به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، جلسه کمیته تدوین محتوای پیش‌دبستان با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، صبح امروز سه‌شنبه ۸ دی ماه برگزار شد. در ابتدای جلسه حسن ملکی، جلسه تدوین محتوای پیش‌دبستان را معنوی خواند و گفت: علت معنویت این جلسه، مخاطبان این جلسه است که عملاً بی دفاع هستند زیرا هر چه مخاطب بی دفاع‌تر باشد، مربی مسئول‌تر خواهد بود. همان‌طور که مستحضر هستید، یک دانش‌آموز مقطع متوسطه می‌تواند از معلم یا محتوای درسی خود شکایت کند اما در مورد این گروه، یعنی پیش‌دبستانی و مهدکودک، این‌گونه نیست زیرا این گروه بی دفاع هستند. لذا ما در این عرصه مسئول‌تر هستیم و نباید این رابطه را فراموش کنیم.
وی ضمن قدردانی از کارهای انجام شده، بیان کرد: خوشبختانه با همت همکاران ما کارهای خوبی شکل گرفته و شش کارگروه در این راستا تشکیل شده است. بر همین مبنا نیز باید خروجی کارگروه‌ها این جلسه را تغذیه کنند و این یک قاعده‌ی مهم است. در این راستا لازم است که کارگروه‌ها فعال باشند تا بتوانیم خروجی آنان را در این جلسه به شور و مشورت بگذاریم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: ما در بحث پیش‌دبستان کارهای عقب مانده‌ی بسیاری داریم لذا نباید اجازه و فرصت دهیم که برخی از برنامه‌های درسی غیربومی و ناآشنا با فطرت الهی کودک به این عرصه دست پیدا کنند البته بدیهی است که برای این عرصه با تأکید بر نگاه بومی، می‌توانیم از تجربیات سایر کشورها نیز بهره‌مند شویم و این به معنای بی توجهی به تجربیات جهانی نیست. مسأله‌ی اصلی اینجاست که مدل تربیتی ما باید منحصر به کشورمان باشد و در این راستا تولید دانش نیز انجام شده است.
ملکی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه دوره‌ی پیش‌دبستان و مهدکودک، حساس‌ترین دوره به‌شمار می‌رود، باید بر این عرصه، نظارت داشته باشیم تا حق و حقوق کودکان معصوم و بی دفاع را به هر کسی واگذار نکنیم. در این راستا نیز، امیدواریم که بتوانیم کار را با مشارکت اساتید و کارشناسان به سمت جلو سوق دهیم و نگذاریم که پیش‌دبستانی‌ها و مهدها، مراکز ورود برخی از تفکرات شود که از همان کودکی به تخریب اذهان می‌پردازد البته که کار در این عرصه بسیار سخت است اما با استمرار و پیگیری، قطعاً امکان‌پذیر است.
وی بر لزوم توجه به اجرا تأکید کرد و گفت: یکی از نگرانی‌های من در مورد عرصه‌ی اجراست. در این راستا لازم است که معاونت آموزش ابتدایی وزارتخانه، ضمن همفکری، به ما گزارشاتی درباره‌ی وضعیت اجرا ارائه کنند تا بتوانیم به بررسی معایب و اشکالات بپردازیم زیرا صحبت‌های خوب و علمی در جلسات، بدون اجرا بی معنا خواهد بود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر لزوم نظارت به‌جای تولید محتوا در این عرصه تأکید کرد و گفت: خوشبختانه امروز در طراحی و تدوین تلاش‌هایی صورت گرفته و راهنمای برنامه‌ی درسی خوبی نیز تدوین شده و شاخص‌های متعددی به‌دست آمده است لذا اگر در سال جاری بسته‌ای حداقل ۶۰ درصد به رویکرد ما نزدیک باشد، پذیرفته خواهد شد تا بتوانیم سال جاری را به شکل اصولی‌تری اجرا کنیم و برای آینده به یک بسته‌ی آموزشی اسوه و نمونه دست پیدا کنیم. البته تأکید ما در این عرصه، تولید توسط دیگران است زیرا سازمان باید بیشتر به تنظیم‌گری و نظارت بپردازد چرا که امروز جامعه نمی‌پذیرد که چند نفر در یک گروه همه کاره‌ی یک درس در کشور باشند. بر همین مبنا لازم است که از دیگران و ایده‌های خارج از سازمان نیز، بهره مند شویم زیرا در برنامه‌ی درسی ملی نیز بر این موضوع تأکید شده است.
در ادامه، مسعود تهرانی فرجاد، دبیر کمیته‌ی تدوین محتوای پیش‌دبستان، از شکل‌گیری کارگروه‌های این بخش خبر داد و گفت: به لطف خداوند امروز ۶ کارگروه مختص به این عرصه شکل گرفته و عملاً کار، شروع شده است. در این راستا قرار است که سه بسته‌ی مختلف را در سال جاری مورد بررسی قرار دهیم. ضمن اینکه به لطف خداوند و به پشتوانه‌ی کارهای علمی انجام شده، ما وارد گفت‌وگو با یک سری نهادها و مؤسسات مردم‌نهاد شدیم تا در شرف سال تحصیلی جاری ما را در اجرا، کمک و پشتیبانی کنند و بتوانیم نگاهی که مبتنی بر فطرت‌گرایی توحیدی است، اجرا کنیم و پاسخگوی کودکان بی دفاع و مظلوم باشیم.
وی درباره‌ی حضور سایر بخش‌ها و همکاری‌های انجام شده، بیان کرد: الحمدلله حوزه‌ی علمیه‌ی قم در بخش خواهران با ما وارد مذاکراتی شده که امکان استفاده از پتانسیل‌های این بخش را فراهم می‌کند. همچنین مؤسسه‌ی طلوع نسل نو، در یک کار علمی و جهادی وارد عمل شده تا بتوانیم امسال را با خیال آسوده‌تر طی کنیم و ان‌شاءالله در آینده برای برنامه‌های بلندمدت وارد عمل شویم.
تهرانی خاطرنشان کرد: در راستای افزایش تعامل و همکاری با سایر بخش‌ها، نمایندگانی از معاونت ابتدایی و سازمان تعلیم و تربیت کودک، برای حضور در کارگروه‌های این کمیته اعلام آمادگی کرده‌اند و شرایط همکاری و همراهی فراهم شده است.
خانم خیرآبادی، دبیر کارگروه زبان‌آموزی نیز در این بخش از جلسه بیان کرد: آموزش زبان فارسی با تأکید بر مناطق دو زبانه، در این کارگروه مد نظر قرار گرفته شده و تلاش‌ها بر این است که راهنمایی در این عرصه تدوین کنیم.
وی درباره‌ی ضرورت تدوین این برنامه گفت: در کشور ما از دیر باز اقوام مختلفی زندگی می‌کنند که دارای گویش‌ها، زبان و لهجه‌های مختلفی هستند. این بخش‌ها متعاقب این تفاوت‌ها، دارای فرهنگ و ارزش‌هایی متعددی نیز هستند لذا لازم است که ضمن احترام به این بخش، زبان فارسی را نیز به‌عنوان یک المان مهم در راستای اتحاد ملی و ارتباطات گسترده‌ی اجتماعی به کودکان، آموزش دهیم.
خیرآبادی تصریح کرد: بدیهی است که برای برقراری اطلاعات آموزشی، لازم است که مهارت‌های شفاهی به کودکان، قبل از ورود به مدرسه آموزش داده شود. در این راستا، هدف اصلی ما، آموزش زبان فارسی به نوآموزانی است که زبان مادری آنان غیر از زبان فارسی است زیرا این امر علاوه بر حفظ وحدت ملی، باعث بسط عدالت آموزشی و آماده کردن نوآموزان برای مدرسه و صد البته افزایش مهارت اجتماعی ارتباطی می‌شود.
وی در ادامه به ارائه‌ی جزئیات طرح این کارگروه پرداخت و گزارشی کامل از فعالیت‌های این بخش شامل مشکلات، چالش‌ها و فرصت‌ها ارائه کرد.
دستجردی نیز در ادامه‌ی این جلسه بیان کرد: لازم است که برای ورود به بخش دو زبانه از برخی از مدارس نظیر بخش کودکان استثنایی، کار را آغاز کنیم زیرا آنان پرسشنامه‌هایی دارند که با افزودن چند سؤال، امکان اجرای کار را تسهیل می‌کند و با چند پرسش مناسب می‌توانیم دو زبانگی کودکان را پیدا کنیم البته بخش‌هایی چون فرهنگستان و وزارت ارشاد، پرسشنامه‌هایی مناسب این عرصه دارند که می‌توان مورد بهره‌برداری قرار داد و از آن به شکل سیستماتیک استفاده کرد.
وی بر لزوم دو زبانه بودن مربیان تأکید کرد و گفت: بدیهی است که مربیان مناطق دو زبانه، باید به زبان دوم یعنی زبان مادری محیط مسلط باشند زیرا در غیر این صورت اهداف حاصل نمی‌شود.
دستجردی ادامه داد: لازم است که اعضای کارگروه مربوطه به پیش‌دبستانی‌های دو زبانه مراجعه کنند تا فضا و رفتار مربی و مخاطب را دقیق‌تر بررسی کنند و نگاه بهتری در راستای تدوین به‌دست آورند.
معصومه نجفی، مدیرکل دفتر تألیف نظری نیز در ادامه‌ی جلسه گفت: بحث دو زبانگی بسیار وسیع است و جای مباحث گسترده‌ای دارد لذا در نشستی که ما برگزار کردیم، تمام تهدیدها و فرصت‌ها مورد بررسی قرار گرفت، لذا با توجه به حساسیت مسئله، باید از ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم زیرا تعداد زیادی از دانش‌آموزان دو زبانه هستند که اغلب در دوره‌ی اول ابتدایی دچار مشکل می‌شوند. بر همین مبنا امیدوارم، از فرصتی که پیش آمده بهره‌مند شویم و بتوانیم به این عرصه، کمکی جدی کنیم زیرا از ۴ تا ۶ سالگی زمان مناسبی برای کار بر روی این بخش فراهم می‌شود.
بهجت، نیز با تأکید بر اهمیت دو زبانه بیان کرد: موضوع دو زبانه دارای ابعاد مختلفی است که باید به آن فکر کرد زیرا عدم توجه به آنان باعث ناکامی طرح می‌شود.
وی افزود: با توجه به اینکه الگوی ما فطرت‌گرایی توحیدی است، باید در این مسیر شناخت را بر مبنای افراد مد نظر قرار دهیم در حالی که این تهدید وجود دارد که با این الگو به سمت یکسان‌سازی حرکت کنیم.
بهجت تصریح کرد: نکته‌ی دیگر محیط است. زیرا در برخی از مناطق تأثیرات بخش‌هایی مانند ماهواره باعث گرایش‌های متعدد زبانی شده است بنابراین باید از یکسان‌سازی و نگاه این‌گونه اجتناب کنیم زیرا چنین نگاهی مانع از شکل‌گیری وحدت می‌شود.
خانم صدر ادامه داد: به نظر من، کودک قبل از ۴ سالگی باید به زبان مادری مسلط باشد، زیرا این امر پیش‌نیاز آموزش زبان فارسی است. با توجه به اینکه کودکان از سن دو سالگی زبان را یاد می‌گیرند و کمتر رسانه‌ها در این دوره وارد عمل می‌شوند، می‌توان از این نقطه اقدام کرد.
وی افزود: ما باید شوق به زبان مادری از جنبه‌ی ارزشی و گرایشی را مد نظر قرار دهیم و در عین حال تمایز قائل شدن بین زبان مادری و رسمی، احترام به هر دو باید مد نظر قرار گیرد لذا کودک باید نسبت به هر دو احساس احترام و هویت داشته باشد.
صادقیان نیز بیان کرد: ضروری است که به برنامه‌ی دو زبانه، در بدنه‌ی برنامه‌ی درسی پیش‌دبستانی نگاه کنیم و نگاه منفک و مستقل به آن نداشته باشیم زیرا این امر باعث آسیب به برنامه و اقدامات موازی می‌شود.
خانم فضلی ضمن تشکر از اقدامات انجام شده گفت: پیچیدگی این کار، بیش از آن چیزی است که به ظاهر بتوان در قالب یک چارچوب عادی به آن پرداخت لذا نیاز است که ابعاد مختلف امر، مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: موضوع دو زبانه، از گذشته مورد توجه بوده است و باید به آن توجه ویژه‌ای شود زیرا زبان مادری به دلیل هویت فردی بسیار حائز اهمیت است و عملاً نقش مهمی در جایگاه منسجم فرد برعهده دارد. نکته‌ی دیگر این است که ساز و کار مغزی برای یادگیری زبان مادری و معیار یکی است لذا اگر ظرفیت کودکان در یادگیری زبان مادری تقویت شود، ظرفیت یادگیری زبان فارسی نیز به‌وجود خواهد آمد. بنابراین ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم زبان مادری را مورد کم توجهی قرار دهیم اما تأکید بر این زبان، با توجه به هویت ملی، ضرورت وحدت و توسعه‌ی روابط اجتماعی ضروری است.
فضلی خاطرنشان کرد: در این راستا لازم است که علاوه بر یادگیری زبان فارسی، علاقه به این هر دو زبان در کودک باید تقویت شود.
سعیدبخش از اصفهان نیز گفت: به نظر من، فعالیت‌های زبانی، زمانی به نتیجه می‌رسد که دارای جذابیت باشد لذا صرفاً با تأکید بر مهارت‌های کلامی امکان آموزش نیست. در این راستا، دو بخش شنیدن و گفتن باید دارای جذابیت‌های متعدد باشد تا بتواند مورد توجه کودکان قرار گیرد و باعث نفوذ در آنان شود.
وی ادامه داد: ورود شعارهای تربیتی با محوریت موضوعات شخصیتی، احساسی و عاطفی به شدت می‌تواند جایگاه فعالیت‌های کلامی را در کودکان تقویت کند. در این راستا به‌نظر می‌رسد بهترین زمان برای ورود به این موضوع، بین ۴ تا ۵ سال است زیرا امکان ورود بازی‌های کلامی، در این دوره بیشتر میسر می‌شود.
سعیدبخش تأکید کرد: در این راستا، علاوه بر شعر، قصه و … می‌توان از شعار نیز استفاده کرد زیرا شعارها آهنگین، کوتاه و گاهی طنز هستند و این عوامل باعث نفوذ کلامی بیشتر در کودکان می‌شود.
ملکی نیز در جمع‌بندی بخش نخست این جلسه گفت: طرح ارائه شده بسیار منظم و خوب بود زیرا منظم عمل کردن در بخش نظری امر بسیار مهمی در موفقیت بخش عملی است. در واقع آدرس عملیات، درون بخش نظری طراحی می‌شود لذا مبهم و به هم ریخته صحبت کردن، باعث سرگردانی، در بخش عملی می‌شود لذا نظم ارائه شده، جای تشکر دارد.
وی افزود: این کارگروه زمینه‌ساز است و مسئولیت بسیار بالایی دارد زیرا این کارگروه به‌دنبال ارائه‌ی کاری است تا کودکان در مناطق دو زبانه برای ورود به عرصه‌ی زبان فارسی، با حفظ احترام و کرامت زبان مادری، آماده شوند. بدیهی است که در این مسیر، زبان مادری زمینه‌ساز است لذا در این عرصه باید دقیق عمل کرد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: به‌نظر می‌رسد که مبانی جمعیت‌شناختی بالایی در این راهنما مورد نیاز است لذا باید اطلاعات در این زمینه را افزایش دهیم و در این راستا کارگروه به یک بانک اطلاعاتی نیاز دارد.
ملکی خاطرنشان کرد: در این بخش، باید به بُعد اجتماعی و سیاسی نیز توجه کنیم زیرا ممکن است که باعث برانگیخته شدن برخی تعصبات شود. نکته‌ی دیگر این است که تأکید ما بر یکسان‌سازی نیست و نگاه بر همان شناخت متمرکز شده است. در این راستا نیز، مبنای ما اصل ۱۵ قانون اساسی است که علاوه بر تأکید به زبان رسمی فارسی، امکان آموزش و فعالیت زبان محلی را نیز مورد توجه قرار داده است لذا این اصل، مبنای قانونی ماست و نباید از آن تخطی کنیم.
وی ادامه داد: حضور کارگروه‌های مختلف، در بخش مهدکودک و پیش‌دبستان، به معنای شکل‌گیری برنامه‌های موازی نیست و قصد ما شکل‌گیری یک برنامه‌ی واحد است لذا باید برنامه‌ی دو زبانه در ارتباط با سایر ارکان باشد و این در مورد تمامی کارگروه‌ها لحاظ شود بنابراین تمام کارگروه‌ها به‌عنوان یک منشور باید در نهایت، به یک تجمیع دست پیدا کند.
در بخش دوم، خانم دکتر نجفی، دبیر کارگروه تربیت مربی و آموزش خانواده گفت: دوره‌های تربیت مربی بسیاری در سطح کشور برگزار می‌شود که ما مورد بررسی قرار دادیم و بنا بر این قرار گرفت که گزارشی از آن ارائه دهیم و به تحلیل آن بپردازیم.
وی درباره‌ی این امر به ارائه‌ی گزارش پرداخت و بیان کرد: در این راستا، پیشینه‌ها در داخل و خارج از کشور مورد بررسی قرار گرفت، لذا استان‌های مختلف و کشورهایی چون: کانادا، آمریکا، سنگاپور، در این بخش، مطالعه شد.
نجفی در ادامه‌ی گزارشی درباره‌ی جزئیات این طرح برای حاضران ارائه کرد و ابعاد مختلف این برنامه توسط حضار مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
طهماسبی، روان‌شناس بالینی عضو هیأت علمی دانشگاه توانبخشی در ادامه‌ی جلسه بیان کرد: ما امروز با آسیب‌ها و بحران‌های متعددی روبه‌رو هستیم که یکی از مهم‌ترین آنها بحران جمعیت است لذا ما باید در مباحث پیش رو به این نکته توجه کنیم. در این راستا، لازم است که در انتخاب کلمات توجه ویژه‌ای داشته باشیم و به‌جای کودک، واژه‌ی فرزندان را مد نظر قرار دهیم.
وی افزود: در بخش دیگر نیاز است که به جای والد، خانواده را مد نظر قرار دهیم و تربیت را تک والد مورد توجه قرار ندهیم زیرا پدر و مادر هر دو در این عرصه مؤثر هستند. در ادامه نیز ضروری است که به تفاوت نقش‌های جنسیتی نیز توجه داشته باشیم زیرا امر بسیار مهمی است.
در بخش پایانی جلسه، ملکی از کار ارائه شده تشکر کرد و گفت: امروز به‌عنوان مسئولی که باید پاسخگو باشم، احساس خوبی دارم زیرا کارهایی که امروز ارائه شد، نشان می‌دهد که به سمت پیشرفت در حرکت هستیم. بدیهی است که نقدها می‌تواند راهگشا باشد و اساساً نیاز راه ماست چرا که برای پختگی، نیاز به نقد داریم لذا لازم است که دیدگاه‌ها مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: نسبت بین عمل و برنامه‌ی درسی، باید مورد توجه قرار گیرد زیرا ما در بُعد عمل دچار خلاء هستیم. رابطه‌ی عمل با یادگیری دارای سه حالت است که باید بر آن متمرکز شویم. یکی از حالت‌ها این است که وقتی از عمل صحبت می‌کنیم، ممکن است منظور رفتار عملی مربی را در تدریس به مخاطبان مد نظر قرار دهیم زیرا این بخش اثر تربیتی فوق‌العاده‌ای دارد. با توجه به این امر، ما باید زمانی که آموزش می‌دهیم، افرادی را به‌عنوان مدرس انتخاب کنیم که دارای سجایای اخلاقی مناسب و به شکل بارز باشند زیرا این امر می‌تواند نقش مهمی در تربیت داشته باشد. ما برای این امر مبنای اعتقادی نیز داریم زیرا خدای متعال مربیان خود را معصوم انتخاب کرد زیرا آنان باید با رفتار خود مردم را اصلاح کنند و رفتار عملی در اصلاح انسان‌ها مورد توجه قرار گرفت.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: در بخش دوم وقتی از عمل صحبت می‌کنیم این است که در برنامه‌ی درسی هدف‌های عملی بگنجانیم و تأکید بر حافظه‌محوری یا دانش‌محوری نباشد. لذا هدف‌های عملی ماهیتاً باید دارای بعد عملی باشند. بُعد سوم روش‌های تربیت عمل‌محور است لذا باید روش‌هایی را به‌کار گیریم که سبقه‌ی عملی و مهارتی داشته باشد و در عمل بتواند مخاطب را دگرگون کند. بدیهی است که هر مقدار نظام تعلیم و تربیت کارآمدتر باشد به عمل نزدیکتر است.
ملکی ادامه داد: ما در تار و پود برنامه‌های درسی، سعی داریم که به مسائل اساسی جامعه بپردازیم زیرا بی توجهی به این عوامل مشکلات عمده‌ای به‌دنبال دارد. به‌عنوان مثال مسئله‌ی پیری جمعیت امر مهمی است و ما باید به آن بپردازیم لذا باید بدانیم که از همان اوان کودکی باید چگونه به این امر بپردازیم و این بذر را در ذهن او بکاریم تا در زمان بزرگسالی به رفع این مشکل کمک کند. در این راستا باید بین دوره‌ی پیش‌دبستان با دوره‌ی ابتدایی و پس از آن مورد توجه قرار گیرد و در تمام برنامه‌ها مد نظر ما باشد.
وی تصریح کرد: امام سجاد (علیه‌السلام) رساله‌ی حقوقی دارند که وقتی مطالعه می‌کنیم، متوجه می‌شویم، مسئله حق تربیتی تا چه حد دارای عظمت است. لذا ما باید به آن توجه ویژه داشته باشیم. با توجه به اینکه کودک دوره‌ی پیش‌دبستان معصوم و بی دفاع است، این حق بر گردن ما وجود دارد و ما باید به آن نگاه ویژه‌ای داشته باشیم. در ادامه نیز لازم است که کارگروه رسانه را نیز شکل دهیم زیرا معرفی اقدامات انجام شده به جامعه ضروری است.