خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه، تا پیش از کرونا همیشه در خردادماه موضوع لو رفتن سوالات امتحان نهایی یکی از خبرهای داغ بود. این سوالات عموماً پیش از برگزاری امتحانات لو می‌رفت و هر چه بحث تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور داغ می‌شد، گروه‌هایی که بازار دسترسی به سوالات امتحان نهایی و فروش پاسخ و سوال‌ها را می‌گردانند بیشتر می‌شدند تا سال ۹۷ که دیگر با تغییر شیوه ارسال سوالات به مراکز برگزاری امتحان نهایی امکان دسترسی به سوالات قبل از امتحانات صفر شد.
تا قبل از امتحانات نهایی خرداد ۹۷، سوالات امتحان نهایی در قالب سی دی به مناطق آموزش و پرورش ارسال می‌شد و در بخشی قرنطینه می‌شد اما تکثیر سوالات و حتی بخش قرنطینه قابل نفوذ بود. از خرداد ۹۷ با تغییرات جدید، سوالات صبح همان روز امتحان به صورت الکترونیکی به حوزه‌ها ارسال می‌شود و رمز سوالات در اختیار حوزه‌ها قرار می‌گیرد تا سوالات را خود چاپ کنند و فرصتی برای درز سوالات نباشد.
اما کمی شیوه متقلبان تغییر کرد. فروش سوالات و جواب‌ها که عموماً یا از طریق تلگرام و یا اینستاگرام صورت می‌گیرد حالا شکل دیگری پیدا کرد. همزمان با آغاز امتحانات سوالات لو می‌رفت و در بازه زمانی امتحان جواب‌ها با ابزارهای خاصی در اختیار دانش آموزان نشسته سر جلسه امتحان می‌رسید. البته نمی‌توان گفت این تقلب‌ها خیلی گسترده بود و روزگار کرونا هم کمی این بحث را به حاشیه برد تا امسال که در همین آزمون امتحانات نهایی دی ماه خبر از لو رفتن سوالات امتحانی و دسترسی به پاسخ‌ها در زمان برگزاری امتحانات رسید.
حالا بحث جاسوس‌افزارهاست که ابزارهای خیلی کوچکی هستند که در خودکار هم می‌توانند جاسازی شوند و چندین کانال تلگرامی خیلی واضح سوالات و جواب‌ها را حین امتحان در دسترس دانش آموزان می‌گذارند. اما چرا دوباره متقلبان و سوداگران در این وادی وارد میدان شدند تا به هر طریقی از این امتحانات و نمره‌های ۲۰ دانش آموزان کسب درآمد کنند؟
هامون سبطی دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص موارد پیش آمده در امتحانات نهایی دی ماه و تقلب‌هایی که صورت گرفته در خصوص چگونگی جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی گفت: این را باید از کسانی که در صندلی تصمیم گیری نشسته‌اند بپرسید و کسانی که تخصص و اعتبار در زمینه قضایی و امنیتی دارند. اما این طور می‌توانم بگویم که بروز هر جرمی اولین دلیلش این است که ما انگیزه لازم را به فرد داده‌ایم. تا زمانی که فلسفه وجودی امتحانات نهایی همان بود که از قدیم برایش در نظر گرفته شده بود یعنی راهی گرفتن دیپلم، ما با این پدیده روبرو نبودیم. متاسفانه متولیان آموزش و پرورش وقت از اضطراب و رقابت ورود به دانشگاه‌ها استفاده کردند و خواستند امتحانات نهایی یک اهرم فشار استرس‌زایی برای ورود به دانشگاه شود تا به این وسیله کتاب‌های درسی اهمیت پیدا کنند.
بروز هر جرمی اولین دلیلش این است که ما انگیزه لازم را به فرد داده‌ایم. تا زمانی که فلسفه وجودی امتحانات نهایی همان بود که از قدیم برایش در نظر گرفته شده بود یعنی راهی گرفتن دیپلم، ما با این پدیده روبرو نبودیم. متاسفانه متولیان آموزش و پرورش وقت از اضطراب و رقابت ورود به دانشگاه‌ها استفاده کردند و خواستند امتحانات نهایی یک اهرم فشار استرس‌زایی برای ورود به دانشگاه شود تا به این وسیله کتاب‌های درسی اهمیت پیدا کنند وی افزود: در حال حاضر چون تنها حرف آن شده که نمرات امتحانات نهایی ممکن است برای ورود به دانشگاه تأثیر داشته باشد، زمینه بروز تقلب نیز فراهم شده است. حرفی که در رسانه‌ها درباره تأثیر نمرات امتحان نهایی برای ورود به دانشگاه‌ها مطرح می‌شود هنوز نه آئین نامه‌ای و نه اجرا شده است و شما می‌بینید تا پیش از این اگر ما بحث تقلب‌ها را فقط در خردادماه شاهد بودیم، گروه تقلب ساز در امتحانات نهایی دی ماه نیز شروع به قدرت نمایی کردند و می‌توان پیش بینی کرد در خرداد سال آینده به راحتی سوالات در دسترس قرار بگیرد.
سبطی تأکید کرد: برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی باید زمینه فساد را برچید. باید فرایندهای مستمر به استعدادهای تحصیلی دانش آموزان در متوسطه اول اهمیت پیدا کند نه اینکه آموزش و پرورش دنبال تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور باشد.
وی درباره اینکه در آزمون‌های سمپاد نیز به دلیل اهمیتی که برای والدین این مدارس دارند، شاهد گونه دیگری از تقلب هستیم، اظهار داشت: تقلب‌هایی که در سمپاد اتفاق می‌افتد را به سادگی می‌توان جلویش را گرفت. راهش این است که طراحان سمپاد که از کتاب‌های خودشان در آزمون استفاده می‌کنند، برکنار شوند و از آنها توضیح خواسته شود. در آزمون‌های سمپاد مشکل این است که عده‌ای به دلیل اینکه طراحان کتاب‌های استعدادهای تحصیلی هستند و می‌دانند از کتاب‌هایشان در این آزمون سوال‌ها عین به عین می‌آید، از این فضا استفاده می‌کنند.
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت کشور در پاسخ به این سوال که ما شاهد این هستیم که تقلب‌ها در کنکور به ندرت اتفاق می‌افتد. آیا ابزارهایی که برای تقلب در امتحانات نهایی استفاده می‌شود قابل استفاده برای کنکور نیست؟ گفت: دو دلیل دارد که در کنکور تقلب به ندرت صورت می‌گیرد و این روش‌ها کاربرد ندارد. یکی اینکه زمان و مکان آزمون‌ها محدود است و خیلی راحت تر می‌شود امنیت را برقرار کرد. در امتحانات نهایی هم مکان‌ها بسیار گسترده است و هم زمان. ضمن اینکه تقریباً سه ماه از سال با برگزاری امتحانات نهایی روبرو هستیم اما در کنکور چهار روز و در سمپاد دو روز با این امتحانات روبرو هستیم. نکته دیگر اینکه ماهیت سوالات امتحان نهایی با کنکور متفاوت است. در تحقیقاتی که دانشگاه فرهنگیان با دانشگاه تهران انجام داده است، مشخص شد که ۸۰ درصد سوالات امتحان نهایی حافظه محور است. این در حالی است که تنها کمی بیش از ۳۰ درصد سوالات کنکور حافظه محور است و بیشتر سوالات کنکور چالشی و تحلیلی است. در نتیجه گروه‌های پاسخگو در تقلب‌ها در فرصت کم نمی‌توانند به سوالات کنکور پاسخ دهند. حتی اگر به سوالات در همان زمان دسترسی پیدا کنند. در حال حاضر دسترسی به سوالات چه امتحان نهایی و چه کنکور پیش از جلسات تقریباً به صفر رسیده است. در حین جلسات است که این گروه‌های تقلب ساز و پاسخگو به سوالات دسترسی پیدا می‌کنند.
وی افزود: چون سوالات امتحانات نهایی حافظه محور است و جوابشان در حد یک جمله و حتی یک کلمه است، به راحتی می‌توانند در بازه زمانی امتحان جواب‌ها را به متقلبین برسانند.
وی در پاسخ به پرسش دیگری درباره اینکه این ابزارهای جدیدی که در اختیار متقلبان است در چه ابعادی است که نمی‌توان آنها را شناسایی کرد، خاطرنشان کرد: خیلی از این ابزار اصلاً کالای ممنوعه نیستند. مثلاً در حد یک رکوردر صدا و حالا فرض کنید همین‌ها در حد یک دکمه کوچک شوند و یک سیم کارت داخل آن قرار گیرد که فرد می‌تواند داخل ماسک یا خودکار خود جاسازی کند. یک سری هدفون‌ها هم هستند که داخل مجرای گوش به گونه‌ای قرار می‌گیرند که اصلاً دیده نمی‌شوند مثل سمعک‌های غیرقابل دیدن. اینها غیر مجاز نیستند و از وقتی ماجرای تأثیر قطعی معدل در کنکور مطرح شد، روانه بازار شدند و در کانال‌های تلگرامی هم افراد زیادی هستند که برای تقلب‌ها افراد را جذب می‌کنند که این کانال‌های تلگرامی هم قابل ردیابی نیستند همه اینها دست به دست هم می‌دهد تا بگوییم باید جلوی بروز فساد را از ریشه گرفت.