمند مستقل اسیر ماجرایی هستید که دیگر حس را نمی‌تواند به مخاطب انتقال دهد چون پول شرایط نهایی را تعیین می‌کند.
این خواننده که آلبوم «هم کلاسی» او نیز در زمره آثار با کیفیت موسیقی پاپ محسوب می‌شود، در گفتگوی دیگری پیرامون سریال «زیر آسمان شهر» گفته بود: سریال «زیر آسمان شهر» جزو اولین سریال‌هایی بود که بر روی تیتراژ آن قطعه‌ای خوانده می‌شد. این را هم بگویم که فضایی که برای موسیقی وجود داشت بستر خوشایندی برای مخاطبان بود. به هر حال فضای ۱۰ سال پیش موسیقی خیلی بکرتر بود و احترام خاصی وجود داشت به طوری که از آن با عنوان دوران طلایی موسیقی یاد می‌کنند. ما هم در آن دوران استارت کاری را زدیم که در یادها ماند و بیشتر به خاطر همان فضای نوستالژیک مثبت است که در خاطره‌های مردم مانده است.
به هر ترتیب موسیقی تیتراژ سریال «زیر آسمان شهر» قطعاً یکی از با کیفیت ترین و خاطره ساز ترین ملودی‌های مرتبط با مجموعه‌ها و سریال‌های تلویزیونی است که در آن دوران به دلیل کمبود و فقدان امکانات موسیقایی که بسیار محدود بود، تبدیل به اثری قابل قبول برای شنوندگان شد که تا سال‌ها می‌توانند با شنیدن آن به دورانی سفر کنند که همه چیز متفاوت‌تر و مهربان‌تر از این روزهای ما بود.