به گزارش خبرگزاری مهر، بیست و سومین کنگره بین المللی آسیب شناسی و طب آزمایشگاه در روزهای ۷ و ۸ بهمن و همچنین، ۱۳ الی ۱۵ بهمن ۱۴۰۰ برگزار می‌شود.
آزاده رخشان دبیر علمی کنگره گفت: امسال به دلیل اینکه پاندمی کرونا همچنان ادامه داشت تصمیم گرفتیم این همایش را به صورت مجازی برگزار کنیم که بالاخره چالش‌های خود را دارد و تجربیات در این زمینه کم است، گرچه کنگره سال قبل نیز به صورت مجازی برگزار شد ولی محدودتر بود.
وی افزود: امسال با توجه به اینکه شیوع کرونا طول کشیده و خواستیم در آموزش همکاران توقفی ایجاد نشود سعی کردیم کنگره پربار باشد و حدود ۶۰ نفر از اساتید صاحب نام داخلی در این کنگره شرکت دارند و سخنرانی می‌کنند و ۲۲ نفر از اساتید ممتاز خارج از کشور نیز با رایزنی‌هایی که داشتیم توانستیم نظرشان را برای سخنرانی و تبادل علمی جلب کنیم که فرصت بسیار خوبی برای بازآموزی و آموزش همکاران داخل کشور است و می‌دانیم این امر بر کیفیت خدمات تشخیصی که به مردم ارائه خواهیم داد تأثیر مستقیمی می‌گذارد.
در ادامه مهران قهرمانی دبیر اجرایی کنگره بین المللی آسیب شناسی و طب آزمایشگاه، گفت: یکی از برنامه‌های هر ساله همایش پاتولوژی و طب آزمایشگاه برگزاری جشنواره اساتید محترم دکتر مرحوم دبیری و دکتر بهادری است که طی آن از برگزیدگان همکاران پاتولوژیست و رشته‌های مرتبط در حوزه‌های مختلف تقدیر به عمل می‌آید. سیاست انجمن علمی آسیب شناسی ایران حمایت از تمامی اقدامات آموزشی و پژوهشی است.
برگزاری نهمین جشنواره اساتید
جلالی دبیر جشنواره اساتید و استاد دانشگاه علوم پزشکی شاهد، گفت: امسال نهمین جشنواره اساتید را برگزار می‌کنیم. از سال ۹۲ انجمن آسیب شناسی تصمیم بر این گرفت هر ساله جشنواره‌ای در حوزه آموزش و پژوهش و بیشتر با شاخص‌های پژوهشی برگزار کند. هر ساله اساتید زیادی در این جشنواره مورد تقدیر قرار می‌گیرند. کاندیداهای مختلفی داریم که برخی را خودمان انتخاب می‌کنیم و برخی را هم فراخوانی می‌دهیم که خود را کاندید کنند و بر اساس شاخص‌هایی که داریم کاندیداها را بررسی می‌کنیم.
وی افزود: مقالاتی که پاتولوژیست‌ها یا افراد مرتبط در حوزه طب آزمایشگاه و پاتولوژی در مجلات بین المللی چاپ کرده اند را با شاخص‌های علم سنجی بررسی می‌کنیم و در نهایت افراد شاخص را به عنوان برنده جشنواره اعلام می‌کنیم. پایان نامه‌های دستیاران پاتولوژیست کشور که تاکنون در این حوزه منتشر شده است و اختراعاتی که همکاران در این حوزه داشتند را فراخوان می‌دهیم و تعدادی از کاندیداها را به عنوان برنده اعلام می‌کنیم.در مجموع ۲۶ نفر امسال در جشنواره مورد تقدیر قرار می‌گیرند.
یکسان سازی انجام نمی‌شود
محمدرضا امینی فرد رئیس انجمن علمی آسیب شناسی ایران و عضو شورای عالی سازمان نظام پزشکی گفت: بیش از ۷۰ درصد تشخیص‌ها در حوزه پزشکی از طریق آزمایشگاه و پاتولوژی انجام می‌گیرد ولی آن طور که باید توجه سیاستگذاران حوزه سلامت به بخش آزمایشگاه و پاتولوژی و طب آزمایشگاه مناسب نیست چه در حوزه پرداخت‌ها و چه در حوزه تجویز و به روز کردن تجویزها و تهیه آئین نامه‌ها و قوانینی که مرتبط با تشخیص است.
وی افزود: به رغم توسعه کمی و کیفی مناسب آزمایشگاه‌ها که بعد از انقلاب شاهد بودیم و صدها متخصص پاتولوژی را دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور توانسته اند آموزش دهند و فارغ التحصیل کند و این متخصصان در محروم‌ترین مناطق خدمت می‌کنند، اما پایین‌ترین حقوق را دریافت می‌کنند که حتی دریافتی آنها از یک پرستار و کارشناس پرستاری کمتر است و توجهی به متخصصان این حوزه نمی‌شود.
امینی فرد تاکید کرد: یکی از مهمترین مشکلات ما تداخلات بین رشته‌ای است. امروز متأسفانه برخی افراد که هیچ آموزش و صلاحیتی بابت حضور در آزمایشگاه‌ها ندارند و باعث ضربه به حوزه سلامت و دانشگاه‌ها می‌شوند.حضور دارند و این حضور آنها در حوزه بالینی خیلی راهگشا نیست. وزارت بهداشت بنا به معیارهای بین المللی و آنچه نرم آموزش پزشکی کشور است به این مهم توجه کند.
وی افزود: بحث مهم دیگر که در حوزه آزمایشگاهی داریم این است که علاوه بر توسعه کمی باید توسعه کیفی را هم داشته باشیم که خوشبختانه در یک سال اخیر فلوشیپ ها و دوره‌های کوتاه مدت متعددی در حوزه پاتولوژی مخصوصاً پاتولوژی کلینیکال برگزار شده است. از دیگر دغدغه‌های جامعه پاتولوژی و آزمایشگاهیان یکسان سازی در حوزه بالینی است به عنوان مثال کارشناس آزمایشگاه را در حد کارشناس پرستاری نمی‌بینند یا متخصص پاتولوژی را همسان با سایر متخصصین نمی‌بینند، باید در جهتی که رفع تبعیض شود حرکت کنیم.
میزان افزایش تعرفه‌های آزمایشگاه‌ها با هزینه‌ها همخوانی ندارد
امینی فرد در ادامه گفت: مسئله دیگر مشکلات اقتصادی آزمایشگاه‌ها است. آزمایشگاه‌ها به دلیل تعدد و تنوع تجهیزات و کیت‌ها، بیشترین وابستگی را به نوسانات ارزی دارند، اما اتفاقی که در ۱۵ سال اخیر اتفاق افتاده این است که میزان افزایش تعرفه‌های آزمایشگاه‌ها هیچ همخوانی با هزینه‌ها ندارد. قیمت واقعی آزمایش‌ها بیش از آن چیزی است که در تعرفه‌ها اعلام می‌شود. بیمه‌ها هم قسمت عمده این هزینه‌ها را پرداخت نمی‌کنند و فشار زیادی بر روی مردم است و میزان پرداختی از جیب مردم افزایش پیدا کرده است. گفته می‌شود قیمت آزمایشات گران است در صورتی که واقعاً چنین نیست بیمه زیر بار هزینه‌ها نمی‌روند.
وی خاطرنشان کرد: میزان تخصیص منابع به حوزه آزمایشگاهی کشور در مقایسه با سایر حوزه‌ها بسیار کمتر است یعنی چیزی حدود ۳ تا ۵ درصد کل منابع سلامت کشور به آزمایشگاه‌ها اختصاص می‌یابد. باید با واقعی کردن تعرفه آزمایشگاهی میزان تخصیص منابع را بالا ببریم. هر قدر تشخیص‌های آزمایشگاهی به واقعیت نزدیک باشد قاعدتاً میزان مصرف دارو و مراجعه به پزشک و بستری و هتلینگ به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و به طور کلی به سود بیمه‌ها هم خواهد بود.
اقدام غیرمنصفانه کاهش تعرفه‌های آزمایشگاهیان
در ادامه مهران قهرمانی عضو هیأت مدیره انجمن علمی آسیب شناسی ایران، درباره تعرفه حوزه آزمایشگاه گفت: تعرفه آزمایشگاه به صورت ناعادلانه در کنار دو رشته رادیولوژی و فیزیوتراپی پایین نگه داشته است. خوشبختانه شورای عالی نظام پزشکی و رئیس کل سازمان نظام پزشکی پیگیر حل شدن این مسئله هستند. وجود هشتگ بر روی تعرفه‌های آزمایشگاه از دیگر مشکلات ما است که تعرفه را به صورت اتوماتیک تا حدودی کاهش می‌دهد تا به نوعی تعرفه‌ها تعدیل شود این اقدام غیرمنصفانه باعث شده سال‌ها تعرفه آزمایشگاه‌ها که وابستگی زیادی به تجهیزات و نیرو و انرژی دارد متأسفانه از حوزه‌های دیگر کمتر دیده شود.
وی افزود: اعتقاد داریم کار کارشناسی که سازمان نظام پزشکی تهران و سازمان نظام پزشکی کل، کمیسیون تعرفه سازمان نظام پزشکی و مجمع انجمن‌های آزمایشگاهی در مورد تعرفه‌ها انجام دادند، کارشناسی دقیق تعرفه است و به این کارشناسی‌ها باید اهمیت داده شود. به قول دکتر رئیس زاده رئیس سازمان نظام پزشکی کل، صلاح مردم در صلاح جامعه پزشکی است و صلاح جامعه پزشکی صلاح مردم است. ما تعرفه متفاوت و ویژه ای نمی‌خواهیم ولی برای ارائه خدمات با کیفیت باید بتوانیم هزینه‌هایمان را جبران کنیم.
قهرمانی ادامه داد :۷۰ درصد تشخیص‌ها در حوزه نظام سلامت در آزمایشگاه‌ها انجام می‌گیرد ولی توجه کنید که فقط ۳ تا ۵ درصد بودجه به این حوزه اختصاص یافته این یعنی با یک هزینه کم خدمات زیاد دریافت می‌شود در نتیجه باید مسؤولین آزمایشگاه‌ها را به عنوان یک سرمایه گذاری ببینند و اگر در این بخش سرمایه گذاری شود از هزینه‌های دارو و اقدامات بعدی کم می‌شود.
خطر تعطیلی آزمایشگاه‌ها
وی با اشاره به بحث مالیات آزمایشگاه‌ها، گفت: طبق کارشناسی سازمان امور مالیاتی کشور ۸۵ درصد از درآمد یک آزمایشگاه صرف هزینه‌ها می‌شود یعنی بعد از کارشناسی برای ۱۵ درصد درآمد یک آزمایشگاه مالیات تعیین می‌کنند و این نشان می‌دهد چقدر این حوزه از لحاظ مالی شکننده است. بسیار نگران هستیم، اگر تعرفه‌ها به صورت مناسب افزایش پیدا نکند و از طرف دیگر ارز ترجیحی حذف شود، مطمئن باشید آزمایشگاه‌های زیر ۵۰ بیمار به سرعت تعطیل می‌شوند.
قهرمانی تاکید کرد: صحبت ما این است باید به حوزه آزمایشگاه به عنوان سرمایه گذاری نگاه کرد مخصوصاً در حال حاضر با اقداماتی که شده در تمام نقاط کشور حتی مناطق محروم خدمات با کیفیت توسط متخصصین ارائه می‌شود یعنی یک متخصص پاتولوژی که در دورترین منطقه محروم هم در حوزه کلینیکال که آزمایشگاه بالینی است و هم سرژیکال خدمات عالی ارائه می‌دهد و اگر هزینه‌های آزمایشگاه‌ها دیده نشود و مشکلات آنها برطرف نشود متأسفانه نگران مناطق محروم هستیم چون روندی که می‌بینیم روند مناسبی نیست.
در ادامه ایزدی استاد تمام گروه پاتولوژی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و رئیس کنگره امسال گفت: با وجودی که پاتولوژی و طب آزمایشگاه نقش مهمی را در مدیریت بیماران دارد اما متأسفانه به این رشته توجه چندانی نشده است در حال حاضر جوانان این رشته مشکلات اقتصادی فراوانی دارند لذا نیاز است دولت جدید و وزیر بهداشت به این رشته توجه کنند و تعادل بین رشته‌ای را برقرار کنند.
وی افزود: در حال حاضر رشته‌ها اختلاف بسیار زیادی در بحث درآمدی دارند برای مثال بعضی از رشته‌ها در دوران قبل به واسطه ارتباطاتی که با وزارت بهداشت داشتند توانستند تعرفه‌های بیشتری برای رشته خود بگیرند که این تفاوت زیاد در شأن جمهوری اسلامی نیست.
دریافتی ناچیز پزشکان طرحی در مناطق محروم
در ادامه صادقی عضو شورای عالی سازمان نظام پزشکی گفت: کنگره پاتولوژی با انتقال جدیدترین تجربه‌های علمی نقش بی بدیلی در ارتقای کیفیت خدمات پزشکی خواهد داشت. پاتولوژی نقش اساسی در هدایت خدمات پزشکی دارد. پشتیبان اساتید شناخته شده، فارغ التحصیلان جوان و دستیاران هستند. در حوزه فارغ التحصیلان جوان و دستیاران مشکلاتی وجود دارد که متأسفانه آرامش را که مهمترین لازمه دقت خدمات آنان است را از آنان می‌گیرد. فارغ التحصیلان جوان دچار کم لطفی‌هایی هستند و متولیان وزارت بهداشت توجه کافی به آنان ندارند.
وی در ادامه با اشاره به بحث ماندگاری فارغ التحصیلان پاتولوژی در مناطق محروم، افزود: پزشکی که سالیان سال درس خوانده است و به عنوان متخصص به یک منطقه محروم می‌رود مبلغ ناچیزی نسبت به هم قطاران خود دریافت می‌کند. مشاهده می‌شود در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی خدمات اولیه لازم به دستیاران داده نمی‌شود. پزشکی که به عنوان نیروی طرحی به مناطق محروم می‌رود باید مکانش تأمین شود.
صادقی افزود: مسئولان همیشه می‌گویند کمبود نیرو داریم اما اطلاع دارم در استان فارس تقاضای جذب نیرو کردند که تعداد زیادی مراجعه کردند اما جذب نشدند به نظر می‌رسد مسئولان فقط به دنبال نیرویی هستند که از وی بیگاری بکشند. وقتی یک فردی در سن بالاتر از ۳۰ فارغ التحصیل می‌شود توقع داریم با مبلغ ۴،۵ میلیون تومان خدمت کنند بعد می‌گوئیم کمبود نیرو داریم آقایان مسئول کمبود به جا است ولی متناسب با خدمت پرداختی داشته باشید قطعاً نیرو هم وجود دارد.
در ادامه قهرمانی با اشاره به بخشنامه سال ۱۴۰۰ برای افزایش حق ماندگاری پزشکان گفت: در این بخشنامه حق ماندگاری تمامی رشته‌های تخصصی افزایش یافت ولی حق ماندگاری رشته پاتولوژی نصف رشته‌های دیگر است که باعث نارضایتی آنها شده است و پاتولوژیست‌ها از اینکه با این همه سختی با دریافتی کم در مناطق محروم باید خدمت کنند دلزده شده اند. مکاتبات زیادی در این مورد صورت گرفته است و انتظار می‌رود تیم جدید وزارت بهداشت مشکلات را حل کنند.
وی افزود: پرداخت کارانه همکارانی که در بخش‌های دولتی خدمت می‌کنند باید متناسب شود. در حال حاضر در بخش خصوصی پذیرش بعضی از نمونه‌های پاتولوژی به صرفه نیست. همکاران هیئت علمی پاتولوژی که اکثراً تمام وقت هستند و با دریافتی کارانه خیلی محدود و دیرهنگام و حقوق ناچیز کار می‌کنند یک ارزش و ذخیره بالایی برای نظام سلامت محسوب می‌شوند باید آنها علاقمند باشند که بتوانند در بیمارستان‌ها خدمات تشخیصی را انجام دهند امیدواریم با اصلاح این موارد شاهد اعتلای رشته مادر پاتولوژی باشیم.
ورشکستگی آزمایشگاه‌ها واقعیتی انکارناپذیر است
امینی فرد در واکنش به موضوع ورشکستگی آزمایشگاه‌ها گفت: اینکه آزمایشگاه‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند به این معنی نیست که مشکلی ندارند. در سال‌های اخیر مرتباً نسبت به ورشکستگی آزمایشگاه‌ها هشدار داده می‌شود این واقعیتی انکارناپذیر است. در سال‌های اخیر کیفیت فدا شده ما مجبوریم از دستگاه‌های خیلی قدیمی در آزمایشگاه‌ها استفاده کنیم و کیفیت کیت‌ها به شدت پایین می‌آید. چه کسی در این میان ضرر می‌کند، مردم ضرر می‌کنند، به دلیل اینکه تشخیص‌ها به روز نیست و هر قدر فشار بیاوریم که هزینه آزمایشگاه‌ها پایین باشد ممکن است آزمایشات با روش‌هایی انجام شود که استاندارد نیست. در کشور کیت استاندارد نداریم چرا کیت استاندارد تولید نمی‌کنند.
وی افزود: در ۱۰ سال اخیر هر سال بین ۱۰ تا ۲۰ درصد تورم منفی به آزمایشگاه‌ها وارد می‌شود که به یک نقطه‌ای می‌رسد که در مناطق محروم آزمایشگاه‌ها تعطیل می‌شوند. در حوزه آزمایشگاه هزینه‌ها هم خوانی ندارد و خیلی از آزمایشگاه‌ها ورشکسته شدند و آنهایی هم که ماندند مجبورند با پایین‌ترین کیفیت کیت و تجهیزات کار کنند.
امینی فرد گفت: تعداد متخصصین پاتولوژی در ایران برابر اروپا است اما تبعیض‌ها بسیار است و به همین دلیل بسیاری از دستیاران پاتولوژی درخواست انصراف داده اند. حوزه آزمایشگاه می‌تواند کمک کننده باشد به شرطی که حقوق آنها به روز باشد. وقتی تعرفه‌ها واقعی نیست دریافت مالیات واقعی غیرقابل قبول است تعرفه‌ها را واقعی کنید مالیاتش را هم بگیرید.
صاحب بسیاری از شرکت‌های داروسازی بیمه‌ها هستند
وی خاطرنشان کرد: بیمه‌ها می‌گویند جیب ما خالی است به دلیل اینکه ما چیزی به اسم صنعت بیمه نداریم و ۴۰ درصد هزینه‌های درمان برای دارو می‌رود و جالب است بدانید که صاحب بسیاری از شرکت‌های داروسازی، بیمه‌ها هستند.
در ادامه فرید کرمی درباره تعرفه‌های آزمایشگاهیان گفت: در بیمارستان‌ها و مراکز دولتی تعرفه‌های دولتی حاکم است ممکن است به ذهن بیاید چطور بیمارستان دولتی با تعرفه دولتی کار می‌کند ولی بخش خصوصی با تعرفه خصوصی نمی‌تواند فعالیت کند. از چندین سال قبل در حوزه آزمایشگاه‌ها وزارت بهداشت تصمیم گرفت آزمایشگاه‌های دولتی را به بخش خصوصی واگذار کند. یک عده پیمانکار آمدند آزمایشگاه‌های بیمارستان‌های دولتی را اجاره کردند و همه هزینه‌ها با خودشان بود و دولت هم پس از پرداخت پول بیمه‌ها به پیمانکار مطالباتش را پرداخت می‌کرد.
شکست طرح واگذاری آزمایشگاه‌های دولتی به پیمانکاران
وی ادامه داد: به عنوان کسی که یک عمر در کار آزمایشگاه هستیم می‌دانستیم این طرح وزارت بهداشت یعنی سپردن آزمایشگاه‌های دولتی به پیمانکاران شکست می‌خورد. نتایج این طرح این بود که پیمانکاران زیر بار تعهداتی رفتند یعنی کیت و مواد مصرفی خریداری کردند و پرسنل استخدام کردند اما از پرسنلی که تجربه بالایی نداشت استفاده کردند تا حقوق کمتری پرداخت کنند.
کرمی افزود: مسئول فنی که انتخاب می‌کردند مسئولی نبود که حقوق بالایی داشته باشد پس در بعد نیروی انسانی پایین‌ترین کیفیت را به کار گرفتند و وارد بحث کیت و مواد مصرفی شدند و دیدند اگر با این قیمت‌ها و هزینه نگهداری دستگاه‌ها بخواهند آزمایش انجام دهند دیگر کنترل کیفی معنا ندارد. پس آمدند از کنترل کیفی زدند و از کیت‌های با کیفیت هم زدند از آن طرف سیستم‌های نظارتی دولتی به آنها کمک کردند یعنی آن نظارتی که بر روی آزمایشگاه‌های خصوصی داشتند با این دسته از آزمایشگاه‌ها کاری نداشتند چون از بالا دستور آمد به اینها کمک کنید.
وی در ادامه گفت: نتیجه اینکه آزمایشات کیفیت پایین داشتند و وقتی جواب بی کیفیت از یک آزمایشگاه بیرون می‌آید در بیمارستان دولتی پزشک معالج نمی‌تواند با توجه به جواب آزمایش برای تشخیص بیماری بیمار تصمیم بگیرد در نتیجه بار دیگر در آزمایشگاه خصوصی از بیمار مجدداً نمونه می‌گیرند بیمار باید مجدداً هزینه کند ولی پولی که از جیب بیمه به پیمانکار پرداخت شده هم هدر رفته است. نتیجه تمام کردن هزینه‌ها به قیمت دولتی با تعرفه پایین در آخر این می‌شود.
کرمی افزود: جالب است بدانید اکثر قریب به اتفاق این پیمانکاران ورشکست شده اند یعنی جواب بی کیفیت آزمایش را به بیماران داده اند و بیمار مجبور به تکرار آزمایش شده است پیمانکار هم ورشکست شده است و برخی از پیمانکاران تعهداتی برای بیمارستان ایجاد کرده اند و بعد از آن فراری شده اند.
وی خاطرنشان کرد: داریم به جایی می رسیم که آزمایشگاه‌ها از حالت باکیفیت کنونی خارج می‌شود و می رسیم به جایی که در گذشته پزشک تنها از روی ظاهر بیمار بیماری وی را تشخیص می‌داد.
امینی فرد در پاسخ به سوال دیگری درباره تعداد آزمایشگاه‌های تعطیل شده گفت: «آماری در این زمینه نداریم. افرادی که لیسانس شیمی یا روانشناسی یا فیزیک داشته اند فوق لیسانس و دکترای خود را در حوزه آزمایشگاه گرفته اند و آزمایشگاه هم راه اندازی کرده اند فردی که مرتبط با حوزه آزمایشگاه نیست و نه پزشکی خوانده و نه بیماری‌ها را می‌شناسد به هر دلیل وارد حوزه آزمایشگاه شده است که چون مسلط به حوزه آزمایشگاه نیست مجبور است با برخی پزشکان بده بستان داشته باشد برای اینکه بیمار جذب کنند تا بتوانند به حیاتشان ادامه دهند در اینجا خطر نیاز القایی وجود دارد.
کرمی درباره میزان تعطیلی آزمایشگاه‌ها گفت: بیشترین آمار تعطیلی آزمایشگاه‌ها مربوط به تهران است.
پرونده الکترونیک سلامت را باید در کنار سیستم ارجاع و پزشک خانواده ببینیم
در ادامه حسین دارآفرین عضو هیئت مدیره انجمن علمی آسیب شناسی و فعال حوزه کنترل کیفی، مستندسازی و هماهنگی با وزارت بهداشت در خصوص خدمات نظام سلامت در حوزه پرونده و نسخه الکترونیک، گفت: یکی از موضوعات روز که از سه چهار سال قبل به صورت جدی در ایران پیگیری می‌شود پرونده الکترونیک سلامت است بدیهی است با توجه به پیشرفتی که در نظام سلامت داشتیم داده‌های حاصل از این پرونده زیاد است و دسترسی به آنها بدون طبقه بندی و بدون یک مکانیزم مشخص سخت است. به طور مثال برخی آزمایشات شاید لازم باشد یک بار در طول عمر انجام شود اما شاهد این هستیم که این آزمایش بارها برای یک فرد تکرار می‌شود.
وی افزود: اگر ساختار پرونده الکترونیک درست تدوین و اجرایی شود بسیار کمک کننده است چه در زمینه دسترسی و چه در زمینه حفظ منابع مربوط به نظام سلامت و چه حتی اقدامات تشخیصی و درمانی که می‌تواند از اشتباهات احتمالی جلوگیری کند. لازم است درباره پرونده الکترونیک سلامت نکاتی مطرح شود شاید کمک کننده باشد اول اینکه پرونده الکترونیک سلامت را باید در کنار سیستم ارجاع ببینیم و حتماً پزشک خانواده در راستای آن اجرایی شود.
دارآفرین گفت: همچنین باید نظام شبکه در کل خدمات نظام سلامت استقرار یابد که اما و اگر ایجاد شده و می‌بینیم بعضی‌ها اشکالاتی می‌گیرند که چطور هنوز سایر برنامه‌ها به درستی پیاده سازی نشده به دنبال اجرا کردن پرونده الکترونیک سلامت می‌رویم؟ نسخه الکترونیک یک بخشی از پرونده الکترونیک سلامت است باید شاخص‌ها و کدها تعریف شود. واقعاً باید کار را از یک جایی شروع می‌کردیم اما بهتر بود هماهنگی بیشتری ایجاد می‌شد.