خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محمد مهاجرانی: ضرب المثل ایرانی وجود دارد که می‌گوید: «هیچ گربه‌ای محض رضای خدا موش نمی‌گیرد!» این ضرب‌المثل می‌تواند بهترین توصیف از حال امروز کشورهای غربی به‌ویژه آمریکایی‌ها در جریان مذاکرات وین باشد.
فریب‌کاری، عنصر ویژه ذاتی آمریکایی‌ها است و در برخورد با مواضع آنها، باید همیشه منتظر دریافت ضربه و تحمیل اراده آنها بود.
دست پُر تیم ایرانی در آغاز مذاکرات
پس از آغاز دور جدید مذاکرات بین ایران و کشورهای ۱+۴ در دولت سیزدهم، جمهوری اسلامی ایران با ارائه مطالبات و پیشنهادات خود و همچنین اعزام یک تیم کاملاً فنی با حضور افرادی متخصص و دارای قدرت تصمیم‌گیری از همه‌ی دستگاه‌های مرتبط، جدیت خود برای لغو تحریم‌ها را نشان داد. البته دولت سیزدهم از همان ابتدا اعلام کرد که مانند دولت قبل که آب آشامیدنی را نیز به مذاکرات گره زده بود، مسائل کشور را به مذاکرات گره نمی‌زند و در مورد تحریم‌ها نیز در دو مسیر، «لغو تحریم‌ها» و «خنثی‌سازی تحریم‌ها» حرکت خواهد کرد.
به همین جهت مذاکرات بین ایران و کشورهای ۱+۴ از هشتم آذرماه در محل هتل کوبورگ وین آغاز شد. ایران از همان ابتدا بر سه اصل «لغو همه تحریم‌ها»، «راستی‌آزمایی مؤثر» و «ارائه تضمین از سوی طرف مقابل برای عدم تکرار رفتار مشابه با برجام» تاکید کرد. کشورهای غربی در ابتدا با تصور غلط اینکه می‌توانند همچنان از ابزار مذاکره برای فشار بیشتر به ملت ایران استفاده کنند، حاضر به پذیرش شروط ایران نبودند، از طرف دیگر با توجه به عدم توانایی مذاکره‌کنندگان اروپایی در تصمیم‌گیری و نیاز آنها به تماس مستمر به پایتخت‌ها، مذاکرات با سرعت کُندی حرکت می‌کرد. در نهایت اعضای ۱+۴ پذیرفتند که بر روی متون پیشنهادی کشورمان مذاکره کنند.
اما نکته‌ای که از همان ابتدای شکل‌گیری مذاکرات به چشم می‌خورد، بهانه‌جویی آمریکایی‌ها در موضوعات مختلف بود که در نهایت بتوانند به هدف اصلی یعنی تحمیل اراده و خواسته‌های خود با ابزار مذاکره مستقیم برسند. برای مثال در ابتدا عدم جدیت ایران را بهانه‌ای برای لزوم گفتگوی مستقیم با ایران کردند. در ادامه سرعت کُند مذاکرات را بهانه‌ی جدید خود کردند و اخیراً نیز با بیان ضرب‌الاجل های نمایشی به دنبال اعمال فشار و رسیدن به خواسته‌های خود هستند.
حتی در روزهای گذشته مقام‌ها و رسانه‌های آمریکایی به بهانه اعتصاب غذای یک تبعه آمریکایی در نزدیکی محل مذاکرات، مسئله زندانیان دوتابعیتی در ایران (که بر اساس رأی دادگاه و با شواهد مشخص در حبس به سر می‌برند) را برجسته کردند و از آنها با عنوان «گروگان» یاد کرده‌اند. این در حالی است که در سال‌های گذشته ده‌ها نفر از اتباع ایرانی، به این اتهام که، حاضر به تسلیم در برابر تحریم‌های یکجانبه آمریکا نشده‌اند، در شرایط بدی در زندان‌های آمریکا به‌سر می‌برند یا در سایر کشورها محکومیت‌های سنگین دریافت کرده‌اند. اما حتی در این موضوع انسانی نیز آمریکایی‌ها حاضر به نمایش حُسن نیت خود نیستند و تاکنون اقدام مثبتی انجام نداده اند و صرفاً به دنبال سواستفاده از این موضوع برای انجام مذاکره مستقیم با ایران هستند.
از این رو بر اساس سوابق تاریخی منفی که در رابطه با نوع برخورد آمریکایی‌ها علیه ملت ایران وجود دارد به درستی می‌توان به مضر بودن و بی‌ثمر بودن این نوع مذاکرات اشاره کرد.
در روزهای گذشته آمریکایی‌ها در چندین نوبت درخواست انجام مذاکره مستقیم با کشورمان را داشته‌اند؛ در صورتی که تاکنون نه تنها به تعهدات خود که در سال ۲۰۱۵ امضا کردند برنگشتند، بلکه هیچ اقدام مثبتی نیز به عنوان حسن نیت ارائه نکردند.
خطیب‌زاده: بسیاری از ایده‌های ایران از جمله در حوزه تضامین، تبدیل به کلمات شدند
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان صبح دوشنبه در جریان نشست خبری خود با خبرنگاران در تشریح آخرین وضعیت مذاکرات گفت: آنچه امروز در وین شاهد آن هستیم پیشرفت گفتگوها در مسیر درست است. در هر چهار حوزه‌ای که اسناد برای گفتگو داریم، پیشرفت‌های خوبی داشتیم، البته در برخی اسناد پرانتزها و اختلاف‌ها کمتر شده است. موفقیت بزرگ این بوده که بسیاری از ایده‌های ایران تبدیل به کلمات شدند از جمله در حوزه تضامین. مهم این است که همه اطراف مذاکرات در وین پذیرفتند که نباید آنچه در سال‌های گذشته با خروج غیرقانونی آمریکا از برجام رخ داد، تکرار شود.
شرایط مذاکره با آمریکا از نگاه «امیرعبداللهیان»
چند ساعت بعد از این نشست خبری، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در جریان سخنرانی خود در همایش ملی ایران و همسایگان گفت: مذاکرات ما به نقطه‌ای نزدیک می‌شود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع می‌رسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم.
وزیر امور خارجه کشورمان اضافه کرد: تا این جای کار رفتار سه کشور اروپایی در مذاکرات اینگونه بوده که وقتی از تحریم صحبت می‌شود، آن را به آمریکا حواله می‌دهند، اما در موضوع هسته‌ای وقتی صحبت می‌شود می‌گویند این در حوزه نگرانی ما است و ما آماده‌ایم درباره همه جزئیات هسته‌ای مذاکره کنیم.
وی ضمن اشاره به درخواست آمریکایی‌ها برای انجام مذاکره مستقیم با ایران گفت: مطالبی که بعضاً در برخی از کانال‌های مجازی منتشر می‌شود که ایرانی‌ها در حال مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها هستند به هیچ وجه صحت ندارد، اما در عین حال اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا، لازمه‌اش سطحی از گفتگو با آمریکا باشد، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
البته امیرعبداللهیان پس از این نشست و در جمع خبرنگاران نیز حرف‌های خود را به نوعی دیگر تکرار کرد و گفت: آمریکایی‌ها مکرراً برای مذاکره درخواست دارند، اما ما هنوز در این نقطه به جمع‌بندی نرسیدیم.
ساعاتی بعد «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانس خبری حاضر شد و اعلام کرد: واشنگتن آماده مذاکرات مستقیم و فوری با ایران برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای است.
شمخانی: نیازی به ارتباط بیشتر با آمریکا نیست
اما این صحبت‌های امیرعبداللهیان با واکنش‌های مختلفی روبه رو شد و روز بعد (سه‌شنبه) علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: تاکنون ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیر رسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. این روش ارتباطی تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که «توافق خوب» در دسترس باشد.
مواضع دوگانه اصلاح‌طلبان در واکنش به اظهارات وزیر امور خارجه
اما در بین فعالان سیاسی در داخل کشور از صحبت‌های امیرعبداللهیان، برداشت‌های مختلفی شکل گرفت و برخی از حامیان دولت سابق در مواضع دوگانه ضمن استقبال از این اظهارات، آن را مغایر با اصول اعلامی کشورمان در گذشته دانستند.
اما در جبهه انقلاب، دلسوزان نظام، خواستار توضیح و اصلاح این اظهارات شدند. روزنامه کیهان در گزارش چهارشنبه (۶ بهمن) نوشت: طرح «موضع مذاکره با آمریکا» زمینه خوبی را برای جریان تحریف فراهم آورده تا بازهم برای رفع و خنثی‌سازی تحریم‌ها آدرس غلط بدهند. گرچه جمهوری اسلامی ایران- به‌ویژه در شرایط فعلی که دست برتر را در مذاکرات دارد- در برابر طرف‌های خارجی کوتاه نیامده و نخواهد آمد اما نتیجه طرح موضوعاتی از سوی مقامات دستگاه دیپلماسی این است که این گزاره را در آمریکایی‌ها تقویت می‌کند که ایران تحت تأثیر فشارهای غرب منفعل شده و تغییر مسیر داده است!
شریعتمداری: بسیار بعید می‌دانم امیرعبداللهیان و شمخانی از طرح فریب آمریکا در مذاکره مستقیم بی‌خبر باشند
حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان نیز در یادداشت روز خود خطاب به امیرعبداللهیان و شمخانی نوشت: با شناختی که از برادران عزیزمان آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی داریم و نیز با شناختی که آنها از چالش هسته‌ای چندین ساله ایران با آمریکا و متحدانش دارند بسیار بعید می‌دانیم که از طرح فریبی که در مذاکره مستقیم با آمریکا نهفته است بی‌خبر باشند.
وی تصریح می‌کند: «اکنون این پرسش از آقایان امیرعبداللهیان و شمخانی در میان است که چرا و با کدام تحلیل منطقی و قابل قبول از احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا سخن می‌گوئید؟! و کدام بخش از صورت‌مسئله نامشخص است که روشن شدن آن به مذاکره، آن‌هم مذاکره مستقیم با آمریکا نیاز دارد؟! تحریم‌های برجامی و تحریم‌های دیگر نظیر تحریم‌های آیسا، سیسادا، ویزا، کاتسا و … مشخص است. بنابراین مذاکره مستقیم برای چیست و چه ضرورتی دارد؟!»
البته در این گزارش باید به این نکته اذعان داشت که طرح انتقاداتی از این جنس ناشی از بروز اختلاف و چند صدایی در داخل ایران نیست؛ بلکه این نکات از روی دلسوزی نسبت به مسئولان ذی ربط اعلام می‌شود.
مذاکره مستقیم با آمریکا موجب شانه خالی کردن این کشور از مسئولیت‌هایش در قبال برجام می‌شود
به هرحال مذاکرات مستقیم با آمریکایی‌ها در این مرحله که با توسعه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران برای خنثی‌سازی تحریم‌ها، سد مستحکم ظالمانه علیه ملت ایران در آستانه‌ی فروپاشی قرار داده است، صرفاً توپ را در زمین ایران می‌اندازد و موجب شانه خالی کردن آمریکا از مسئولیتش در برابر خروج از برجام می‌شود و از طرفی راه را برای تحمیل سایر خواسته‌های آنها باز می‌کند.
رهبر انقلاب: آمریکا می‌خواهد مذاکره کند تا یک حرف باطلی را تحمیل کند!
رهبر انقلاب نیز طی سخنانی در ۲۵ فروردین بر این نکته تاکید کردند و فرمودند: «اینکه آمریکایی‌های دائم اسم مذاکره را می‌آورند و مذاکره‌ی مستقیم با ایران را ما حاضریم و مانند این حرف‌ها، این جور نیست که آمریکا بخواهد مذاکره کند تا اینکه یک حرف حقّی را قبول کند؛ نه، می‌خواهد مذاکره کند تا یک حرف باطلی را تحمیل کند! اصلاً کار او این جوری است، وَالّا اینکه حالا یک حرف حقّی را بشنوند، تصدیق کنند، قبول کنند، این جوری نیست؛ کما اینکه همین آقایان اروپایی‌ها هم در بعضی از جلسات خصوصی که گزارشش را مسئولین ما، مأمورینِ ما به ما می‌دهند، اقرار می‌کنند که حق با ایران است. ما گفتیم که باید اوّل تحریم‌ها برداشته بشود -چون ما خاطرجمع نیستیم به اینکه آنها وعده بدهند که تا حالا ده‌ها بار به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند و ضدّ وعده عمل کرده‌اند، و حالا هم همین کار را خواهند کرد- لذا بایستی آنها کاری را که ما میگوییم اوّل انجام بدهند تا ما خاطرجمع بشویم که انجام گرفت، بعد ما آنچه تکلیفمان است انجام خواهیم داد.»
افزایش فشار رسانه‌ای برای بن‌بست نشان دادن مذاکرات
بدون شک در روزهای آینده میزان فشار و عملیات رسانه‌ای غربی‌ها در بن‌بست نشان دادن وضعیت مذاکرات افزایش خواهد یافت. «لیز تراس» وزیر امور خارجه انگلیس در تازه‌ترین اظهارنظر خود در میانه مذاکرات و در حالی که گفتگوها روند رو به جلویی دارد و کار جدی بر روی متون ادامه دارد، با اتخاذ رویکردی غیرسازنده، تلویحاً زبان به تهدید گشود. البته این اولین بار نبود که «تراس» تلاش می‌کند تا چنین القا کند که مذاکرات در آستانه بروز بن‌بست یا شکست قرار دارد.
به نظر می‌رسد، مسئولان مذاکره‌کننده و تصمیم‌گیر در خصوص مذاکرات و فرآیند آن، در این لحظات مهم با دقت کافی نظاره‌گر تحولات باشند و در اظهارنظرهای خود پیام اقتدار و دست پُر جمهوری اسلامی ایران را به طرف مقابل مخابره کنند.