به گزارش خبرگزاری مهر، پرویز اسماعیلی سفیر جمهوری اسلامی ایران در کرواسی در مصاحبه با روزنامه «وچرنی لیست» به سوالات خبرنگار این روزنامه که پرتیراژترین روزنامه منطقه بالکان و کرواسی است، در خصوص روابط دو کشور، روند مذاکرات وین، مسائل منطقه‌ای، بحران یمن، روابط با عربستان و دیگر موضوعات پاسخ داده است.
اسماعیلی در بخشی از این گفتگو عنوان کرده است که «تجربه برجام به دنیا ثابت کرد که دولت آمریکا برای امضای خودش هم اعتباری قائل نیست. همینطور نقض قطعنامه ۲۲۳۱ که خودش امضا کننده آن بود. دولت ترامپ از چند پیمان و سازمان بین المللی دیگر مثل پیمان آب و هوایی پاریس هم خارج شد».
متن کامل این گفتگو بدین شرح است:
مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران در وین به کجا رسیده است و آیا به نتیجه مثبت اعتقاد دارید؟
مذاکرات وین با حضور نمایندگان ایران و ۱+۴ در سطح مقامات سیاسی و کارشناسان در کار گروه‌های لغو تحریم‌ها، تعهدات هسته‌ای و طراحی روندی مطمئن برای اجرای توافق ادامه دارد. ما برای دست یابی به توافق جدی هستیم و پیشنهاداتمان را ارائه کرده ایم. می‌توانم بگویم در تمام موضوعات پیشرفت داشته‌ایم. ولی در برخی از موارد که حساس‌تر است به طور طبیعی پیشرفت کندتر بوده است. ما در دور هشتم مذاکرات به موضوعات بسیار مهمی رسیده‌ایم که به همه نشان خواهد داد آیا آمریکا و اتحادیه اروپا برای توافق جدی هستند یا خیر.
ایران و ۱+۵ دو سال مذاکرات سختی برای رسیدن به برجام داشتند. طی ماههای اخیر هم مذاکرات فشرده‌ای برای احیای آن داشته ایم. به همین خاطر اصرار داریم به توافقی متوازن و پایدار برسیم که بار دیگر به راحتی قابل نقض نباشد. توافق ناقص و موقت به نفع هیچ کسی نیست.
اگر آمریکا و اتحادیه اروپا تصمیم سیاسی بگیرند که بر خلاف دور اول، به تعهدات خودشان در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متعهد باشند، توافق به سرعت حاصل می‌شود.
من خوشبین هستم. ما یکبار در ۲۰۱۵ موفق شدیم. توافق دست یافتنی است. اما مساله مهمتر در حال حاضر یافتن راه حلی است که توافق جدید به راحتی از دست نرود.
چه موضوعی هنوز جای بحث دارد که مذاکرات طولانی شده است؟
برجام یک مدل قابل قبول برای حل اختلافات بین المللی از مسیر دیپلماسی بود که یکبار توسط دولت ترامپ در آمریکا شکست خورد. این تجربه، هزینه زیادی به ما و جامعه جهانی تحمیل کرد، و به اعتبار دپیلماسی آسیب زد. موضوعات مهم و جدیدی ایجاد شده که باید درباره آنها مذاکره شود.
از نظر ایران لغو فوری تمام تحریم‌ها طبق برجام، عدم هر گونه اعمال تحریم جدید بعد از آن و اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل ضروری است. اما موضوع بسیار مهمتر، ارائه تضمین برای عدم خروج یا نقض مجدد برجام توسط هر یک از اعضا و سپس راستی آزمایی لغو تحریم‌ها است. بعد از آن ما به تمامی تعهدات هسته‌ای خود باز می‌گردیم.
اگر آقای بایدن واقعاً دنبال بازگشت به برجام بود با چند دستور اجرایی می‌توانست این کار را آغاز کند و حسن نیت خود را نشان دهد. اما اگر قرار باشد از اقدامات ترامپ به عنوان ابزار فشار جدیدی علیه ایران استفاده شود، قطعاً بی نتیجه خواهد بود. لذا کوتاه یا طولانی بودن مذاکرات به طور مستقیم با اراده دولت آمریکا برای اجرای کامل و بدون بهانه تعهداتش در برجام مرتبط است.
ما از توافق سریع بسیار خوشحال خواهیم شد، اما ایرانیان ثابت کرده اند که برای دفاع از کشور و منافع خود بسیار صبور، مقاوم و کم اشتباه هستند.
دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد، از سوی دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا هیچ اقدامی نکردند. در عمل اجرای تحریم‌ها سختگیرانه تر شد. آیا ایران به آمریکا و اتحادیه اروپا اعتماد دارد؟
متأسفانه ساختار سیاست جهانی به جای عدالت و اخلاق، تحت تأثیر مناسبات فرصت طلبانه و سلطه محور قرار دارد. ما تجربه‌های تلخی از پیمان شکنی و حتی خیانت قدرتهای خارجی، بخصوص آمریکایی و غربی نسبت به ملت خود داریم. اقدام به کودتا و کمک به صدام برای تحمیل جنگی ۸ ساله علیه ملت ما و نهایتاً عدم اجرای تعهدات در برجام نمونه‌ای از این تجربه‌ها است.
حتی درحدود ۳ سالی که برجام اجرا شد، آمریکا و اروپا به بخش زیادی از تعهداتشان عمل نکردند؛ اما طبق ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به تمام تعهداتش عمل کرد. من معتقدم ترامپ از برجام خارج شد، چون مطمئن بود که اروپا در برابر او منفغل خواهد بود. و دیدیم که اتحادیه اروپا صرفاً در بیانیه‌ای از خروج آمریکا اظهار تأسف کرد و هیچ اشاره‌ای به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ نکرد. این بسیار غیر مسئولانه بود.
اتحادیه اروپا از ما چند هفته وقت خواست و تعهد کتبی داد که ۱۱ اقدام برای جبران خروج آمریکا از برجام و اجرای تعهدات خود انجام دهد. ما یکسال دیگر به آنها فرصت دادیم و تعهدات خود را ادامه دادیم. اما اروپا نیز حتی به یک تعهدش عمل نکرد. ما ۱۱۸ فروند ایرباس از اروپا خریدیم و نه از آمریکا، چرا آنها را تحویل ندادند؟ چرا شرکتهای اروپایی از ایران خارج شدند؟
اروپا عضو اصلی برجام است نه نماینده آمریکا یا تماشاگر مذاکرات. ضمن اینکه طبق ضمیمه ۲ برجام، کل اتحادیه اروپا باید تعهدات آن را اجرا کند.
تجربه برجام به دنیا ثابت کرد که دولت آمریکا برای امضای خودش هم اعتباری قائل نیست. همینطور نقض قطعنامه ۲۲۳۱ که خودش امضا کننده آن بود. دولت ترامپ از چند پیمان و سازمان بین المللی دیگر مثل پیمان آب و هوایی پاریس هم خارج شد. بایدن که آمد، بلافاصله دستور داد آمریکا به برخی از آنها باز گردد. اما در مورد برجام این کار را نکرد. پس چطور باید انتظار داشت ما به آنها اعتماد کنیم؟ طبق یک ضرب المثل فارسی، ما از یک سوراخ دو بار گزیده نخواهیم شد.
ما مبتنی بر اعتماد به طرف‌های مقابل مذاکره نمی‌کنیم. ملاک ما رفتار آنان در عمل است. اگر حسن نیت داشته و به تعهداتشان عمل کنند، قطعاً ما هم چنین خواهیم کرد.
رئیس جمهور جدیدی از محافل محافظه کار در رأس دولت ایران قرار گرفته است. آیا شاهد تغییر در سیاست خارجی ایران خواهیم بود؟
اگر کسی چنین برداشتی داشته باشد، یعنی ساختار سیاسی ایران را خوب نمی‌شناسد. به طور طبیعی دیدگاه‌ها و روش‌های مدیریتی افراد با یکدیگر فرق می‌کند، اما ایران فقط یک سیاست خارجی دارد. طبق قانون اساسی، اصول کلی سیاست خارجی فقط توسط رهبر انقلاب و البته در مشورت با سران سه قوه و سایر نهادهای مسئول تعیین می‌شود و رؤسای جمهور موظفند در آن چارچوب تصمیم گرفته و اقدام کنند. اما می‌دانیم که تحولات جهانی و دیپلماسی ثابت نمی‌مانند و تغییر می‌کنند. به همین دلیل مدیریت دستگاه دیپلماسی جزو اختیارات رئیس جمهور است. لذا نظرات و روش‌های متفاوت رؤسای جمهور در تصمیم سازی برای تأمین منافع ملی متناسب با تحولات دیپلماتیک بسیار مؤثر است، ولی اصول سیاست خارجی ایران را تغییر نمی‌دهد.
حمله حوثی ها به امارات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به اینکه از یک طرف ایران بر حوثی ها در یمن نفوذ دارد و از طرف دیگر روابط خوبی با امارات دارد این را می پرسم؟
اجازه بدهید به سابقه این بحران اشاره کنم. مداخله نظامی در یمن، در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ با حمله هوایی ائتلافی از کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی و حمایت برخی کشورهای منطقه آغاز شد. این کشور حدود هفت سال متوالی زیر بمباران شدید آنها قرار دارد و نیروهای ائتلاف بدون توجه به هشدارهای نهادهای بین المللی و حقوق بشری، یونیسف و سازمان بهداشت جهانی مبنی بر وقوع فاجعه انسانی و کشته شدن تعداد زیادی از غیر نظامیان و کودکان یمنی به این حملات ادامه دادند.
اصولاً حمله به تأسیسات غیر نظامی و زیر ساخت‌های اقتصادی کشورها، غیر قابل قبول است. فرقی هم بین امارات با عربستان و یا یمن نباید قائل شد. اما برای تحلیل درست و جلوگیری از این حوادث، باید بدانیم که هر عملی موجب عکس العملی خواهد شد و در مقابل حملات نیروهای ائتلاف، نیروهای یمنی هم پاسخ می‌دهند. این طبیعتِ خشونت و درگیری‌های نظامی است.
اگر حمله به تأسیسات غیر نظامی قابل پذیرش نیست، حمله به بیمارستان‌ها، مدارس، کشتن غیر نظامیان و آواره کردن هزاران زن و کودک یمنی که بیشتر مستحق سرزنش است. سوال بزرگ این است که چرا مجامع بین المللی تلاش نکردند نیروهای ائتلاف را از حمله هوائی و بمباران غیر نظامیان در یمن بازدارند؟ بلکه بر عکس، قدرتهای بزرگ مثل آمریکا و فرانسه صدها میلیارد دلار اسلحه به عربستان و دولت‌های ائتلاف فروختند، در حالیکه می‌دانستند علیه مردم یمن به کار می‌رود.
فرض کنیم درون یک کشور اختلاف و بحران سیاسی است. آیا راه حل آن، حمله نظامی توسط کشورهای دیگر و کشتن و محاصره مردم تا حد وقوع فاجعه انسانی است؟! شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید که به گروهی در محاصره حمله نظامی کنید و آنها از خود دفاع نکنند.
ما از ابتدا هشدار داده ایم که چرخه خشونت اگر راه بیفتد، دیگران را هم درگیر می‌کند. بارها تلاش کردیم که طرفین را به مذاکره و پایان درگیری‌ها متقاعد کنیم. بارها با تلاش و میانجی گری ایران آتش بس های محدودی انجام شد و باز با کمک ایران و در هماهنگی با اتحادیه اروپا، سازمان ملل و صلیب سرخ جهانی کمک‌های بشر دوستانه در یمن توزیع شد.
ما معتقدیم هیچیک از بحران‌های منطقه‌ای با جنگ و خشونت حل نمی‌شود. صلح و ثبات، فرزند خشونت و جنگ نیست؛ بلکه میوه آرامش و گفتگو است. ما راه حل بحران یمن را توقف فوری حملات و آتش بس سراسری، پایان محاصره و تحریم مردم این کشور، تثبیت یکپارچگی و تمامیت ارضی یمن، عدم هر گونه مداخلی خارجی و آغاز گفتگوی سیاسی بین همه نیروهای داخلی یمن می‌دانیم.
ایران آماده همکاری و مشارکت در هر ابتکاری است که به پایان جنگ ۷ ساله علیه مردم یمن بینجامد. در مذاکرات با عربستان سعودی هم یکی از موضوعات، می‌تواند تلاش برای پایان درگیری‌های نظامی در یمن باشد که امیدوارم با حسن نیت و با سرعت بیشتری به نتیجه برسد.
ایران پس از سال‌ها قطع رابطه با عربستان، ۳ دیپلمات را به آن کشور بازگردانده است. آیا این اقدام به معنی آغاز کاهش تنش بین ایران و عربستان در منطقه می‌شود؟
طی سالهای اخیر، بارها عربستان را به گفتگو برای حل مشکلات موجود دعوت کردیم. اخیراً نشانه‌های مثبتی از آنها دریافت کردیم و بلافاصله مذاکرات آغاز شد. در نتیجه چهار دور مذاکره، بعد از ۷ سال سه دیپلمات ایرانی به نمایندگی ما در سازمان همکاری اسلامی در ریاض بازگشتند. این گام مثبتی است. در آستانه دور پنجم مذاکرات هستیم. رئیس جمهور ما دکتر رئیسی تاکید کرده اند که هر گاه عربستان آماده باشد، ما آماده بازگشایی سفارتها هستیم.
در رابطه با عربستان معتقدیم اشتراکات ما آنقدر مهم و بزرگ است که تمرکز بر آنها اختلافات را به حداقل خواهد رساند. ما با آنها صریح و دوستانه مذاکره می‌کنیم و مصلحت دو کشور، منطقه و جهان اسلام را در کاهش اختلافات و روابط سیاسی پایدار می‌دانیم.
عربستان و امارات را همسایگان مهم منطقه‌ای و برادران خود می‌دانیم. ما خواهان بهبود هر چه سریع‌تر و بیشتر روابط، و توسعه همکاری در همه زمینه‌ها هستیم. این قطعاً موجب ثبات و امنیت بیشتر منطقه خواهد شد.
با توجه به اینکه ایران یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت، رابطه سیاسی و اقتصادی دو کشور را چگونه می‌بینید؟
سی امین سالگرد به رسمیت شناخته شدن کرواسی توسط جامعه بین المللی را صمیمانه تبریک می گویم. ایران اولین کشور آسیائی و اولین کشور مسلمان بود که استقلال کرواسی را به رسمیت شناخت. در آوریل ۱۹۹۲ موافقتنامه برقراری روابط دیپلماتیک را امضا کردیم و با افتتاح سفارت خانه‌ها در دو طرف سفرا تبادل شدند.
ظرف سی سال گذشته روابط کشور در همه زمینه‌ها خوب و دوستانه بوده است. در بخش‌های سیاسی و فرهنگی روابط دو جانبه با ثبات ادامه داشته است. ما در سطوح چند جانبه و موضوعات منطقه‌ای و بین المللی هم همکاری‌های خوبی داشته و داریم.
در بخش اقتصادی و تجاری البته بدلیل اعمال تحریم‌ها در دوره هائی کاهش سطح روابط داشته ایم ولی بلافاصله و هر زمان که شرایط مهیا شده، دوباره با شتاب به سطح قبلی بازگشته و حتی فراتر از آن توسعه یافته است. بعد از توافق برجام در سال ۲۰۱۵ خانم کیتاروویچ یکی از اولین روسای جمهوری اتحادیه اروپا بود که به همراه یک هیات اقتصادی - تجاری صد نفره به ایران سفر کرد. موافقتنامه‌های خوبی امضا شد و به یکباره حجم روابط اقتصادی به ده برابر افرایش پیدا کرد.
این نشان دهنده تمایل مقامات و فعالان اقتصادی دو طرف برای توسعه روابط تجاری بود. ایران منبعی مطمئن برای تامین انرژی مورد نیاز کرواسی برای مصارف داخلی و حتی ترانزیت است. ایران قابلیت تامین بسیاری از کالاهای مورد نیاز کرواسی با قیمت ارزان‌تر و با استانداردهای کیفی جهان را دارد. ضمن اینکه ایران در قلب یک بازار بزرگ ۵۰۰ میلیون نفری برای شرکتهای کرواسی است.
متاسفانه با خروج ترامپ از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها، روابط تجاری دوباره کاهش یافت. اما ما تسلیم نشدیم و کار کردیم. حجم تجارت ما افزایش یافته و متنوع شده است. من اطلاع کاملی از طرفیت‌های همکاری تجاری دارم و به عنوان سفیر، هیچ گاه نباید به سطح موجود در روابط قانع باشم. زیرا همواره تلاش می‌کنم روابط را به هر شکل ممکن افزایش بدهم.
آیا امیدی به بازگشت شرکت نفتی اینا به ایران وجود دارد؟
توافق برای ورود شرکت اینا به پروژه بزرگ میدان نفتی دشت مغان یکی از دستاوردهای مهم روابط دو کشور بود. بعد از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، متاسفانه شرکت اینا بدون اینکه نیازی به ترک ایران باشد، فعالیت در پروژه مغان را متوقف کرد.
ما دیپلمات‌ها اصولاً باید خوشبین باشیم و گرنه هیچ اقدامی برای مذاکره و رفع مشکلات انجام نخواهد شد. من تلاش زیادی برای بازگشت اینا به ایران انجام داده ام و از هیچ کمکی در این زمینه دریغ نمی‌کنم. کافی است مقامات شرکت اینا تصمیم بگیرند سریع‌تر به ایران بازگشته و فعالیت‌هایشان را از سر بگیرند. چون فرصت‌های اقتصادی همیشگی نیست و شرکتهای زیادی در بازار رقابت حضور دارند.
واقعیت این است که اینا با خروج از ایران ضرر بزرگی را متحمل شد. اما ما ایرانیان ضرب المثلی داریم که می‌گوید «ماهی را هر وقت از آب بگیرید، تازه است.»
*محمدحسین معلم طاهری