خبرگزاری مهر – گروه استانها: تخصیص اعتبار ۱۲ میلیارد تومانی با موضوع ایجاد ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا و خریداری تجهیزات لازم با محوریت دستگاه‌های سنجش ذرات گرد و غبار با پی ام یا اندازه ۲.۵ میکرون برای شهرهای یزد، اشکذر، مهریز و بافق برای شناسایی کانون‌های گرد و غبار و چاره اندیشی برای کاهش آلودگی‌ها بسیار مؤثر خواهد بود.
یزد روز به روز ناسالم‌تر می‌شود، خشکسالی‌های پیاپی، سست شدن زمین و انتشار ریزگردها را در استان یزد به دنبال داشته است، ریزگردها عامل اصلی آلودگی هوای استان یزد به شمار می‌روند و سالانه جمعیت زیادی از مردم یزد به همین به دلیل دچار مشکلات تنفسی می‌شوند یا بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست می‌دهند.
اما نکته حائز اهمیت در استان یزد این است که ریزگردها در جریان عبور خود از شهرهای صنعتی، آلودگی‌های صنعتی را نیز با خود حمل می‌کنند. باد غالب استان یزد از شمال غرب به جنوب شرق دشت یزد - اردکان و شهرهای عقدا، اردکان، میبد، زارچ، اشکذر، یزد و مهریز را در بر می‌گیرد و سایه این آلودگی بر سر این شهرها که بیشترین جمعیت استان را شامل می‌شوند، سنگینی می‌کند.
به این ترتیب آنچه در شهرهای استان وارد ریه شهروندان می‌شود گرد و غبار همراه با آلاینده‌های صنعتی است که وضعیت را وخیم‌تر می‌کند. انتشار گرد و غبار در هوا، ناگزیر هوای ناسالم را وارد ریه شهروندان می‌کند اما زمانی که آلاینده‌های صنعتی هم به آن اضافه می‌شود، تأثیر منفی آن بر سلامتی شهروندان صد چندان می‌شود.
ناگفته نماند در انتشار ریزگردها در استان، معادن هم نقش پررنگی دارند، انتشار ذرات معلق هم در عملیات استخراج و هم انتقال مواد معدنی در جاده‌های خاکی روستایی، پوشش گیاهی محدود را نابود و خاک را سست کرده و غبار را در هوا منتشر می‌کند. مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی اصلی‌ترین عامل مرگ و میر در استان یزد است که بخش زیادی از آن به آلودگی هوا بستگی دارد.
ریزگردهای ناشی از طوفان‌های محلی یا به اصطلاح «تیفون‌های سیاه» در گذشته نزدیک نوروز تا اوایل خرداد شدت می‌گرفتند اما به دلیل خشکسالی‌های پیاپی این بازه زمانی از بهمن تا اواخر تابستان افزایش یافته و با این اوصاف هوای شهر یزد روز به روز ناسالم‌تر می‌شود.
بازگشت به عقب
در دولت قبل طرحی برای شناسایی منشأ و کانون ریزگردها از سوی دانشگاه یزد اجرا شد تا بر اساس آن راهکارهای علمی و اساسی ارائه شود.
در این مطالعه سعی شد تا به روش منشاءیابی گام به گام و امتیازدهی عوامل مؤثر بر تولید ریزگردها از جمله تفسیر تصاویر ماهواره‌ای، آنالیز داده‌های آماری و پرسشگری از خبرگان و با کاربرد تکنیک‌های مختلف از جمله منطق بولین، منطق فازی و کمی کردن شاخص‌های کیفی، عرصه‌های مؤثر در تشدید پدیده گرد وغبار و ریزگردها شناسایی و اولویت‌بندی شوند.
بر اساس این مطالعه علمی، به طور کلی منشأ یا کانون‌های تولید گرد و غبار در استان یزد را می‌توان به سه دسته یا کانون اصلی شامل کانون‌های نقطه‌ای شامل معادن و صنایع و نقاط دفن نخالهها، کانون‌های خطی شامل جاده‌ها و حریم‌های جاده‌ای و بستر خشک رودها و نهایتاً کانون‌های صفحه‌ای شامل اراضی ملی فاقد کاربری و مستثنیات با کاربری کشاورزی یا بایر تقسیم‌بندی کرد که به ترتیب به دلیل میزان و شدت فعالیت و جابجایی خاک از اهمیت بیشتری در تولید گرد و غبار و ریزگردها برخوردار هستند.
به استناد نقشه کانون‌های خطی تولید گرد و غبار در استان که عموماً به جاده‌های خاکی معدنی و صنعتی و روستایی مربوط می‌شود، جاده‌های خاکی استان با طول تقریبی ۲۶ هزار و ۳۵۶ کیلومتر و عرض میانگین چهار متر، مساحتی در حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار را به شدت آشفته کرده که در این مطالعه به عنوان کانون‌های فوق بحرانی خطی معرفی شده است.
اما قطعاً مطالعه کافی نیست بلکه ارائه راهکار، تخصیص بودجه و عزم جدی می‌تواند نتیجه این مطالعات را کاربردی کند. امید است با این مصوبه دولت و ایجاد ایستگاه‌های جدید در شناسایی و مدیریت کانون‌های بحرانی گرد وغبار گام برداشته شود تا یزدی‌ها هوای پاک‌تری را استشمام کنند.
فعالیت ۵ ایستگاه در حال حاضر
مسئول مرکز پایش زیست محیطی استان یزد در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ضرورت افزایش ایستگاه‌های سنجش آلودگی ذرات گرد و غبار در استان گفت: با توجه به اینکه برخی از این ایستگاه‌ها از مدار خارج شده، در حال حاضر تعداد ایستگاه‌های فعال استان، ۵ ایستگاه است.
سیدمصطفی میرزاده اضافه کرد: این ایستگاه‌ها شامل دو ایستگاه در یزد، دو ایستگاه در اردکان و یک ایستگاه در میبد است و شهرهای یزد، اشکذر، مهریز و بافق هم در اولویت نصب ایستگاه قرار دارند.
وی افزود: در سفر هیأت دولت به استان یزد ۱۲ میلیارد تومان برای خرید دستگاه با قدرت تشخیص ذرات ۲.۵ میکرون به این شهرها اختصاص یافته که نصب دستگاه در شهرهای یزد و اشکذر در مسیر آلاینده دشت یزد - اردکان در اولویت قرار دارد.
این مسئول تاکید کرد: به علت آلایندگی استان به ویژه در دشت یزد – اردکان شامل شهرهای اردکان، میبد و یزد و مهریز و همچنین شهر بافق، به دلیل معادن و آب و هوای خاص نصب ایستگاه در این شهرها از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مسئول مرکز پایش زیست محیطی استان یزد با بیان اینکه پیش از این نیز ایستگاه‌های تشخیص ذرات گرد وغبار ۲.۵ میکرون در شهر یزد وجود داشت، اظهار داشت: با توجه به اهمیت آلایندگی شهرهای میبد و اردکان این ایستگاه‌ها از یزد منتقل شد اما خریداری آنها برای شهرهای یزد و اشکذر در اولویت اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد قرار دارد.
وی با بیان اینکه عامل اصلی آلودگی هوای شهرهای استان یزد ذرات معلق است، افزود: تیفون‌های سیاه از گذشته در یزد مرسوم بوده و از اسفند تا خرداد شیوع بیشتری داشته اما با توجه به اینکه در حال حاضر پوشش گیاهی هم به دلیل عوامل طبیعی و هم انسانی ضعیف شده، مدت زمان ورزش این تیفون‌ها متفاوت و رو به افزایش است.
میرزاده تصریح کرد: این پدیده کاملاً به شرایط جوی بستگی دارد به طوری که زمانی که باران می‌آید، کمتر بروز می‌کند اما اگر خشک باشد و فقط باد بیاید، در اثر تغییر فصل و جابجایی هوا شاهد تیفون خواهیم بود که در حال حاضر ۹ ماه از سال به صورت کم و بیش استان را درگیر می‌کند.
انجام مطالعات سیاهه انتشار
مسئول مرکز پایش زیست محیطی استان یزد درباره نیازسنجی برای استقرار ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا اظهار داشت: با توجه به اهمیت مشکلات زیست محیطی در استان طرحی مطالعاتی با عنوان سیاهه انتشار در دست تهیه است.
وی ادامه داد: این مطالعه مشمول کلان شهرها می‌شود اما در استان یزد در یک محور از عقدا تا مهریز در مسافت ۱۰۰ کیلومتر از اردکان تا یزد انجام می‌شود.
میرزاده گفت: فاز اصلی و مهم این طرح شناسایی محل دقیق استقرار ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا است و سپس بر اساس کسب اطلاعات، تمام عواملی که باعث آلودگی می‌شوند را مشخص و آنالیز می‌کنیم و خروجی کلی آلودگی هوای این محور ارائه خواهد شد.
وی درباره عوامل مؤثر در آلودگی ذرات گرد و غبار در استان با تاکید بر اینکه همه عوامل در این مسیر متهم هستند، تصریح کرد: در اثر انجام این طرح به تفکیک مشخص می‌شود که چه عواملی نقش بیشتری در آلودگی هوای استان دارند.
و اما چاره کار
مسئول مرکز پایش زیست محیطی استان یزد درباره راهکار مقابله با انتشار ریزگردها در استان گفت: وسعت استان زیاد و مدیریت این معضل با مشکلات بسیاری مواجه است اما اخیراً مطالعاتی برای استفاده از مالچ های طبیعی از سوی سازمان محیط زیست و سازمان جهاد کشاورزی انجام شده است.
وی از اجرای این طرح برای کنترل کانون‌های بحرانی گرد و غبار خبر داد و افزود: فاز اول این طرح به صورت پایلوت در بافق اجرا شده است و در صورت دستاوردهای مطلوب، در شهرهای دیگر اجرا خواهد شد.
دردسرهای تیفون‌های محلی
گرد وغبار محلی یا به اصطلاح یزدی‌ها تیفون سیاه، یکی ازدلایل اصلی آلودگی هوای شهرهای استان به ویژه در دشت یزد- اردکان شامل شهرهای اردکان، میبد، اشکذر، یزد و مهریز است و با توجه به اینکه این شهرها در مسیر باد غالب استان از شمالغرب به جنوب شرق واقع شده است، همواره با ورزش باد و طوفان‌های محلی، شاهد انتشار گرد و غبار در این شهرها هستیم.
گرد وغبار محلی در یزد مشکلات بسیاری به همراه دارد اما بخش عمده آن متوجه سلامت یزدی‌ها است. فشار خون و بیماری‌های قلبی عامل اصلی مرگ و میر در استان یزد است و یکی از عواملی که این بیماری‌ها را تشدید می‌کند شرایط آب و هوایی نامناسب است.
گرد و غبارهای محلی که همواره از اسفندماه شروع شده و تا اوایل خرداد یزدی‌ها را درگیر می‌کردند به واسطه خشکسالی‌های پیاپی زمان طولانی‌تری پیدا کرده است و تقریباً نیمی‌از سال استان را درگیر می‌کند و با این اوصاف هوای شهر یزد روز به روز ناسالم‌تر می‌شود.
راهکارهای بسیار در این مسیر از سوی فعالان محیط زیست پیشنهاد می‌شود که مهم‌ترین آنها تثبیت خاک و کاشت نهال برای جلوگیری از انتشار گرد و غبار در زمان طوفان است و قطعاً راهکارهای دیگری نیز از سوی افراد خبره وجود دارد که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.