حجت‌الاسلام محمدمسلم وافی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص موضوع «فرزند کمتر، زندگی بهتر» گفت: قرار بود فرزند کمتر، زندگی بهتر به دنبال داشته باشد اما امروز با اینکه فرزند کمتری داریم ولی زندگی بهتری نداریم، به همین خاطر باید دید آیا به این شعار دست یافته‌ایم یا نه، آنگاه ادامه آن را نقد کنیم که بدون شک به اهداف مورد نظر این شعار دست نیافتیم و امروز به عینه شاهد این موضوع هستیم که اکثر خانواده یک یا حداکثر دو فرزند دارند اما زندگی بهتری ندارند.
وی با بیان اینکه موضوع کاهش جمعیت در ایران به دهه‌های اخیر باز نگشته و مربوط به انقلاب جنسی در غرب به سال ۱۹۵۰ میلادی است، افزود: در واقع فرآیند این داستان، یک فرآیند بین‌المللی است، هر چند غربی‌ها در این خصوص یک مجموعه به نام فدراسیون تنظیم خانواده (IPPF) در آمریکا راه‌اندازی کردند تا در ایران و چین برنامه‌های ضدجمعیتی را پیاده کنند که در ایران خانمی در دهه ۴۰ مأمور شد تا استارت کار را بزند که با شکل‌گیری انقلاب اسلامی تلاقی پیدا کرد و مقاومت امام راحل اجازه نداد در این اقدام موفق ظاهر شوند.
تمایل نداشتن به فرزندآوری یکی از پیامدهای فاصله گرفتن از دستورات اسلام است
وافی با یادآوری اینکه ۳۵ روز بعد از ارتحال امام خمینی (ره)، رهبر معظم انقلاب، راهبرد خود را در این زمینه اعلام کردند، تصریح کرد: اما باز هم تاریخ تکرار شد و این بار صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که اگر خواهان کمک ۵۰ میلیارد دلاری هستید، باید نسبت به کاهش جمعیت اقدام کنید و از سال ۶۸ تا ۹۰ به مدت ۲۲ سال به ایران مهلت دادند تا ۶.۵ فرزند را به ازای هر زن به ۴ فرزند کاهش دهند و جای تعجب دارد که چرا ما به جای ۲۲ سال در چهار سال به این آمار دست پیدا کردیم و در سال ۷۱ این موضوع محقق پیدا کرد.
این فعال حوزه جمعیت با اشاره به اینکه در سال ۷۲ لایحه تنظیم خانواده حاکی از آن بود که اگر بیش از سه فرزند داشته باشید، از برخی خدمات رفاهی و اجتماعی محروم خواهید شد، ادامه داد: بنابراین این فرآیند ما را در دام اسناد و تعهدات بین‌المللی گرفتار کرد و ایران به مجموعه ICDP که کنفرانس خود را در مصر برگزار کرد، متعهد شد و ما در سال ۷۹ به حد جانشینی با نرخ ۲.۱ رسیدیم.
وی یادآور شد: امروز اوضاع ما در این زمینه وخیم‌تر از گذشته است؛ چرا که ۱.۶ زاد و ولد ما بوده و به عبارت دیگر شاید صدها کیلومتر پایین‌تر از صفر در کل کشور قرار داریم، البته سیستان و بلوچستان در این خصوص استان سبز است اما استان‌های گیلان، همدان، ایلام و مرکزی در این خصوص وضعیت قرمز دارند.
مدیر مجموعه اندیشه کوثر متذکر شد: اگر بخواهیم دلیل رخ دادن چنین اتفاقی را در یک جمله بازگو کنیم، باید گفت که ما از دستورات اسلام فاصله گرفته‌ایم و هر چه که این فاصله با دستورات اسلام بیشتر می‌شود، به عمق فاجعه بیشتر پی می‌بریم.
وی با اشاره به اینکه پیامبر گرامی اسلام (ص) در شرایطی که جامعه مملو از مشکلات اقتصادی بود، فرمودند: «تَناکَحُوا و تَکثُرُو»، خاطرنشان کرد: بدون شک وقتی از دستور پیامبر (ص) فاصله بگیریم، همان می‌شود که در سال ۱۴۰۵ در تله جمعیتی گرفتار شده و به عنوان یازدهمین کشور پیر دنیا شناخته می‌شویم و در سال ۱۴۲۰ این رتبه به جایگاه سوم ارتقا پیدا خواهد کرد که در منطقه نیز جایگاه اول را خواهیم داشت و در نهایت در سال ۱۴۸۰ جمعیت ایران به ۳۱ میلیون نفر خواهد رسید.
وافی در خصوص اینکه چه راهکاری برای اصلاح وضعیت فعلی جمعیت می‌توان اتخاذ کرد، گفت: در استانها دوره‌های ۲۰ ساعته برگزار کرده و در این دوره‌ها ۵۷ دلیل اینکه چرا مردم تمایلی به فرزندآوری ندارند را بیان می‌کنیم و سپس با کنش‌گران در خصوص اینکه به چه روشی می‌توان این دغدغه‌ها را مرتفع کرد، وارد بحث می‌شویم که برای برون‌رفت از آن به ۱۸ گام رسیدیم.
وی با بیان اینکه محور اول در این خصوص مربوط به حوزه محورهای عملیاتی است، افزود: این محور شامل تغییر ذائقه مردم است، به همین خاطر اولین گام را در این راستا مطالبه‌گری می‌دانیم، به ویژه اینکه در شرایط کنونی قانون جوانی جمعیت را داریم و در این قانون که ۷۳ بند دارد، همه مسئولان باید آن را اجرا کنند که شامل مطالبه‌گری نسبت به مسئولان، نسبت به روحانیت و … می‌شود.
این مسئول با یادآوری اینکه امروز این سوال مطرح است که چرا طلبه‌ها احکام سقط را به مردم بازگو نمی‌کنند، اظهار کرد: این در حالی است که روزانه ۱۰۰۰ مورد سقط جنین در کشور داریم که از این تعداد فقط ۱۰ مورد مجوز قانونی دارد، بنابراین این سوال در ذهن متبادر می‌شود که چرا ائمه جماعات در خصوص سقط جنین، گناه و دیه این اقدام با مردم سخن نمی‌گویند.
وی محور دوم را فرهنگ‌سازی دانست و تصریح کرد: یکی از لایه‌های همین فرهنگ‌سازی می‌تواند هنجارسازی، گفتمان‌سازی و بسترسازی باشد. ما باید در محلات به قدری پیوست‌های جمعیتی در کارهای‌مان داشته باشیم تا این موضوع به یک گفتمان تبدیل شود. به عنوان مثال، میزان بسته معیشتی به خانواده‌ای که یک فرزند و یا بیشتر دارد، به یک اندازه است که به هیچ وجه این نوع توزیع بسته‌های معیشتی مطابق با پیوست جمعیتی نیست.
مدیر مجموعه اندیشه کوثر با اشاره به اینکه طرحی با عنوان سه‌شنبه‌های مهدوی داریم که پیشنهاد کردیم این طرح به چهارشنبه‌های جمعیتی تبدیل شود، عنوان کرد: در این طرح امام جماعات محلات از خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر دعوت کرده و آن‌ها را به مساجد فرا می‌خوانند و از آن‌ها تقدیر به عمل خواهند آورد و یا حتی امام جماعت مسجد می‌تواند به منزل خانواده‌ای که دارای سه فرزند است، رفته و این قدردانی را انجام دهد که این اقدام در آینده و به واسطه موجی که به راه خواهد انداخت، تبدیل به یک گفتمان خواهد شد.
وافی یا بیان اینکه سومین محور در این زمینه که از اهمیت زیادی نیز برخوردار است، تربیت نیرو است، ادامه داد: امروز نیروهای پای کار در حوزه جمعیت در سطح کشور نداریم، از این رو تربیت نیرو در این زمینه حتی با تقبل هزینه‌های زیاد بسیار مهم است و باید در هر استان چند نیرو داشته باشیم که بتوانند در این راستا نسبت به مردم و مسئولان کنش ایجاد کنند.
وی چهارمین محور عملیاتی در این زمینه را شبکه‌سازی عنوان کرد و یادآور شد: هیچ‌کدام از افرادی که در زمینه جمعیت پای کار هستند، از کار یکدیگر اطلاعی ندارند، این در حالی است که اگر بتوانیم همه این افراد و اقداماتی را که در این زمینه انجام می‌شود را به صورت یک شبکه درآوریم، می‌توان به برطرف کردن این دغدغه امیدوار بود.
این مسئول با ابراز تأسف از اینکه امروز آمار در حوزه جمعیت بسیار نگران‌کننده است، اضافه کرد: علاوه بر بالا رفتن سن ازدواج، آمار طلاق نیز در کشور افزایش یافته و به تعبیر رهبر معظم انقلاب، آمار جمعیت «دهشتناک» شده است ولی معتقدیم در هیچ زمینه‌ای بن‌بست نداشته و در این خصوص نیز به بن‌بست نخواهیم خورد.
امروز ۱۴ میلیون زوج در کشور داریم که نابارور نبوده ولی خواهان فرزندآوری نیز نیستند
مدیر مجموعه اندیشه کوثر اظهار کرد: امروز ۱۴ میلیون زوج در کشور داریم که نابارور نبوده و تمایلی به سقط جنین نیز ندارند اما از آن طرف، خواهان فرزندآوری نیز نیستند که اگر هر کدام از این افراد یک فرزند به دنیا بیاورد، مشکل جمعیتی کشور مرتفع خواهد شد، به همین خاطر شعار این مجموعه «با یک گلی دیگر، ایران گلستان می‌شود»، است.
وی در خصوص بهره‌گیری از ظرفیت چهره‌های تأثیرگذار جامعه از جمله سلبریتی‌ها در حوزه جمعیت، گفت: اخیراً با ۱۱ نفر از چهره‌های شناخته شده کشور در عرصه هنر نشستی داشتیم و معتقدیم اگر بیان درستی از این قضیه داشته باشیم، بی‌تردید خواهند پذیرفت، این در حالی است که تا به امروز حتی نامی از نرم‌افزار حوزه دین به گوش‌شان نرسیده است. معتقدیم باید سلبریتی‌ها را در همه حوزه‌ها دخالت داد و محدود به سینما نکرد.
این مسئول در همین راستا ادامه داد: معتقدیم افراد اثرگذار باید به سراغ سلبریتی‌ها بروند، چون اگر قرار باشد فردی که خود دارای فرزند کمتری است، در این زمینه فرهنگ‌سازی کند، بدون شک اثرگذاری خود را در این خصوص نخواهد داشت، به همین خاطر باید از افراد خوش‌بیان و دارای فرزند بیشتر در این زمینه استفاده کرد.
وافی در ادامه با اشاره به اینکه در بُعد اقتصادی طرح بسیار خوبی به نام جوانی جمعیت داریم و اراده جدی دولت سیزدهم نیز این است که این طرح را اجرا و حتی در صورت تمرد از این قانون، مجازات برای آن تعیین شده است، افزود: معتقدیم وزن مشکلات اقتصادی باید نسبت به فرزندآوری سنجیده شود.
وی تصریح کرد: برخی از خانواده‌ها هزینه‌های بسیار هنگفتی برای مراسم عروسی و تهیه جهیزیه صرف می‌کنند اما حاضر به فرزندآوری که به مراتب هزینه کمتری نسبت به همه این موارد دارد، نیستند. برخی از خانواده‌ها حاضرند برای خرید لوازم لوکس هزینه کنند اما وقتی نوبت به فرزندآوری می‌رسد، هزینه‌های پوشک بچه را بهانه می‌کنند، به همین خاطر باید این انگاره‌ها تغییر پیدا کند.
مدیر مجموعه اندیشه کوثر با تاکید بر اینکه در بُعد تربیت فرزند نیز مردم کاسه چه کنم دست‌شان گرفته‌اند، عنوان کرد: دین اظهار می‌کند که می‌توانید فرزندان‌تان را خودکنترل تربیت کنید که برای این موضوع نیز برنامه‌هایی داریم و در حال حاضر دوره‌های ۱۴ ساعته برگزار می‌کنیم که چگونه فرزندان خود را تربیت کنیم اما آن چیزی که مربوط به جمعیت است، این است که فرزند در خانواده پرجمعیت نسبت به خانواده تک فرزند و یا دو فرزند بهتر تربیت می‌شود.
وی با ابراز تأسف از اینکه امروز جامعه روحانیت به سمتی حرکت کرده است که در منبرها به مسائل دیگر می‌پردازند و با وجود اینکه مردم علاقه‌مند به شنیدن مباحث تربیتی هستند اما منبرهای تربیتی کمی داریم، اضافه کرد: سازمان تبلیغات اسلامی به همراه حوزه‌های علمیه باید در این زمینه ورود جدی پیدا کرده و بر روی این موضوع تمرکز کند و طلبه‌هایی را تربیت کنند که در این زمینه با مردم صحبت کنند.
امروز بَرج (خرج‌های اضافه) مردم از خرج‌شان بیشتر شده است
این فعال حوزه جمعیت با بیان اینکه امروز بَرج (خرج‌های اضافه) مردم از خرج‌شان بیشتر شده، این در حالی است که من به عنوان کسی که دارای ۱۳ فرزند هستم، این بَرج‌ها را نداریم و فرزندان من کم‌توقع هستند. نکته مهم دیگر اینکه به هیچ وجه و در هیچ زمینه‌ای اصراف نمی‌کنیم و اگر همه این موارد را در کنار هم قرار دهیم، خواهیم دید که هزینه‌های زندگی ما به اندازه یک خانواده دو نفره است.
مدیر مجموعه اندیشه کوثر خاطرنشان کرد: امروز در مدیریت اقتصادی مردم، اسراف نقش پررنگ‌تری دارد، این در حالی است که در نوع زندگی طلبه‌ها این اسراف کمرنگ‌تر است.
وی همچنی درخصوص ازدواج دختران در سنین پایین، گفت: نمی‌توان فقط به صرف چند مورد ازدواج دختران در سنین پایین که در نوع خود به فهم پایین والدین بازمی‌گردد، ادعا کرد که سن ازدواج کاهش پیدا کرده است؛ چرا که به واقع سن ازدواج در کشور بالا است. ما معتقدیم فقط سن ملاک نیست و به نوع تربیت نیز بستگی داشته و ممکن است یک فرد با توجه به نوع تربیتی که داشته، سن ازدواج پایین نمی‌تواند آغازگر زندگی مشترک بوده و باید چند سال صبر کند.
وافی، با یادآوری اینکه اعطای تسهیلات ازدواج در طرح جوانی جمعیت دقیق‌تر شده است، افزود: هر چند معتقدیم اعطای تسهیلات بیشتر به زوج‌هایی که سن پایینی دارند، مشوق خوبی برای ازدواج است.
این کارشناس، با تاکید بر اینکه باید به اسلام برگردیم، اظهار کرد: اما این به معنای تکرار سنت‌های غلط گذشته نیست؛ چرا که اسلام همه سنت‌های غلط گذشته را پوشش داده و اگر به آن برگردیم، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد، هر چند امروز فاصله زیادی با آن داریم.