به گزارش خبرگزاری مهر، چاپ ششم کتاب درآمدی بر جامعه شناسی زبان تألیف یحیی مدرسی به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به بهای ۹۸ هزار تومان به تازگی منتشر شد. چاپ اول این اثر در سال ۱۳۶۸ منتشر شده بود.
زبان، پدیده ای است اجتماعی که زمان پیدایش آن به زمان شکل گرفتن نخستین اجتماعات انسانی برمی گردد. در واقع، زبان یکی از ضرورت های زندگی اجتماعی است و به کارگیری آن یکی از ویژگی های انسان اجتماعی به شمار می آید. از هنگامی که انسان برای ادامه حیات و بقاء خود به زندگی اجتماعی روی آورد، ناگزیر به نوعی نظام ارتباطی برای پیام رسانی نیز نیازمند شد و بدین ترتیب، زبان در کلی ترین مفهوم و ابتدایی ترین شکل آن پدید آمد.
به نظر برخی از محققان، این ابزار ارتباطی روزگاری از نشانه های حرکتی یا دیداری و زمانی از نشانه های آوایی یا شنیداری و در یک دوره میانی، از هر دو استفاده کرده است. با پیدایش خط و نوشتار، پیام رسانی ابعاد تازه و گسترده ای پیدا کرد و امکان حفظ و انتقال تجربیات و میراث علمی و فرهنگی انسان در طول زمان و پهنه مکان فراهم گشت.
«درآمدی برجامعه‌شناسی زبان» اثری از یحیی مدرسی (-۱۳۲۴)، کوششی مقدماتی برای آشنا ساختن خوانندگان فارسی زبان به‌ویژه دانشجویان رشتهٔ زبان‌شناسی با مسائل بنیادی جامعه‌شناسی زبان است. در این راستا، نویسنده کوشیده است تا مباحث پیچیده علمی در سطحی مقدماتی و تاحد امکان، به زبانی ساده و خالی از ابهام مطرح شود و از این رو، در بخشهای گوناگون کتاب، در کنار مباحث نظری و در راستای روشن‌تر شدن آنها، نمونه‌هایی از پژوهشهای تجربی انجام شده نیز آمده‌است.
همچنین کوشش شده است که مسائل مختلف از جنبه‌های گوناگون بررسی شوند. کتاب در هفت فصل نگاشته‌شده و در هر فصل مبحثی در رابطه با جامعه‌شناسی زبان را مطرح کرده است.
فهرست مطالب این اثر عبارت است از:
فهرست نمودارها و نقشه ها
فهرست جدول ها
پیشگفتار
پیشگفتار چاپ سوم
فصل اول: زبان و جامعه
فصل دوم: جامعه زبانی
فصل سوم: دوزبانگی و چند زبانگی
فصل چهارم: برخورد و تماس زبان ها
فصل پنجم: زبانهای میانجی
فصل ششم: گوناگونی زبانها
فصل هفتم: برنامه ریزی زبان
در پیشگفتار چاپ اول این اثر هم آمده است: کتاب حاضر، کوششی است مقدماتی برای آشنا ساختن خوانندگان فارسی زبان به ویژه دانشجوویان رشته زبان شناسی با مسائل بنیادی جامعه شناسی زبان. در این راستا نویسنده کوشیده است تا مباحث پیچیده علمی در سطحی مقدماتی و تا حد امکان، به زبان ساده و خالی از ابهام مطرح گردد و به همین جهت در بخشهای گوناگون کتاب در کنار مباحث نظری و در جهت روشن تر شدن آنها، نمونه هایی از پژوهشهای تجربی انجام شده نیز ارائه گردیده است. همچنین کوشش شده است که مسائل مختلف، از جنبه های گوناگون مورد توجه و بررسی قرار گیرند.
چاپ سوم این اثر در واقع ویرایشی جدید از این اثر محسوب می شد که تنها بخشی از خواست نویسنده، یعنی بازبینی و ویرایش صوری (تغییر فونت، تغییر الگوی پانویس ها، ارجاعات، جدول ها، نمودارها و …) و نیز تغییرات محتوایی محدود (افزودن پاره ای مطالب در بخشهایی از کتاب) عملی شده است.
در ادامه بخشی از فصل پنجم با عنوان زبانهای میانجی را می‌خوانید: زبان‌شناسان زبان میانجی را زبانی دانسته‌اند که به عنوان وسیله ارتباط میان افرادی به کار می‌رود که زبان مادری مشترکی ندارند و هر یک به زبان متفاوتی سخن می‌گویند (ترادگیل، ۱۹۷۴: ۱۴۵). در نخستین تعریف‌هایی که برای زبان میانجی ارائه گردید، بر این نکته تأکید شد که زبان میانجی، زبان مادری هیچیک از افرادی که آن را به کار می‌گیرند، نیست. یعنی هرگاه گویندگان بومی زبان الف بخواهند از طریق زبان ج با گویندگان بومی زبان ب ارتباط برقرار کنند، زبان ج که زبان مادری هیچیک از دو گروه درگیر در برخورد نیست، زبان میانجی محسوب می‌گردد. اما در تعریف‌های جدیدتر، مفهوم زبان میانجی تحول یافته و این اصطلاح در معنی گسترده‌تری به کار گرفته شده است. به عنوان مثال مطابق تعریف گرین‌برگ (۱۹۶۵: ۲۰۰) زبان میانجی می‌تواند زبان مادری یکی از دو طرف درگیر در ارتباط باشد. و این همان تعبیری است که برخی دیگر از زبان‌شناسان نیز از زبان میانجی به دست داده‌اند.