خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: شکل‌گیری روابط فرهنگی میان کشورها، نیاز به شناخت کامل فرهنگ طرفین توسط ملت‌ها دارد. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ژاپن، در راستای مطالعه موردی برخی از موضوعات فرهنگی، هنری، اجتماعی و علمی در این کشور، گزارش‌ها و مطالعات مختلفی را انجام داده است. این رایزنی فرهنگی در توکیو ضمن اینکه فعالیت‌های مهم و گسترده‌ای در معرفی فرهنگ ایرانی – اسلامی به ژاپنی‌ها دارد، تاکنون سعی کرده کمبودهای منابع فارسی در زمینه شناخت فرهنگ ژاپن را نیز پوشش دهد.
پیشتر نیز گزارش‌هایی از این رایزنی در زمینه فرهنگ معاصر ژاپن در مهر منتشر شده بود که در نوع خود نخستین منابع فارسی در موضوع مورد بحث بودند.
در گزارشی نیز که در ادامه می آید، سارا شیرازی دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مطالعات ژاپن دانشکده مطالعات جهان (دانشگاه تهران) نیم نگاهی به سکه‌ها و پول‌های رایج ژاپن، تصاویر آنان و برخی آداب، رسوم و سنت‌های متداول داشته که می‌توان این سنت‌ها را با سنت‌های ایرانی مقایسه کرد و ضمن همسنجی به برخی مشابهت‌ها نیز پی برد.
مشروح این گزارش را در ادامه بخوانید:
ژاپن جامعه‌ای است که استفاده از پول نقد، سکه و اسکناس هنوز در آن رواج بسیار دارد و بسیاری از ژاپنی‌ها بیشتر مایل هستند از پول نقد در خریدهایشان استفاده کنند. هر چند امروزه درهمه شهرها و روستاها امکان استفاده از کارت‌های اعتباری نیز وجود دارد اما هر چه از شهر دور شوید در شهرهای کوچک و روستاها، هنوز اکثر فروشگاه‌ها و مغازه‌ها فقط با پول نقد معامله می‌کنند.
واحد پول ملی ژاپن، ین ژاپن که با علامت اختصاری ¥ نشان داده می‌شود، بر خلاف نوشتار مرسوم دلار، بعد از عدد نوشته می‌شود. اسکناس‌های متداول به شکل یک هزار ینی، دو هزار ینی (محدود)، پنج هزار ینی و ده هزار ینی چاپ و توزیع می‌شوند و سکه‌ها هم به شکل یک ینی، پنج ینی، ده ینی، پنجاه ینی، صد ینی و پانصد ینی هستند. اسکناس¬ها و سکه-های ژاپنی توسط بانک ژاپن در توکیو ضرب می‌شوند و کلمه ین از کانجی 円:en می‌آید که به معنای گرد است و به شکل گرد سکه‌ها که در ابتدا استفاده می‌شد، اشاره داشته است.
واژه ژاپنی اسکناس اوساتسو است و در مرکز تمامی اسکناس‌های چاپ شده ژاپن، یک بیضی وجود دارد که اگر آن را در مقابل نور قرار دهید چهره شخصی را که بر آن اسکناس باشد، می‌توان مشاهده کرد. بر خلاف عرف متداول، تصاویر و چهره‌های پادشاهان یا سیاستمداران بر روی اسکناس‌های ژاپنی نقش نبسته است بلکه ژاپن از سال ۱۹۶۹ به بعد دیگر از چهره اعضای خانواده سلطنتی بر روی اسکناس‌ها استفاده نمی‌کند و چهره نویسندگان، آموزگاران، پیشگامان هنر و و علوم استفاده می‌شود.
ژاپن تقریباً هر دو دهه چهره‌های اسکناس‌ها را تغییر می‌دهد و اسکناس‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌شوند نیز در سال ۲۰۰۴ منتشر شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ تغییر یابند.
اسکناس یک هزار ینی
اسکناس یک هزار ینی ژاپن با تصویر هی¬ده¬یو نوگوچی (۱۸۷۶-۱۹۲۸)، دانشمند تاثیرگذار قرن بیستم منقش است. یک باکتری شناس که مهمترین خدمت وی، شناسایی عامل بیماری سفلیس در بافت مغزی بیمارانی بود که از مننژوآنسفالیت رنج می بردند و از دیگر خدمات ماندگار او می‌توان به استفاده از سم مار در سرم‌ها، شناسایی پاتوژن سالک و بیماری کاریون و تب اوریا اشاره کرد که او را به نماد روابط عمیق ژاپن با نوآوری‌های پزشکی مبدل کرده است.
نوگوچی می‌خواست پزشک شود اما سوختگی شدید دست چپ او که از حادثه‌ای در کودکی ایجاد شده بود باعث شد بیمارستان‌ها مایل به استخدام او نباشند لذا به آمریکا رفت و در آنجا به عنوان دستیار محقق در خصوص سم مار فعالیت کرد.
علی رغم اینکه در طول سال‌های فعالیتش، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تحقیقات پزشکی محسوب می‌شد، اما یک سال پس از مرگش اعتبار وی زیر ذره بین رفت چرا که برخی از یافته‌هایش نادرست و یا غیرقابل بازآفرینی به نظر می‌رسید.
وزارت دارایی ژاپن اعلام کرده است اسکناس جدید هزار ینی (برای سال ۲۰۲۴) منقش به چهره شیباسابورو کیتاساتو خواهد بود. وی در سال ۱۸۵۲ در کیوشو متولد شد و پس از دریافت مدرک پزشکی خود از دانشگاه توکیو در سال ۱۸۸۳، مدت کوتاهی قبل از رفتن به برلین به عنوان دانشیار در دانشگاه توکیو کارکرد. سپس برای تحصیل در کنار رابرت کوچ، باکتری شناس آلمانی به برلین رفت.
کیتاساتو در سال ۱۸۸۹، اولین فرد در جهان بود که موفق به رشد کشت ناب کزاز شد و برای همکاری نزد فیزیولوژیست آلمانی امیل فون بهرینگ برای تولید یک سرم درمانی به منظور درمان این بیماری همراه با آنتیتوکسین برای دیفتری و سیاه زخم رفت. هم کیتاساتو و هم ون بوهرینگ نامزد دریافت اولین جایزه نوبل پزشکی در سال ۱۹۰۱ شدند، اما متأسفانه این جایزه فقط به فون Behring تعلق گرفت. پشت اسکناس یکهزار ینی تصویر کوه فوجی و شکوفه‌های گیلاس نقش بسته است.
اسکناس دو هزار ینی
روی اسکناس تصویر سردر شوری¬مون در ناها، اوکیناوا و پشت آن تصویری از داستان کلاسیک ادبیات ژاپن، گنجی نوشته موراساکی شیکیبو نقش بسته است.
این اسکناس بسیار کمیاب است و فقط ۰.۹% از اسکناس‌ها چاپ شده را تشکیل می‌دهد و از این اسکناس نمی‌توان در ماشین‌های خودکار فروش (وندینگ ماشین‌ها) استفاده کرد. این اسکناس به مناسبت ورود به هزاره جدید در سال ۲۰۰۰ چاپ شد اما مورد استقبال قرار نگرفت.
اسکناس پنج هزارینی
هیگوچی، نخستین بانویی نیست که چهره‌اش بر اسکناس ژاپنی نقش بسته است، اما او از نخستین بانوان دوران مدرن ژاپن است.
هیگوچی (۱۸۷۲-۱۸۹۶) نویسنده دوران می جی و اولین نویسنده برجسته دوران مدرن بود. او قربانی بیماری سل شد که جان بسیاری از مردمان ژاپن را در طی انقلاب صنعتی تا جنگ جهانی دوم گرفت.
پشت این اسکناس عکس صفحه‌های نمایشی تاشو بیوبو قراردارد که توسط اوگاتا کورین ترسیم شده است. نقش این صفحه تاشو از گلی است که در ماه پنجم (می) شکوفه می‌کند.
اسکناس ده هزار ینی
روی این اسکناس چهره متفکر و نظریه پرداز معروف دوران می جی، فوکوزاوا یوکیچی (۱۸۳۵-۱۹۰۱) معروف به پدر روشنفکری ژاپن که دانشگاه کی ئو را نیز تاسیس کرد نقش بسته است و در پشت آن تصویری از ققنوس معروف معبد بی یودواین در اوجی نزدیک به کیوتو ترسیم شده است.
این ققنوس پرنده اسطوره‌ای چینی به نام فنگوان است که اعضای بدنش از حیوانات تشکیل شده است. سر خروس، بال طاووس، بدن فلس دار ماهی و پشت لاک پشت.
سکه ۵۰۰ ینی
این سکه اخرین سکه‌ای است که در ژاپن ضرب شده است و جنس آن نقره بوده و بزرگترین سکه است و می توانید وزنش را در کیف پولتان احساس کنید.
جنس این سکه ترکیبی از نیکل، برنج و روی است. تصویر روی آن از نوعی درخت پالونیا ست که در کشورهای آسیایی یافت می‌شود.
سکه ۱۰۰ ینی
سکه صد ینی تقریباً معادل اسکناس یک دلاری است. این سکه نقره‌ای رنگ از جنس مس و نیکل است و رایج‌ترین سکه مورد استفاده روزانه مردم محسوب می‌شود و نقش شکوفه¬های گیلاس دارد.
برای خرید از وندینگ ماشین‌ها، شهربازی‌ها و مک دونالد این سکه از همه کاربردی‌تر است.
سکه ۵۰ ینی
گل داودوی که به عنوان گل تزیینی پرورش داده می‌شود نقش این سکه است. در ابتدا این سکه دارای سوراخ نبود اما بعداً برای اینکه تشخیص آنها در برابر سکه‌های ۱۰۰ ینی راحت‌تر باشند با سوارخ ضرب شدند.
سکه ۱۰ ینی
نقش این سکه طرح تالار ققنوس بیودوین معبد کیوتو است که جز میراث فرهنگی یونسکو است و جنس آن را نیز برنز تشکیل می‌دهد.
سکه پنج ینی
این سکه مانند سکه ۵۰ ینی سوراخ دارد و برخلاف سکه‌های دیگر که ارزششان با اعداد مرسوم نوشته شده با کانجی نوشته شده است و گفته می‌شود این سکه نماد برنج (کشاورزی)، آب (شیلات) و صنعت است.
هنگام بازدید معابد در ژاپن چه معبد بودایی یا شینتو می‌توانید این سکه را اهدا کنید و قابل استفاده در دستگاه‌های وندینگ ماشین یا فروش بلیط نیستند و بیشتر در خرید حضوری می‌توان از آن استفاده کرد. لغت سرنوشت و پنج ین در زبان ژاپنی گوئن تلفظ می‌شود و به همین خاطر این سکه، سکه شانس نیز قلمداد شده است و معنای آن هم رابطه یا کراوات است.
اهدا کننده این سکه به معبد انتظار رابطه‌ای خوب با خدایان را دارد.
سکه یک ینی
این سکه از آلومینیوم ساخته شده و با وزنی حدود یک گرم، به قدری سبک است که روی آب شناور می‌ماند. گفته می‌شود ساخت سکه یک ینی حدود سه ین هزینه دارد.
در ژاپن ضرب المثلی می‌گوید: کسی که با یک ین می‌خندد با یک ین هم گریه می‌کند، به این معنی که هر پولی ارزش دارد حتی یک ین. تصویر این سکه از شاخه درخت است و از آنان معمولاً نمی‌توان در وندینگ ماشین‌ها یا دستگاه‌های فروش بلیط استفاده کرد.
سینی پول
در ژاپن هیچ وقت هنگام حساب کردن، پول دست به دست نمی‌شود بلکه داخل یک سینی کوچک گذاشته می‌شود و در موارد نادری کارمند پول را دو دستی و با احترام تقدیم مشتری می‌کند. این سینی چندین اسم مختلف دارد: تسوری توری که معنای لغوی آن سینی پول خرد است، موکوسی توری به معنای سینی چوبی، و کشو تری یا سینی پول و یا کوین تری که نام انگلیسی آن است.
در ژاپن تعدادی موزه ارز وجود دارد که به تاریخ پول در این کشور اختصاص داده شده است. موزه ارز بانک ژاپن در توکیو، موزه بانک پول توکیو- میتسوبیشی (UFG) در ناگویا و موزه بانک ژاپن در هوکایدو از جمله این موزه‌ها هستند.
در ژاپن مچاله و تا کردن اسکناس‌ها عمل ناپسندی است به همین دلیل اکثر اسکناس‌ها تمیز و بدون تاخوردگی هستند. اما با این وجود ژاپنی‌ها هنگامی که می‌خواهند پول عیدی بدهند به بانک رفته و اسکناس‌های نو برای عیدی می‌گیرند. از جمله سنت‌های مورد توجه در این زمینه این است که هنگام هدیه دادن پول و یا دریافت آن باید با دو دست پول را گرفت.
به این نکته هم باید اشاره کرد که معمولاً با کمی خرید و هزینه کردن در ژاپن، به دلیل تنوع زیاد سکه‌ها از یک سو و رد و بدل شدن و محاسبه دقیق حتی در حد یک ین، حجم زیادی از سکه‌ها به طور دائم جمع می‌شوند و نگهداری آنان را با معضل جدی مواجه ساخته‌اند هر چند که با توسعه خریدهای آنلاین و کارت‌های اعتباری، به مرور کمرنگ‌تر شده است.