به گزارش خبرنگار مهر، هر زمان که در داخل کشور با کمبود دارو مواجه می‌شویم، علت‌های زیادی برای بروز این کمبود مطرح می‌شود که قاچاق معکوس دارو، یکی از همین علت‌های مبهم است. زیرا، ما هنوز نمی‌دانیم و اساساً مستنداتی وجود ندارد که نشان بدهد چه مقدار دارو از کشور خارج می‌شود که می‌تواند عامل بروز بحران در داخل کشور شود.
برخی از دست‌اندرکاران صنعت دارو، معتقدند که عدد قاچاق دارو از ایران، آن طور که عده‌ای بزرگنمایی می‌کنند، نیست. یعنی اینکه معلوم نیست چه میزان دارو به شکل قاچاق و غیر قانونی از کشور خارج می‌شود که بتواند موجب بروز بحران کمبود دارو در داخل کشور شود.
در مقابل، کسانی هستند که سهم قاچاق معکوس دارو در بروز بحران کمبود دارویی را بالا می‌دانند و معتقدند که خروج غیر قانونی دارو از کشور، به شکلی است که می‌تواند بحران دارویی در داخل کشور ایجاد کند.
اما، سوالی که به ذهن خطور می‌کند، این است که اساساً چه مقدار دارو به لحاظ عددی و ریالی، از کشور خارج می‌شود که می‌تواند بحران دارویی ایجاد کند. قطعاً، پاسخ این سوال، نیاز به مستندات کافی دارد که هیچ وقت در دسترس نبوده است.
به اعتقاد یکی از کسانی که در صنعت دارویی کشور حضور دارد، هدف از طرح موضوعی به نام «قاچاق معکوس دارو»، این است که از واقعیت پشت پرده بروز کمبود دارو در کشور دور شویم. در حالی که خیلی از مسائل دیگر وجود دارد که باعث بروز بحران دارویی در کشور می‌شود.
بر اساس مطالعاتی که انجام شده است، با توجه به اینکه نرخ دارو در ایران نسبتاً ارزان است، احتمال قاچاق آن به کشورهای همسایه وجود دارد، اما سهم آن نسبت به کل بازار دارویی کشور، از ۳ درصد تجاوز نمی‌کند و مقدار آن ناچیز است.
بهانه‌ای برای آزاد شدن ارز دارو
یکی از نکات قابل تأمل در طرح قاچاق معکوس دارو، بهانه برای آزاد شدن ارز دارو است. در حالی که شرایط کشور برای حذف ارز دولتی دارو، مناسب نیست و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، به یکباره قیمت دارو تا چند برابر نرخ‌های فعلی افزایش خواهد یافت. در واقع، سرعت بخشیدن به روند آزادسازی ارز دارو، موجب نابسامانی نظارت بر ارز تخصیص یافته به این بخش می‌شود و این مسئله راه را برای دلالان داروهای خارجی باز می‌کند.
واکنش رئیس سازمان غذا و دارو
بهرام دارویی رئیس سازمان غذا و دارو، در واکنش به وجود کمبود برخی اقلام دارویی در کشور، اظهار داشت: قاچاق معکوس دارو به دلیل قیمت داروها سبب آسیب به شبکه توزیع دارو توسط سازمان غذا و دارو شده است.
وی با عنوان این مطلب که کمبود داروهای بیماران دیابتی و انسولین مورد نیاز این بیماران در کشور وجود ندارد، گفته است که مهم‌ترین دغدغه، دسترسی مصرف کنندگان اصلی به این داروها است.
ادعای رئیس سازمان غذا و دارو، مبنی بر اینکه داروهای بیماران دیابتی دچار کمبود نشده است، نشان می‌دهد که عدد قاچاق معکوس دارو نیز خیلی بزرگ نیست. زیرا، یکی از مهم‌ترین اقلام دارویی که گفته می‌شود به آن سوی مرزها قاچاق می‌شود، انسولین است.
شکل‌گیری بازار سیاه دارو
گفته می‌شود، زمانی که دارویی دچار کمبود می‌شود و یا ذخایر انبارهای دارویی به مقداری می‌رسد که می‌توان برآورد کرد یک دارو در ۲ ماه آینده با کمبود مواجه خواهد شد، سازمان غذا و دارو اقدام به فراخوان و یا واردات دارو می‌کند. این فرآیند اعلام تا تخصیص ارز معمولاً همیشه زمان بر است و این زمان باعث می‌شود تا داروها به موقع ترخیص نشوند و منجر به کمبود دارو در داروخانه‌ها و مراکز درمانی شود و همین زمان و فاصله است که شکل‌گیری بازار سیاه دارو را ایجاد می‌نماید.
دارو چگونه قاچاق می‌شود
یکی از مسیرهای قاچاق معکوس دارو از کشور، به شکل چمدانی است که توسط مسافران انجام می‌شود. اما، سوال اینجاست که این میزان قاچاق چمدانی، چند درصد از بازار دارویی کشورمان را تشکیل می‌دهد.
شاید باور این موضوع که قاچاق چمدانی دارو از کشور می‌تواند سهم زیادی در بروز بحران کمبود دارویی در داخل کشور داشته باشد، قدری سخت و دشوار باشد. زیرا، چقدر دارو را می‌توان با چمدان از کشور خارج کرد که باعث بروز بحران دارویی شود. در همین حال، قاچاق معکوس دارو با کامیون از طریق مرزهای کشور، نمی‌تواند به آسانی رخ دهد و اگر قرار باشد داروها به آسانی با کامیون‌ها از مرزهای کشور قاچاق شود، باید نسبت به تدابیر امنیتی و بازرسی‌ها بی اعتنا بود که قطعاً چنین نبوده و خروج دارو با کامیون از کشور، به آسانی اتفاق نمی‌افتد.
در همین حال، موضوع دیگر که نباید بی اعتنا از کنار آن عبور کرد، سلامت داروهای قاچاق در کشورهای مقصد است. زیرا، هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد داروها بدون تاییدیه کشور مبدا، وارد داروخانه‌های کشورش شود. بنابراین، اگر قرار باشد به حجم بازار ناصرخسرو اشاره کنیم، نمی‌توان مطمئن بود که درصد زیادی از داروهای کشور به شکل قاچاق از کشور خارج بشود.