چرا نوجوانان بدرفتاری می‌کنند/توصیه های روانشناسی به والدین

نصیره مقدم فر در گفتگو با خبرنگار مهر، با عنوان این مطلب که نوجوانان از چهار راه معمول می‌تواند به احساس تعلق دست پیدا کنند، افزود: جلب توجه، قدرت طلبی، انتقام جویی و تظاهر به بی کفایتی، راه‌هایی هستند که فرد نوجوان به آنها احساس تعلق پیدا می‌کند. از همین رو، والدین باید ابتدا تشخیص بدهند که نوجوان چه هدفی دارد و بعد او را راهنمایی کنند.

وی ادامه داد: گاهی باورهای اشتباه، نوجوانان را به سمت بدرفتاری سوق می‌دهد مانند باور به اینکه فقط در صورتی می‌توانند احساس تعلق پیدا کنند که مورد توجه باشند. پس از طریق رفتارهای منفی مثل فراموشکاری، مسخره بازی، شیطنت خفیف، تعلق داشتن را نشان می‌دهد.

مقدم فر تاکید کرد: والدین در این شرایط سعی کنند در خدمت فرزند نوجوان خود نباشند و به این گونه رفتارهای او توجه نکنند و زمانی که همکاری می‌کند و رفتارهای مثبت انجام می‌دهد، از رفتار او قدردانی کنند.

این محقق حوزه کودک و نوجوان گفت: مورد دوم زمانی می‌تواند احساس تعلق پیدا کند که صاحب قدرت باشد، با نافرمانی کردن، پرتوقع بودن و داد و فریاد کردن و قدرت طلبی احساس تعلق خود را نشان می‌دهد. در این شرایط بهتر است والدین از دعوا کردن و تسلیم شدن بپرهیزند و وارد جنگ قدرت نشوند و چالش نداشته باشند و مکان را ترک کنند تا نوجوان از پیامد این رفتارها درس بگیرد.

گاهی نوجوانان از طریق رفتارهای منفی مثل فراموشکاری، مسخره بازی، شیطنت خفیف، تعلق داشتن را نشان می‌دهد وی به مورد سوم احساس تعلق افراد نوجوان اشاره کرد و افزود: فرد نوجوان این باور را دارد زمانی احساس تعلق پیدا می‌کند که پدر و مادر را اذیت کند و با بی ادبی کردن و حرف‌های تلخ و سرکشی و طغیان و انتقام جویی به هدف خود برسد.

این روانشناس حوزه کودک ادامه داد: در این شرایط والدین سعی کنند دچار رنج و عصبانیت نشوند و مقابله به مثل نداشته باشند، در عوض سعی کنند به نوجوان کمک کنند که احساس کند همه دوستش دارند. عادلانه با او رفتار کنند و به عنوان الگو و هنجار برای نوجوان با دیگران با احترام رفتار کنند تا او هم یاد بگیرد.

عضو سازمان نظام روانشناسی گفت: در حالت چهارم، نوجوان احساس می‌کند به هیچ چیز تعلق خاطر ندارد پس بهتر است هیچ کوششی نکند و کاری انجام ندهد و با ابراز بی کفایتی و دست از کار کشیدن و کوشش نکردن و یا با روی آوردن به سمت مواد مخدر و سیگار خود را نشان می‌دهد. در این وضعیت بهتر است والدین، نوجوان را به حال خودش رها نکنند در عین حال انتقادها را کنار بگذارند و بر نقاط قوت و استعداد نوجوان تمرکز کنند.

وی افزود: این باورها ممکن است از نتیجه سبک فرزند پروری والدین و جایگاه نوجوان در خانواده ناشی شود. سبک فرزند پروری کمال گرا که انتظارات زیادی والدین از فرزندان خود دارند یا در سبک فرزند پروری محروم ساز که در واقع فرزند خود را از بوسیدن و نوازش کردن ونگاه محبت آمیز محروم می‌کنند، سبک فرزند پروری تنبیه گر یا سبک کنترل گر و…، از تمام این سبک‌ها و رفتارهای والدین بچه‌ها الگو برداری می‌کنند.

مقدم فر گفت: بچه‌ها از آنچه که والدینشان می‌گویند و انجام می‌دهند یاد می‌گیرند، بنابراین گفتار و کردار والدین الگو و هنجار آنها خواهد بود.

این محقق حوزه کودک و نوجوان ادامه داد: والدین موظف هستند به احساسات فرزندان خود توجه کنند و احساسات او را زمانی که صحبت می‌کند، بشنوند.

والدین زمانی که با نوجوان درباره مشکلی صحبت می‌کنند بسیار محترمانه صحبت کنند جمله یا عبارتی که با «تو»، «تو باید» آغاز می‌شود، جز سرکوب و سرزنش پیام دیگری برای نوجوانان ندارد این روانشناس به والدین توصیه و تاکید کرد: سراسر توجه باشند، کارهای دیگر را کنار بگذارند و مستقیماً به نوجوان نگاه کنند، گوش دادن بازتابی داشته باشند به این معنی که از واژه‌هایی استفاده کنند که بازتابی از گفته‌ها و احساسات نوجوانشان باشد مانند آینه‌ای باشند که احساسات نوجوانشان را بازتاب می‌دهد.

وی افزود: وقتی با نوجوان درباره مشکلی صحبت می‌کنند بسیار محترمانه صحبت کنند جمله یا عبارتی که با «تو»، «تو باید» آغاز می‌شود، جز سرکوب و سرزنش پیام دیگری برای نوجوانان ندارد. نوجوان با شنیدن پیام «تو» دلسرد می‌شود بنابراین از ضمیر «ما» استفاده کنند که خود را در مسائل نوجوان مشارکت بدهند.

عضو سازمان نظام روانشناسی افزود: یکی از راه‌های مؤثر که برای حل مشکلات و همکاری بین افراد خانواده پیشنهاد می‌شود، داشتن نشست‌های خانوادگی منظم است که به خانواده کمک می‌کند همه اعضا، احساساتشان را با بقیه در میان بگذارند، دعوا و داد و فریاد را کنار بگذارند برای کودکان و نوجوانان فرصتی فراهم می‌کند که صحبت‌هایشان شنیده شود. ایجاد و عادت کردن به این نشست‌ها زمان می‌برد ولی در شکل گیری اتحاد و صمیمیت بین اعضای خانواده بسیار مؤثر است.