خبرگزاری مهر، گروه استانها – الهام رئوفی فر: گستردگی مناطق جنگلی و مراتع استان و کمبود نیروی انسانی برای سرکشی به نقاط مختلف این بخش‌ها باعث شد تا هرساله بخشی از طبیعت به واسطه بی توجهی گردشگران و سهل انگاری برخی طبیعت گردان دستخوش حادثه شود.
ایجاد حساسیت افکار عمومی برای حفظ طبیعت، آموزش به جوامع محلی و فعالیت سمن‌های زیست محیطی را از راهکارهای حفاظت از طبیعت است؛ لذا در این زمینه با «محمدرضا کنعانی»، مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد:
* تعامل سمن‌ها با اداره چطور است؟
خوشبختانه سمن‌ها همکاری خوبی با محیط زیست دارند. امسال آموزش جوامع محلی را به سمن‌ها واگذار کردیم. در استان ۲۵ سمن ثبت شده و فعال داریم که برنامه ریزی شده تا بیش از گذشته از ظرفیت آنها برای آموزش به جوامع محلی استفاده کنیم.
نکته بعدی ایجاد حساسیت افکار عمومی برای حفاظت و نگهداری محیط زیست است که در همین راستا از جوامع محلی و سمن‌ها خواسته شد تا ثبت شرکت تعاونی نگهداری و بهره برداری از تالاب‌های استان را بر عهده بگیرند زیرا اگر جوامع محلی یک بهره برداری پایدار از عرصه‌های طبیعی داشته باشد از آن به بهترین نحو، محافظت می‌کنند.
ما می‌خواهیم بهره برداری و حفاظت از تالاب آلماگل را اهالی روستای تنگلی گنبدکاووس به عهده بگیرند؛ نگاه ما بر اجرای این طرح، توسعه گردشگری است.
طرح بعدی که بهره برداری آن به بخش خصوصی واگذار خواهد شد چهار تفرجگاه پارک ملی گلستان است. این طرح تهیه شده و قرار است که پس از فراخوان به بخش خصوصی واگذار شود.
معتقد هستم که جامعه هدف ما جوامع محلی است که آنها را باید در حفاظت از محیط زیست همراه کرد و یکی از راه‌های ایجاد انگیزه برای این جوامع یک انتفاع پایدار است.
* تعداد محیط بانان برای حفاظت از محیط زیست کافی نیست؟
در حال حاضر ۱۲۵ محیط بان در استان فعال هستند که با توجه به نوع شغل این افراد ۱۵ روز استراحت هستند، بنابراین تعداد محیط بانان را می‌توان ۶۰ نفر در ماه محاسبه کرد که این تعداد با توجه به گستردگی استان بسیار اندک است.
در حال حاضر ۱۲۵ محیط بان در گلستان داریم که با توجه به نوع شغل آنها تعداد آنها ۶۰ نفر در ماه محاسبه می‌شود اما بر اساس سهمیه‌ای که سازمان حفاظت محیط زیست کشور در نظر گرفته سالانه به مدت ۱۰ سال ۱۴ محیط بان به تعداد محیط بانان استان اضافه خواهد شد که اگر این موضوع عملیاتی شود، باز هم تعداد محیط‌بانان نسبت به مساحت استان محدود است.
بنابراین یک نگاهی این است که از ظرفیت جوامع محلی برای حفاظت از طبیعت استفاده کنیم و رویکرد دیگر هم استفاده از فناوری است که در این راستا سامانه پایش و هشدار حریق وزارت ارتباطات در پارک ملی گلستان راه اندازی شده که تکمیل آن بسیار کمک کننده خواهد بود. ولی این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که استفاده از فناوری اگرچه خوب، اما هزینه‌بر است.
* علت آتش سوزی پی در پی امسال در استان چه بود؟
آتش سوزی معمولاً در دو بخش، اراضی مرتعی و در مناطق جنگلی رخ می‌دهد؛ حریق در مناطق مرتعی بیشتر در خرداد، تیر، مرداد و شهریور و آتش سوزی در اراضی جنگلی اغلب پائیز اتفاق می‌افتد. و دلیل آن هم این است که در اراضی مرتعی با توجه به کاهش رطوبت و خشک شدن گونه‌های گیاهی، این منطقه مستعد حریق می‌شود و در مناطق جنگلی هم در فصل پاییز که خزان اتفاق می‌افتد تجمیع برگ‌ها و کاهش بارندگی و رطوبت هوا باعث آتش سوزی در این فصل می‌شود.
امسال در آتش سوزی‌های آذر ماه، وزش باد ۱۰۰ کیلومتر در ساعت و صعب العبور بودن منطقه باعث شد تا آتش با سرعت کُندی خاموش شود.
* راهکاری برای مقابله با چنین شرایطی پیش بینی شده است؟
خوشبختانه در دو سال گذشته طبق تفاهم‌نامه‌ای که با سپاه نینوا و بسیج سازندگی منعقد شده بود، از ظرفیت بسیج استفاده کردیم که بر اساس آن حدود سه هزار و ۲۰۰ نفر ساعت در پارک ملی گلستان به عنوان دیده‌بان آتش حاضر بودند؛ این اقدام باعث شد تا آتش سوزی در مناطق مرتعی به شدت کاهش یابد.
* ما هنوز آتش را با بیل خاموش می‌کنیم، وقت استفاده از مولفه‌های نوین نیست؟
خوشبختانه در پارک ملی گلستان کمبودی به لحاظ تجهیزات نداریم ظرف دو سال گذشته، دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان در این بخش هزینه شد و خاموش کردن آتش روش‌های متفاوتی دارد که بیل یکی از این ابزارها برای هر نفر است که با توجه به توپوگرافی خاص منطقه کاربرد بیشتری برای نیروی زمینی دارد.
اما حضور بالگرد در آتش سوزی مهم است اما آن را نمی‌توان با نیروی انسانی برای کمک به خاموش کردن حریق مقایسه کرد چراکه نیروی زمینی در هر ساعتی از شبانه روز می‌تواند در این زمینه فعال باد در حالی که بالگرد این گونه نیست و محدودیت‌های خاص خودش را دارد. باید از بالگرد استفاده کنیم اما اتکای مان بر نیروی انسانی بیشتر است.
* سال گذشته مرگ و میر زیادی از پرندگان مهاجر در خلیج داشتیم، امسال تدبیری در این راستا اتخاذ شده است؟
ما حدود دو سال تلفات پرندگان را در خلیج گرگان داشتیم که امیدواریم امسال این اتفاق نیفتد. راه احیا خلیج بازچرخانی آب است که برای آن یک طرح جامع تهیه شده و البته جزو مصوبه ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور هم است؛ اگر این مجموعه اقدامات اتفاق بیفتد این زیستگاه دوباره برای پرندگان ایمن خواهد بود.
اما اگر این اتفاق نیفتد، تلفات پرندگان امسال دور از انتظار نیست هرچند که خوشبختانه تاکنون چیزی مشاهده نشده است.
* شکار غیرمجاز در استان داریم؟
متاسفانه شکار غیر مجاز در تمامی شهر و استان‌های کشور وجود دارد اما امسال به دلیل بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان مجوز شکار ندادند اما بازهم برخی شکارچی، شکار پرندگان را انجام می‌دهد که غیرمجاز است.
*امکان توسعه بندر سبز خزری در محدوده تالاب گمیشان است؟
احداث بندر مشمول مطالعه ارزیابی اثرات زیست محیطی است که باید انجام شود؛ این موضوع در اختیارات استان هم نیست و باید سازمان حفاظت محیط زیست کشور این مطالعات را تایید کند ضمن اینکه متولی این امر هم سازمان بنادر بوده که هنوز درخواست اولیه اش را نداده است.
* یکی از چالش‌های گلستان بحث گرد و غبار است، راه پیشگیری از آن چیست؟
براساس مطالعات زیست محیطی گرد و غبار منشا داخلی و خارجی دارد. در مطالعات منشایابی خارجی کشورهای شمال و شمال شرقی ایران که مساحت آنها ۵۴ برابر استان است، کانون گرد و غبار هستند که استان اولین تاثیر را از این کانون می‌گیرد. دوم اینکه ۲۰۰ هزار هکتار از مساحت استان منشاء داخلی گرد و غبار و فرسایش بادی است که در شهرستان‌های گمیشان، آق قلا و گنبدکاووس است. از این ۲۰۰ هزار هکتار سه هزار هکتار واقع در شهرستان گمیشان و به صورت خاص تالاب گمیشان شدت غبار خیزی بیشتری دارد که علت آن هم خشکی تالاب است.
به این ترتیب مقرر شد تا سازمان محیط زیست و ستاد ملی مقابله با گرد و غبار به لحاظ بین المللی برنامه‌ای تدوین کرده و آن را پیگیری کند اما در رابطه با ۲۰۰ هزار هکتار منشاء داخلی هم یک برنامه اقدام و عمل مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان محیط زیست تدوین کرد که در ستاد ملی مقابله با گرد و غبار و شورای برنامه‌ریزی استان هم مصوب و به دستگاه‌ها در شورای برنامه‌ریزی ابلاغ شده است.