خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: گفته می‌شود سرمایه گذاری در فضا، سودآوری بسیار بالایی در کوتاه مدت و درازمدت برای کشورها دارد و سود بازگشتی حاصل از سرمایه گذاری در این صنعت، بیش از ۱۵ برابر تخمین زده می‌شود. به همین دلیل است که نه تنها کشورهای ثروتمند و توسعه یافته، بلکه کشورهای در حال توسعه نیز با هدف بهبود اوضاع اقتصادی خود، به سمت سرمایه گذاری در فضا رفته‌اند.
فناوری فضایی عامل بهبود وضع اقتصادی، رشد و افزایش توانمندی بسیاری از بخش‌ها از جمله محیط زیست، حمل و نقل، بانکداری، ارتباطات و خدمات اینترنت، سلامت، کشاورزی و انرژی تلقی می‌شود و کشورهای در حال توسعه برای پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی خود بهره گیری از ابزارهای این فناوری را در دستور کار قرار داده‌اند. در همین حال کشورهای توسعه یافته نیز که سازنده تجهیزات فضایی و ارائه کننده این خدمات هستند، همچنان در صدر جدول سرمایه گذاری در این عرصه قرار دارند.
در کشور ما اما با وجودی که توسعه فناوری فضایی در اسناد بالادستی مورد تاکید قرار گرفته است اما هنوز این فناوری نتوانسته به بهبود شرایط اقتصادی کشور بیانجامد و چالش‌های موجود از جمله چالش‌های زیست محیطی، کشاورزی، سلامت، حمل و نقل و اینترنت را برطرف کند.
دکتر فرید آموزگار دانشمند فناوری فضایی و محقق سابق مرکز پیشران جت ناسا، حسن رضایی پژوهشگر حوزه هوافضا و محمدحسین ذوالفقار مدیرعامل یک شرکت فناور و فعال در عرصه فناوری فضایی با حضور در خبرگزاری مهر به بررسی نقاط قوت و ضعف عملکرد دولت‌های گذشته در مواجهه با فناوری فضایی پرداختند و با برشمردن ابعاد کاربردی فناوری فضایی و ضرورت حرکت به سمت ساخت منظومه ماهواره‌ای، این موضوع را بررسی کردند که اصولاً چرا پروژه‌های فضایی در کشور با موفقیت همراه نیست.
مشروح این گفتگو در دو بخش منتشر می‌شود که بخش نخست آن در این لینک در دسترس است.
بخش دوم نشست به شرح زیر است:
* همانطور که می‌دانید از فناوری فضایی و داده‌های سنجش از دور به عنوان یکی از مهمترین فناوری‌ها برای شناسایی و حل مشکلات زیست محیطی نام برده می‌شود. اما به نظر می‌رسد در کشور ما آنطور که باید این فناوری به کار گرفته نشده است. برای ما بگویید که مساله از کجا ناشی می‌شود و چه اقداماتی باید انجام داد؟
فرید آموزگار دانشمند فناوری فضایی و محقق سابق مرکز پیشران جت ناسا: باید به این نکته توجه کنیم که امروز مهمترین مساله کشور مربوط به ارتباطات مخابراتی نیست و ما می‌توانیم با ماهواره‌های کرایه‌ای هم ارتباطات مخابراتی را تأمین کنیم؛ کما اینکه تاکنون نیز برای گیرنده‌های رادیو و تلویزیون از طریق ماهواره‌های عرب ست و سایر ماهواره‌ها، از این روش کرایه‌ای استفاده شده است.
پس آنچه که هم اکنون باید به آن توجه مضاعف شود، ماهواره‌های سنجش از دور است. همه ما می‌دانیم که کشور با قحطی آب روبرو است، اما ما حتی یک ماهواره از خودمان برای سنجش وضعیت آب و باران نداریم؛ ما به دیتابیس‌های ارتفاعات بالا دسترسی نداریم. ما مشکلات زیست محیطی، اقلیمی و خشکسالی را ۶ سال پیش به مسئولان گوشزد کردیم اما گوش شنوایی نبود.
چه چیزی مهم‌تر از آب است؟ فناوری‌های آب مرتبط با فضا است. ارتباط فضا با آب و محیط زیست و ارتباط فناوری هسته‌ای با آب بسیار اهمیت دارد. اگر ما نتوانیم با ماهواره‌های خودمان دیتابیس‌های اساسی و برخط از جو ایران و منطقه در دسترس داشته باشیم این مشکلات ادامه خواهد داشت.
ما با استفاده از ماهواره می‌توانیم متوجه شویم که ابرهای ما از کجا می‌آید و کجا این ابرها چلانده می‌شود! ابرهای آسمان ما از ترکیه، سیبری و مدیترانه می‌آید؛ ۲۰ سال است که کشور ترکیه با استفاده از فناوری باران زایی، ابرهایی که سهم ما هستند را می‌چلاند. این ابر وقتی به بالای کشور ما می‌رسد چیزی برای بارش ندارد.
اگر خودمان ماهواره داشته باشیم و همه چیز را رصد و اندازه گیری و کنترل کنیم بسیاری از مشکلات حل می‌شود؛ برای مثال ماهواره‌های ما باید وضعیت کشاورزی را رصد کنند. اندازه گیری و کنترل رطوبت آب و خاک از این طریق ممکن می‌شود.
در حال حاضر کشور با مشکل آب مواجه است و فناوری فضایی یکی از فناوری‌های اصلی در اندازه گیری آب‌های بالای جو، زیر سطح زمین و در دل خاک و نیز میزان رطوبت خاک است. آب‌های زیرزمینی کشور دارند از دست می‌روند اما به دلیل نبود این فناوری ما از آن بی اطلاعیم در حال حاضر کشور با مشکل آب مواجه است و فناوری فضایی یکی از فناوری‌های اصلی در اندازه گیری آب‌های بالای جو، زیر سطح زمین و در دل خاک و نیز میزان رطوبت خاک است. آب‌های زیرزمینی کشور دارند از دست می‌روند اما به دلیل نبود این فناوری، ما از آن بی اطلاعیم.
من تاکید می‌کنم که برای کنترل آب و هوا باید تا ارتفاع ۱۲ کیلومتری دیتای برخط ماهواره‌ای داشته باشیم. ماهواره‌ها می‌توانند دما و فشار و رطوبت و سطح بخار آب را بسنجند. ما برای مسائل اقلیمی و آنچه که در دراز مدت نیاز داریم، باید به ارتفاعات بالاتر مانند استراتوسفر ۲۰ تا ۶۰ کیلومتری دست پیدا کنیم.
قرار بود در این لایه ایرشیپ فضایی (کشتی فضایی) داشته باشیم اما این پروژه هم به جایی نرسید.
* شما اشاره‌ای به توقف پروژه ایرشیپ فضایی کردید. این پروژه چیست و چه نقشی در اقتصاد فضا و کاربردی سازی این فناوری خواهد داشت؟
آموزگار: ایرشیپ ها که در لایه استراتوسفر قرار می‌گیرند نقش مهمی در اینترنت فضایی دارند. ایرشیپ ها زمان تبادل دیتا را کاهش می‌دهند و حجم وسیعی از اطلاعات با تأخیر بسیار ناچیز از طریق ماهواره‌ها جابجا می‌شود.
هم اکنون نسل ۵ ارتباطات با سرعت ۱.۵ گیگابیت بر ثانیه مورد استفاده قرار گرفته اما در نسل ۶ (۶G)، سرعت انتقال اطلاعات لیزری خواهد بود. اینجاست که مجبور خواهیم بود که اطلاعات را به لایه ایرشیپ بفرستیم. این فناوری عظیم فقط در اختیار آمریکا است و حتی ناسا برای زیست شناسی سطح مریخ نیز از ایرشیپ در لایه استراتوسفر استفاده می‌کند.
* در مورد ارتباط دستیابی به لایه استراتوسفر و حل مشکلات زیست محیطی بیشتر توضیح دهید. چگونه فناوری فضایی می‌تواند به دستیابی به این لایه و حل مشکلاتی که از آن صحبت کردید بیانجامد؟
آموزگار: این لایه یکی از جدیدترین و دست نخورده ترین لایه‌های جو زمین است. یکی از مهمترین کارهایی که ناسا انجام داد جوشناسی بود. آنها با سنسورهای جوشناسی موجود در ماهواره‌ها، لایه‌های مختلف را شناسایی کردند که می‌تواند بسیاری از مشکلات زیستی را حل کند.
اگر جایگاه لایه‌های مختلف جو از جمله یونوسفر، استراتوسفر و اتمسفر را ندانیم و دیتابیس واقعی نداشته باشیم، حتی نخواهیم توانست که پرتاب ماهواره مخابراتی را به درستی انجام دهیم؛ درست مانند «ماهواره امید» که در جو گم شد و «ماهواره ظفر» که به مدار نرسید.
ما اگر این لایه‌ها را نشناسیم ناوبری درستی هم نخواهیم داشت و شکست خطوط ارتباطی و راداری را با چند کیلومتر خطا تجربه خواهیم کرد؛ چرا که اطلاعاتمان برای شکست انحنای خطوط آنتن به طور قطع اشتباه خواهد بود.
در طول ۸ سال گذشته تمام دانشمندانی که در بحث تزریق ماهواره در مدار که مهمترین و پیچیده‌ترین بخش پرتابگر محسوب می‌شود، بیکار شدند.
اگر نتوانیم از ماهواره‌های خودمان دیتا به دست آوریم و مثلاً ندانیم که باران چه زمانی می‌آید و مشکل زیست محیطی مان کجاست، بازنده هستیم. هم اکنون دستکاری هایی در جو می‌شود اما کسی از آن خبر ندارد. آیا در زمینه پروژه هارپ (برنامه آمریکا برای پژوهش در یونوسفر فعال با فرکانس بالا) چیزی شنیده‌اید؟
اگر نتوانیم از ماهواره‌های خودمان دیتا به دست آوریم و مثلاً ندانیم که باران چه زمانی می‌آید و مشکل زیست محیطی مان کجاست، بازنده هستیم ما در مورد باران زایی و دیتاسنترهایی که برای ارتفاعات بالا لازم داریم، طرح‌هایی ارائه کرده‌ایم؛ برای مثال اگر بتوانیم دیتاسنترهایی تولید کنیم که اطلاعات آنلاین از آب و هوا و رطوبت و وضعیت خاک و کشاورزی، معادن و عناصر موجود زیرزمینی در اختیارمان قرار دهند یک بیزنس مدل تجاری در میان کشورهای منطقه محسوب می‌شود.
این موضوعات باید با پشتوانه علمی به مردم گفته شود و از سوی دیگر باید به مسئولان در مورد آن هشدار داد.
در مورد تکنولوژی هسته‌ای نیز آنچه مردم از زبان مسئولان شنیدند صرفاً در مورد رادیوداروها و فناوری ایزوتوپ بوده است. اما مردم چیزی در مورد فناوری هسته‌ای و ارتباط آن با آب نمی‌دانند.
هم اکنون کل مقالات علمی در مورد دینامیک آب در کشور به عدد ۷۰ هم نمی‌رسد که آن هم توسط کسانی که رشته محیط زیست خواندند تهیه شده و مهندسان این صنعت در این زمینه مقاله ندارند.
مباحثی از جمله اینکه دینامیک آب چگونه مدیریت می‌شود؟ مهاجرت مصنوعی آب چیست و چگونه آب‌های ما را از زیر زمین می‌دزدند؟ همه دارای پشتوانه علمی است و باید به صورت شفاف به مردم توضیح داده شود.
ارتباط فناوری‌های فضایی در محیط زیست، کشاورزی مدرن و پزشکی مدرن مشهود است. اکوسیستم محیط زیست امروز برای همه مهم است و به همین دلیل باید ارتباط فناوری فضایی با کل زندگی مردم، تفهیم شود.
به دلیل اهمیت این فناوری است که من معتقدم فضا نباید زیر نظر وزارت ارتباطات مدیریت شود. ما در چند سال گذشته به دلیل الگوهای اشتباه در این عرصه عقب افتادیم. وقتی ایران اولین ماهواره خود را پرتاب کرد، فضا برای بسیاری از کشورها در حد یک رؤیا بود اما هم اکنون از ما جلوتر هستند.
* پس با این حال دستیابی به مؤلفه اقتدار در عرصه فناوری‌هایی مانند فضایی، هسته‌ای و کوانتوم به تنهایی کافی نیست و باید سایر مؤلفه‌ها را هم مدنظر قرار داد. شما چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
آموزگار: باید بدانیم که امروز «فناوری هسته ای» و «فناوری فضایی» مکمل هم هستند و چه بسا سنسورهایی که با استفاده از فناوری ایزوتوپ و کوانتوم می‌تواند روی ماهواره‌ها نصب شود و اعماق خاک و آب و زمین را در ارتفاعات مختلف، تجزیه و تحلیل کند.
نباید تنها روی اقتدار فضا دست بگذاریم؛ همانگونه که می‌دانیم دشمن برای آنکه بحث هسته‌ای ما را به انحراف بکشد ابتدا آن را نظامی و امنیتی کرد و ایران را تروریست خواند و همه دنیا را از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران ترساند.
من به شما اثبات می‌کنم که در ۸ سال گذشته که بسیاری از طرح‌های فضایی، هسته‌ای و فناوری کوانتوم که سال ۲۰۱۷ نقطه اوج آن بود، رد شد. اشتباه این بود که به دلیل سو مدیریت فناوری هسته‌ای را به کوانتوم گره زدند و فناوری فضایی و کوانتوم را فدای انرژی هسته‌ای کردند.
آمریکا در برجام تنها یک هدف داشت و آن این بود که ماشین سرعت فناوری های‌تک ایران را متوقف کند.
حتی در سند استراتژیک بایدن نیز به این موضوع اشاره شده که در ایران تحول علمی و فناوری در شرف وقوع است و باید هرچه سریع‌تر جلوی آن گرفته شود. یکی از صنایع مادر برای تحقق این تحول علمی، صنعت فضایی است.
ما در حالی همچنان در کلیات فناوری هسته‌ای و فناوری فضا مانده‌ایم که دنیا برای جزئیات هر کدام از اینها، وارد مؤلفه‌های اقتصادی شده است. اما بحث ما همچنان این است که فناوری فضایی اقتصادی است یا خیر!
به همین دلیل است که شرکت‌های بزرگ دنیا با استفاده از فناوری کوانتوم می‌توانند یک لیوان آب را به نحوی تجزیه و تحلیل کنند که مشخص شود چند درصد آن آب دریا و چند درصد آب رودخانه و در چه عمقی بوده است.
در لایه‌های بالای جو نیز که مربوط به ابر و باران است نیز دست اندازی از سوی دشمنان ما صورت می‌گیرد. اما به دلیل نبود دیتای ماهواره‌های خودمان از آنها بی خبریم.
همانطور که مقام معظم رهبری نیز بارها تاکید کرده‌اند که بسیاری از معضلات کشور را می‌توان با فناوری و علم حل کرد، ما نیز می‌توانیم با استفاده از فناوری مهندس آب را معکوس کرده و ابرهای باران زای خودمان را پس بگیریم.
* از تاریخ فناوری فضایی برایمان بگویید؟ مسیر حرکت کشورهای بزرگی مانند آمریکا و روسیه در عرصه فضا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ کشور ما چگونه می‌تواند از این تجربیات استفاده کند؟
آموزگار: تاریخ فضا در آمریکا به اکتبر ۱۹۵۷ و ایجاد سازمان ناسا توسط ۳ دانشمند فضایی و به دستور رئیس جمهور وقت آیزنهاور بازمی گردد. این دانشمندان ابتدا روی فناوری راکت کار می‌کردند و پس از آنکه متوجه پرتاب ماهواره اسپوتنیک به فضا توسط روس‌ها شدند، مسیر خود را تغییر دادند. چرا که معتقد بودند که با اقدام روسیه در فتح فضا، غیرت و اقتدار ملی آمریکا به خطر خواهد افتاد.
آمریکا در عرصه فضایی همزمان با اقتدار ملی، مؤلفه توسعه فناوری را نیز در دستور کار دارد. به فاصله ۶ ماه پس از تشکیل «ناسا»، «دارپا» (آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی آمریکا) که بزرگترین سازمان برنامه و بودجه و تحقیقاتی در جهان محسوب می‌شود، تشکیل شد و این اقدامات جهش مؤثری در فناوری فضایی آمریکا بود.
طی ۶۰ سال گذشته بیش از ۵۷۰۰ ماهواره شامل ماهواره‌های مخابراتی، نقشه برداری، سنجشی و راداری از سوی آمریکا به فضا پرتاب شده و بخشی از اقتدار و اقتصاد آمریکا از این طریق حاصل شده است.
ما نیز باید از دشمن‌مان درس بگیریم. اما متأسفانه هم اکنون برخی نقاط ماهواره‌ای را از دست داده‌ایم و این مساله قابل توجهی است.
* شما از اقتصاد فضا سخن گفتید؛ فناوری فضایی چگونه می‌تواند منجر به رشد اقتصادی شود؟
آموزگار: امروز فضا جز مؤثرترین فناوری‌ها در اقتصاد جهان است. دیگر فقط بحث اقتدار و امنیت در این فناوری مطرح نیست. تا همین چند سال پیش بیشترین بحث آمریکا در عرصه فضا مربوط به اقتدار بود. اما حالا چه اتفاقی افتاده که در کمتر از ۵ سال گذشته، اقتصاد فضا در میان تمام فناوری‌های موجود از جمله کوانتوم، اتم، کامپیوتر و وایرلس بیشترین رشد را داشته است.
در این عرصه، کشورها بزرگترین گلوگاه فضا را مساله پرتاب ماهواره می‌دانند و بحث ارزان شدن پرتاب مطرح است. این در حالی است که ما به این فناوری دست پیدا کرده‌ایم و باید به خودمان ببالیم.
تزریق مدار از دیگر گلوگاه‌ها است و ما جز ۹ کشوری هستیم که تزریق ماهواره به مدار را هم داریم. ایران چندین نسل پرتابگر دارد و بسیار در این حوزه کار کرده است. چند قدم دیگر باید برویم و بودجه قابل توجهی داشته باشیم و بخش خصوصی را بیاوریم تا بتوانیم در این عرصه درآمد کسب کنیم.
ما حتی می‌توانیم برای کشورهای منطقه ماهواره پرتاب کرده و ماهواره آنها را بیمه کنیم. ما توانایی تزریق ماهواره در مدار را داریم و این می‌تواند پول زیادی عاید سازمان فضایی ایران کند. این توانمندی در کشور وجود دارد و بزرگترین سرمایه اجتماعی ایران که نخبگان، جوانان و دانشمندان آن هستند، می‌توانند چیزی بسازند که غربی‌ها به ۱۰ برابر قیمت می‌سازند. با توجه به حرکت دنیا به سمت پرتاب و بهره برداری از ماهواره‌های کوچک مکعبی برای فناوری اینترنت ماهواره‌ای، ایران می‌تواند به بزرگترین رقیب ایلان ماسک در بازار منطقه تبدیل شود.
با توجه به حرکت دنیا به سمت پرتاب و بهره برداری از ماهواره‌های کوچک مکعبی برای فناوری اینترنت ماهواره‌ای، ایران می‌تواند به بزرگترین بازار منطقه تبدیل شود دوسوم اقتصاد جهان در اینترنت است و آمریکا قصد دارد دو فناوری اینترنت اشیا و فناوری فضایی را با هم گره بزند و در این عرصه نیز سرمایه گذاری کرده است. هم اکنون فناوری اینترنت اشیا، اقتصاد فضا را از ۷۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار در سال به ۳۵۰ میلیارد دلار رسانده و تخمین زده می‌شود که این رقم تا ۲۰۴۰ به یک تریلیون دلار می‌رسد.
باید به این هشدارها توجه کرد. ظرف ۲ سال اخیر ۲ هزار ماهواره وارد فضا شده و گفته می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ نزدیک به ۴۰ هزار ماهواره بالای سر ما قرار می‌گیرند و ماهواره‌ها در ارتفاعات لئو پرواز می‌کنند.
این همان بارش اطلاعات با بیش از ۱.۵ گیگابیت سرعت است؛ یعنی ۵۰ برابر سرعت اینترنت فعلی. دیگر در این بمباران اطلاعاتی کاری از دست ما برنمی آید. آن زمان است که حتی نباید تعجب کنیم که تحریم‌ها به اینترنت اشیا هم رسوخ کند و ما چیزی از خودمان نداشته باشیم.
ماهواره‌ها در حال تبدیل شدن از ماهواره‌های چند کیلویی به چند گرمی هستند و دور از ذهن نخواهد بود که ۱۰ سال آینده افراد به جای گوشی موبایل، یک ماهواره شخصی چند گرمی در دست داشته باشند.
* گفته می‌شود یکی از دلایل ناکامی پروژه‌های فضایی، ناکافی بودن بودجه است. این در حالی است که در سال‌های گذشته شاهد اختصاص اعتبارات قابل توجهی به بخش فضایی بوده‌ایم. نظر شما چیست؟ آیا بودجه در نظر گرفته شده با وجود چند برابر شدن هم پاسخگوی نیاز این بخش نیست؟
حسن رضایی کارشناس هوا فضا: تخصیص بودجه با اختصاص بودجه متفاوت است. برای مثال ما در پروژه ایرشیپ ۳۰ میلیارد تومان بودجه می‌خواستیم اما تخصیص ندادند و پروژه از جریان خارج شد.
حرکات نمایشی با اجرای واقعی متفاوت است. ما پروژه‌های فضایی بسیاری تعریف کردیم اما به دلیل عدم پرداخت بودجه متوقف شدند. چرا چندین ماهواره در دست ساخت به ثمر ننشست و به فضا نرفت؟ چون بودجه نداشتیم. مثلاً برای سنسور گرید فضایی باید ۳ میلیارد تومان هزینه پرداخت می‌کردیم اما این بودجه وجود نداشت. بودجه‌ای که برای خرید قطعات ماهواره اختصاص می‌یافت در حد خرید یک ماشین پراید بود نه ماهواره!
این مشکل در همه بدنه دولت گذشته دیده می‌شد و مشکل فقط مربوط به سازمان فضایی نبود.
* البته در حوزه توسعه فناوری فضایی، معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری نیز بر حمایت از پروژه‌های این بخش تاکیداتی دارد، آیا این معاونت مسئولیت خود را به درستی انجام داده است؟
رضایی: معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور در حوزه توسعه فناوری فضایی ماموریت‌هایی دارد اما الگوریتم‌های مدنظر در نقشه راه فناوری فضایی با معاونت علمی متفاوت است. ما باید یک سازمان متولی در این زمینه داشته باشیم که با مدیریت آن، تمامی نهادهای ذیربط فعال باشند.
معاونت علمی اعتباراتی را به بخش خصوصی فعال در حوزه فضایی اختصاص می‌دهد اما به دلیل نبود نقشه راه فناوری فضایی، اقدامات منسجمی اتفاق نمی‌افتد.
* آقای ذوالفقار، شما موفق به ساخت ماهواره‌های کیوب ست شده‌اید. نگاهی به سیر دنیا در حوزه ساخت و پرتاب ماهواره‌ها نیز نشان دهنده حرکت به سمت ماهواره‌های کوچک است، دلیل این موضوع را چه می‌دانید؟
محمدحسین ذوالفقار: همانطور که گفتید زمانی ماهواره‌های ۳۰۰ کیلویی می‌ساختند و امروز شاهد هستیم که ماهواره‌های کیوب ست با وزن‌های بسیار پایین توسط کشورهای دارای فناوری ساخت ماهواره ساخته می‌شود. هم اکنون نانو ماهواره‌ها حدود ۵ کیلوگرم وزن دارند. سیر فناوری فضایی به سمت آسان سازی تکنولوژی است.
یعنی تکنولوژی برای ما قابل دسترس می‌شود. مثال آن را می‌توان در مقایسه هواپیما با پهپاد متوجه شد. هم اکنون نیروهای نظامی به جای آنکه وارد ساخت هواپیمای جنگی شوند که سطح تکنولوژی تا ساخت و توسعه آن بسیار طولانی است، وارد ساخت پهپاد شدند. این فرصتی برای ما بود که همگام با دنیا وارد ساخت پهپاد شویم. در فناوری فضایی نیز وضع به همین منوال است. راه میانبر رسیدن به تکنولوژی روز فضایی، ساخت ماهواره کیوب ست است که برای ما فرصت تلقی می‌شود.
ما اگر از همین الان برای منظومه ماهواره‌ای فعالیت خود را آغاز کنیم زودتر از ایلان ماسک به اینترنت ماهواره‌ای خواهیم رسید و در بازار اینترنت ماهواره‌ای، اینترنت اشیا و ناوبری مدرن سهمی خواهیم داشت.
آینده دنیا در صنعت خودران تعریف می‌شود؛ حتی ماشین، کشتی و هواپیما همه خودران خواهند بود و این خدمات با فناوری ماهواره قابل ارائه است.
آسان سازی تکنولوژی در ماهواره‌های کیوب ست موجبات این موضوع را فراهم کرده که اسپیس ایکس قصد ارائه اینترنت رایگان را به ایران دارد. این در حالی است که از کشور چین خواسته برای این خدمات، هزینه پرداخت کند. حال سوال این است که چرا زمانی که همه چیز برای ایران تحریم است، اینترنت ماهواره‌ای را بدون تحریم در اختیار کاربران به صورت رایگان می‌گذارند؟
ما هم اکنون موفق به ساخت ماهواره کیوب ست با قطعات ۷۰ درصد بومی شده‌ایم. اگر اثبات تکنولوژی انجام شود، امکان ساخت ماژول های آن نیز فراهم است.
* آینده را چگونه می‌بینید؟ آیا دنیا همچنان همین روال را طی می‌کند؟
ذوالفقار: آینده روی ۴۴ هزار ماهواره کیوب ست است؛ اگر ما ۳ هزار استراکچر (سازه) ماهواره بفروشیم می‌توانیم بازار ۳ سال آینده را در اختیار بگیریم.
وقتی حرف از اقتدار و استقلال و استقلال اقتصادی می زنیم باید بتوانیم در کشور منظومه ماهواره‌ای بسازیم. مسئولان باید بدانند که بازار ماهواره‌های مدار ژئو به اتمام رسیده. دیگر دستیابی به مدار ژئو و ماهواره‌های زمین آهنگ توجیه اقتصادی ندارند. ما الان باید بتوانیم به منظومه ماهواره‌های مدار لئو برسیم؛ در این زمینه با توجه به اینکه تکنولوژی پرتاب را در اختیار داریم، بخش خصوصی می‌تواند با کمترین هزینه این کار را انجام دهد.
ما تا ۳ سال دیگر می‌توانیم به اینترنت ماهواره‌ای دست پیدا کنیم؛ پلن اول ما منظومه ماهواره سنجشی است که با توجه به نیاز کشور به تحلیل و توسعه مدل رفتار اکوسیستم طبیعی کشور، در اولویت است. ما نیازمند دیتای برخط برای تحلیل اکوسیستم محیط زیست هستیم و با ۵ ماهواره کیوب ست در قالب یک منظومه، می‌توانیم به این دیتا برسیم. این مهم، درآمد و ارزش افزوده بالایی به همراه خواهد داشت.
بخش خصوصی تمایل به ورود و سرمایه گذاری در این عرصه دارد اما برای توسعه نیاز به این داریم که بتوانیم مجوزهای رگولاتوری را بگیریم و رگولاتوری بخش خصوصی را به رسمیت بشناسد. حتی بخش خصوصی می‌تواند سرمایه گذار وارد این عرصه کند در صورتی که دولت جمهوری اسلامی برای آن تضمین بدهد.
ما معتقدیم که فناوری فضایی باید مردمی شود. در این صورت سیلی از ایده‌های بزرگ خواهیم داشت که تبدیل به پروژه‌های عملیاتی خواهد شد و می‌تواند در این حوزه تحول ایجاد کند.
باید به این نکته توجه کنیم که اقتصاد فضا برای کشور ما هم فرصت است و هم تهدید؛ اقتصاد حوزه فضا توسط کشورهایی مانند آمریکا، آلمان و چین وارد بحث تجاری خودش شده است و ما اگر دست بجنبانیم چهارمین کشوری خواهیم بود که به این عرصه وارد می‌شویم.
* پیش بینی شما در مورد منظومه ماهواره مخابراتی چیست؟ بومی سازی این فناوری چه عایدی برای کشور به همراه خواهد داشت؟
ذوالفقار: بگذارید یک مثال ساده بزنم. در حال حاضر ۸۰ هزار BTS در کشور توسط یکی از اپراتورهای موبایل نصب شده است که اگر قیمت هر دکل را یک میلیارد تومان و با شعاع ۱.۵ کیلومتر در نظر بگیریم، ظرفیت آنتن دهی این دکل‌ها با زیرساخت چند ده میلیون دلاری که صرف آن شده، ۱۵ درصد کل کشور برآورد می‌شود.
این در حالی است که در منظومه فضایی، هر ماهواره ۲ هزار کیلومتر شعاع را پوشش می‌دهد و با ۴ ماهواره می‌توان کل مساحت ایران را پوشش داد؛ این ماهواره‌ها به موازات هم می‌توانند به کشورهای دیگر نیز خدمات دهند؛ آن هم با سرعت قابل توجهی که از سیستم‌های زمینی بالاتر است. به همین دلیل می گویم که آینده به سمت سیستم‌های خودران است و ما اگر خودمان این تکنولوژی را نداشته باشیم با یک تحریم و ضعیف کردن سیگنال‌ها، خودرو بی خودرو!
ما اگر می‌خواهیم مستقل شویم و تحریم‌ها را از بین ببریم باید روی فناوری فضایی سرمایه گذاری کنیم. من در سال ۹۷ در حسینیه الزهرا کرمان، طرح منظومه ماهواره‌ای خود را برای سردار سلیمانی ارائه کردم و ایشان گفتند که منظومه ماهواره‌ای به منزله سپاه قدس فناوری است. کار سپاه قدس شکستن مرزها است و منظومه ماهواره‌ای نیز به منزله شکستن مرزهای دانش و فناوری است؛ وقتی این فناوری را در اختیار داشته باشیم، دیگر تحریم مفهومی نخواهد داشت.
هم اکنون پیش بینی ما این است که فاز نخست منظومه مخابراتی ۲ تا ۳ میلیارد دلار عایدی برای کشور داشته باشد. این سرمایه گذاری در کاربردهای منظومه مانند سیستم‌های خودران هم می‌تواند اتفاق بیافتد و بازهم هزینه دستیابی به این خودروها نسبت به خودروی تسلا ارزان‌تر خواهد بود. ما می‌توانیم بازار منطقه را اشباع کنیم و تمامی اینها برای منظومه مخابراتی در ۱۰ سال آینده، اقتصادی نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار را به همراه خواهد داشت.
پیش بینی ما این است که فاز نخست منظومه مخابراتی ۲ تا ۳ میلیارد دلار عایدی برای کشور داشته باشد در حوزه منظومه سنجشی که هدایت و ناوبری کشتی هم از این طریق ممکن است، هم اکنون کشور برای نویگیشن (مسیریابی) هر کشتی با ماهواره، ۱۵۰۰ دلار هزینه پرداخت می‌کند و هم اکنون حدود ۴۵۰۰ لنج در کشور داریم. ما می‌توانیم با ۵ ماهواره برای پوشش ایران و هزینه ۱۵۰ دلاری، سالانه ۳۰ میلیون دلار سود داشته باشیم. در حالی‌که کل هزینه ساخت و پرتاب هر کدام این ماهواره‌ها ۵۰۰ هزار دلار برآورد می‌شود.
تمامی این موارد را گفتم تا به این سوال برسیم که وقتی این ظرفیت در کشور وجود دارد چرا آن را توسعه نمی‌دهیم؟
پاسخ روشن است، چون برنامه ریزی مشخصی وجود ندارد. در حال حاضر نیاز کشور در خصوص بارورسازی ابرها و مشکلات جوی، نبود دیتای برخط است و با هزینه‌ای که ارگان‌های مرتبط پرداخت می‌کنند نهایتاً دیتا با اختلاف ۲۴ ساعته به دست ما می‌رسد. در حالی که این دیتا توسط ۴ ماهواره کیوب ست به راحتی قابل دریافت به صورت آنلاین است.