به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، پایگاه جامع میراث مکتوب علوم و فنون در مرکز اطلاع‌رسانی علوم و فناوری با حضور دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، دکتر محسن شریفی مدیرکل دفتر برنامه ریزی و سیاست گذاری امور پژوهشی وزارت علوم و دکتر محمدجواد دهقانی رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) امروز ۱۸ بهمن ۱۴۰۰ رونمایی شد.
دکتر محمدجواد دهقانی رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، با تبریک ایام الله دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی گفت: نسخه‌های خطی بخش مهمی از میراث مکتوب اسلام و ایران به شمار می‌آیند.
وی افزود: مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری (رایسست) در راستای تحقق اهداف متعالی و انجام رسالت خود در حمایت از آموزش و پژوهش و ایجاد دسترسی به جامع‌ترین منابع اطلاعاتی چندزبانه علمی و فنی در سطح ایران و منطقه، و همچنین گزینش، تهیه و سازماندهی دانش مکتوب داخلی و منطقه‌ای در حوزه علوم و فنون در ایران، در حدود سال ۱۳۸۲ اقدام به خریداری مجموعه میکروفیش‌های مربوط به نسخ خطی موجود در کتابخانه بریتانیا کرده است.
دهقانی افزود: مجموعه نسخ خطی عربی کتابخانه بریتانیا طبق توضیحات ارائه‌شده در «راهنمای موضوعی نسخ خطی عربی در کتابخانه بریتانیا» در سطح جهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و بهترین مجموعه‌ها در اروپا و آمریکای شمالی مشهور است.
رئیس ISC اظهار داشت: گنجینه‌های متعدد و منحصربه‌فردی که در آن موجود است و وسعت دامنه موضوعی آن، این مجموعه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های میراث مکتوب در حوزه علوم، فرهنگ و تمدن اسلام و ایران در جهان مطرح کرده است. این مجموعه شامل حدود ۱۴ هزار عنوان نسخه خطی (حدود ۴۶ هزار میکروفیش، بیش از چهار و نیم میلیون صفحه) در ۴۰ حوزه موضوعی در زمینه‌های علوم و فنون، علوم انسانی، معارف اسلامی است.
وی گفت: طراحی «پایگاه جامع میراث مکتوب علوم و فنون» در مرکز منطقه‌ای از سال ۱۳۹۹ و در ابتدا با دیجیتال‌سازی مجموعه میکروفیش‌های نسخ خطی عربی خریداری‌شده از کتابخانه بریتانیا آغاز شد.
دهقانی گفت: چشم‌انداز طراحی این پایگاه و دغدغه اصلی آن، نه صرفاً دیجیتال‌سازی و نمایش منابع میراث مکتوب، بلکه احیای این منابع و بازنمون محتوای غنی و اصیل آن‌ها به‌منظور کاربرد مؤثر در بدنه آموزشی و پژوهشی کشور و همچنین استناد به این منابع ارزشمند توسط پژوهشگران در کنار سایر منابع اطلاعاتی کنونی، از طریق ایجاد شبکه جامع اطلاعات نسخ خطی است.
وی افزود: برای طراحی این پایگاه، در گام اول با توجه به تعلق این پایگاه به «مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری»، حوزه‌های علوم و فنون، شامل پزشکی، نجوم، ریاضیات، جغرافیا، علوم غریبه، دایره‌المعارف‌ها، و جُنگ‌ها برای فهرست‌نویسی و دروندهی اطلاعات در نظر گرفته شد که البته در فاز تکمیلی طرح، سایر منابع علوم و فنون نیز مبتنی بر دانش‌شناسی تحلیلی به این پایگاه افزوده خواهد شد و مجموعه موجود نیز از طریق همکاری و ارتباط با سایر مراکز ذیربط گسترش خواهد یافت.
رئیس ISC ادامه داد: فرآیند طراحی پایگاه با شناسایی بالغ بر ۷۰ عنصر فراداده‌ای برای توصیف و بازنمون نسخ خطی، با همکاری کارشناس نسخ خطی انجام شد تا بتواند بیشترین اطلاعات مفید را در مورد هر نسخه در اختیار کاربران قرار دهد.
وی گفت: طراحی این پایگاه در هفت مرحله شامل «شناسایی و سازماندهی میکروفیش‌های نسخ خطی، شناسایی عناصر فراداده‌ای برای توصیف نسخ خطی، شناسایی نرم‌افزار مناسب و طراحی پایگاه، دیجیتال‌سازی مجموعه میکروفیش‌ها، مستندسازی و فهرست‌نویسی نسخ خطی، ورود اطلاعات نسخ خطی در پایگاه، و ویرایش اطلاعات واردشده در پایگاه» انجام شد.
دهقانی ادامه داد: این طرح، دستاوردهای ارزشمندی همچون ایجاد بانک اطلاعاتی نسخ خطی، تجهیز و راه‌اندازی واحد نسخ خطی در مرکز منطقه‌ای، ایجاد زمینه‌های همکاری با سایر مراکز نسخ خطی در کشور، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و آموزش نیروی انسانی در حوزه نسخ خطی را به همراه داشت.
رئیس ISC گفت: طراحی این پایگاه و دسترس‌پذیر کردن مجموعه ارزشمند نسخ خطی کتابخانه بریتانیا و سایر منابع علمی و فنی اصیل که در حال افزوده شدن به مجموعه موجود است، می‌تواند جایگاه مرکز منطقه‌ای را برای دسترسی کاربران به مجموعه میراث مکتوب در سطح ایران و منطقه افزایش داده و نقش بسزایی در توسعه دامنه فعالیت‌ها و خدمات مرکز منطقه‌ای و گسترش پوشش منابع اطلاعاتی آن داشته باشد.
وی گفت: این پایگاه علاوه بر ارائه خدمات به گروه‌های مختلف کاربران، با فراهم کردن دسترسی برخط به متن کامل نسخ خطی می‌تواند به‌عنوان پشتوانه‌ای آموزشی و پژوهشی برای مراکز علمی و پژوهشگران کشور مورد استفاده قرار گیرد. این پایگاه هم اکنون از طریق آدرسhttp://search.ricest.ac.ir در دسترس عموم قرار دارد.
در ادامه این جلسه دکتر پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ضمن تبریک ایام خجسته دهه فجر گفت: در وزارت علوم استراتژی هایی همچون مرجعیت علمی و دیپلماسی علم و فناوری جهت پیشبرد هرچه بیشتر اهداف مطرح است.
وی افزود: احیا، گردآوری، ساماندهی و طبقه بندی این میراث مکتوب بسیار کار ارزشمندی است که توسط این سازمان انجام شده است. همچنین در دسترس بودن این مستندات برای پژوهشگران داخلی و خارجی بسیار اهمیت زیادی دارد. امید است این طرح ها در فازهای بعدی ارتقا یابد تا گنجینه ای از این نسخ را داشته باشیم.