خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه_ فاطمه ترکاشوند: شبکه‌های اجتماعی خصوصاً شبکه‌ای مثل توئیتر که جدی‌تر از سایر رسانه‌های نوین در روابط میان دولت‌ها و ملت‌ها ظاهر شده‌اند، این روزها جولانگاه حضور سفارت‌خانه‌ها و نهادهای دیپلماسی کشورها و دیپلمات‌هایشان هستند. آیا هیچ وقت فکر کرده‌اید که شما هم در مقام یک دیپلمات غیر رسمی می‌توانید در این شبکه‌ها نقش‌آفرین باشید و با سایر ملت‌ها یا حتی دولت‌های جهان، تعامل و گفت‌وگو داشته باشید؟
البته اگر شما فکر نکرده باشید، دولت‌ها پیش‌تر به آن اندیشیده‌اند و با ایجاد اکانت‌های رسمی از سفارت‌خانه‌هاشان در کشورهای دیگر، تلاش می‌کنند تا راه مفاهمه و تأثیرگذاری بر ذهن مردم آن‌ها را باز کنند. این همان رابطه‌ای است که از آن با نام «دیپلماسی عمومی» یاد می‌کنند: رابطه دولت-مردم.
عبارت «دیپلماسی» در سال‌های اخیر به علت انتشار وسیع اخبار مذاکرات حول موضوع هسته‌ای، احتمالاً در ذهن مردم، تصویری منحصر در مسائل سیاسی دارد که متولی آن هم صرفاً دولت است. اما «دیپلماسی عمومی» دقیقاً به همین خاطر که یک سوی آن مردم هستند و فرهنگ است که بیش از سیاسی توده مردم را شکل می‌دهد، دیپلماسی عمومی عمدتاً معادل با «دیپلماسی فرهنگی» هم به کار برده می‌شود. در واقع زبان ارتباط گرفتن دولت‌ها با مردم سایر کشورها، یا در محتوا یا لااقل در قالب، فرهنگی است. بگذریم که در سال‌های اخیر با رواج شبکه‌های اجتماعی، نوع جدیدتری از دیپلماسی یعنی «دیپلماسی مردم-مردم» هم شکل گرفته است.
اما بیایید نگاهی به توئیتر و اکانت فعال سفارت‌های کشورهای مختلف برای ایرانی‌ها بیندازیم تا ببینیم هر کدام با چه شکل و شمایل و میزان اثرگذاری برای شکل دادن به این دیپلماسی فعالیت می‌کنند. اکانت‌هایی که معمولاً با نام هر کشور یا سفارت آن به علاوه عبارت «در ایران» به زبان فارسی یا انگلیسی قابل جست‌وجو هستند.
ابتدا بهتر است بدانید که ۲۸ اکانت رسمی از کشورهای مختلف در توئیتر فعالیت معطوف به ایران فعالیت می‌کنند که به شرح زیر هستند:
گفتنی است رژیم غاصب صهیونیستی هم با دو حساب جداگانه یکی از سوی وزارت خارجه این دولت جعلی و دیگری با گردانندگی ارتش آن به زبان فارسی در توئیتر فعالیت می‌کند که از قضا فعال‌ترین نمونه دیپلماسی عمومی در توئیتر در رابطه با ایران هم همین دو اکانت هستند.
حساب «USAbehFarsi» توئیتر رسمی وزارت امور خارجه آمریکا است که با بیش از ۷۶۰ هزار دنبال‌کننده، در آن به زبان فارسی مواضع رسمی دولت ایالات متحده را منتشر می‌کند. این حساب در اینستاگرام و تلگرام و فیسبوک نیز به زبان فارسی فعال است و در مواقع مقتضی مردم ایران را مخاطب قرار می‌دهد. گفتنی است دولت آمریکا با حساب رسمی دیگری به نام «فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا-سنتکام» نیز در توئیتر فارسی فعالیت می‌کند. هدف این صفحه بیش از هر چیز، بازتاب توان نظامی آمریکا، تجهیزات جدید ارتش آن و رزمایش‌های این فرماندهی به زبان فارسی است.
این دو حساب، دو نقش سیاست رسمی آمریکا یعنی هویج و چماق را بر عهده دارند و در یکی مواضع رسمی و رفتار تعامل‌محور جریان دارد و در دیگری به طور ضمنی توان نظامی آمریکا را به رخ می‌کشد. شبیه همین دو نقش را دو حساب اسرائیلی مرتبط با وزارت خارجه و ارتش این دولت جعلی هم ایفا می‌کنند هرچند که حساب‌های اسرائیلی صریح‌تر و خصمانه‌تر به انتشار توئیت‌هایی علیه ایران می‌پردازند.
توئیتر سفارت فرانسه با نزدیک دنبال‌کننده، رویکرد اجتماعی-فرهنگی صریح‌تری دارد و عمدتاً در پیروزی‌های ورزشی و علمی و فرهنگی به ایرانی‌ها تبریک می‌گوید. در کنار آن اما اعتراض به برخی پرونده‌های حقوقی جاری در ایران و بازتاب همکاری دولت فرانسه با متحدانش هم در دستور کار این صفحه است.
نکته جالب و قابل تأمل اینکه توئیتر سفارت روسیه در ایران به زبان انگلیسی فعالیت می‌کند. این صفحه حدود ۴ هزار دنبال‌کننده دارد و عمده توئیت‌های آن، مرتبط با فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی روسیه یا مواضع سیاسی رسمی دولت آن در قبال ایران و متحدان و رقبای سیاسی روسیه است.
سفارت بریتانیا در ایران، حدود ۲۳ هزار دنبال‌کننده دارد و به زبان فارسی فعالیت می‌کند. این صفحه عمدتاً به مناسبت‌های ایرانی یا جهانی، مواضعی درباره مسائل اجتماعی و فرهنگی خصوصاً در حوزه زنان را بازتاب می‌دهد یا دیدارها و مواضع رسمی دولت متبوعش را منتشر می‌کند. حساب «سیمون شرکلیف» سفیر فعلی این کشور در ایران نیز فعال است و حساب سفارت توئیت‌های او را نیز پوشش می‌دهد.
دنبال‌کنندگان صفحه توئیتری سفارت سوئیس در ایران، به حدود ۹ هزار نفر می‌رسد و به دو زبان انگلیسی و فارسی و گاهی آلمانی به انتشار توئیت می‌پردازد. تمرکز بر جاذبه‌های گردشگری دو کشور از جمله غذا، معماری، منابع طبیعی، موفقیت‌های ورزشی و فرهنگی این صفحه توئیتری را از نمونه‌های مشابه خود متمایز می‌سازد. این صفحه ادبیاتی غیررسمی‌تر و صمیمی‌تری از سایرین انتخاب کرده و مستقیماً برای مخاطب هدف خود برنامه‌ای بر محور تعامل طراحی کرده است.
توئیتر سفارت ترکیه با ۶ هزار دنبال‌کننده، یکی از پرمخاطب‌ترین صفحات توئیتری در میان سفارت‌ها در ایران است و به زبان ترکی و در انگشت‌شماری رویدادها به زبان فارسی فعالیت می‌کند. این صفحه بر پوشش اخبار دیدارها و مراودات دو دولت تمرکز دارد و گاهی به معرفی کشور ترکیه برای دنبال‌کنندگان ایرانی خود می‌پردازد.
صفحه سفارت اسپانیا در توئیتر با بیش از ۶ هزار دنبال‌کننده به دو زبان اسپانیایی و فارسی، اخبار مراودات رسمی دو کشور را پوشش می‌دهد و در کنار آن بر تبادل‌های فرهنگی نظیر روی صحنه رفتن نمایش «یرما» به زبان اسپانیایی در تهران و برخی مناسبات تجاری هم تمرکز دارد.
سفارت ایتالیا در ایران، با بیش از ۴ هزار دنبال‌کننده، هر توئیت را هم به زبان فارسی و هم انگلیسی منتشر می‌کند و هرچند فعالیت مستمری به اندازه سایرین ندارد اما رویکرد آن مناسبات و تعامل‌های فرهنگی خصوصاً در حوزه‌های فیلم، موسیقی، غذا، میراث فرهنگی و مواردی این دست را پوشش می‌دهد.
حساب سفارت آلمان در ایران نیز با حدود ۴ هزار دنبال‌کننده، تنها به زبان انگلیسی توئیت می‌زند. فعالیت این صفحه بر همکاری‌های دوسویه دولت آلمان با سایر کشورها، بازتاب فعالیت‌های وزارت خارجه آن و مواضع و مناسبات سیاسی در قبال ایران تمرکز دارد. با این حال، سفیر آلمان در ایران در صفحه جداگانه‌ای با بیش از ۱۲ هزار دنبال‌کننده، رویکرد فرهنگی-اجتماعی‌تری دارد و در سال‌های اخیر در توئیتر فارسی، بابت عکس گرفتن در نیسان آبی، یا تردد با دوچرخه در سطح شهر و بازدید از موزه‌ها و رویدادهای فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است.
توئیتر سفارت ژاپن در ایران با بیش از ۵ هزار دنبال‌کننده، به سه زبان فارسی و ژاپن و انگلیسی توئیت می‌زند. مناسبات سیاسی دو دولت، قراردادهای تجاری و برخی فعالیت‌های فرهنگی دو کشور مورد توجه این صفحه است. توجه به نویسندگان ژاپنی شناخته شده در ایران نظیر «موراکامی» یا فیلمسازان این کشور، بخش دیگری از فعالیت‌های این صفحه است.
صفحه سفارت هند در ایران، نسبتاً فعالیت مستمری دارد، با حدود ۴ هزار دنبال‌کننده، به زبان انگلیسی و گاهی هندی توئیت منتشر می‌کند. مناسبات تجاری و دیپلماتیک عمده فعالیت‌های این صفحه را به خود اختصاص می‌دهد.
سفارت پاکستان در ایران با بیش از ۲ هزار دنبال‌کننده و به زبان انگلیسی به پوشش اخبار رسمی دولت متبوع خود و تعامل‌های میان سفارت پاکستان و ایران می‌پردازد.
توئیتر سفارت آذربایجان در ایران هم بیش از ۲ هزار و پانصد دنبال‌کننده دارد و با سه زبان ترکی آذربایجانی، انگلیسی و فارسی عموماً تلاش می‌کند تا اخبار مراودات میان دو دولت را پوشش دهد و در این میان هر از گاهی هم زیبایی‌های طبیعی کشور ایران را به نمایش بگذارد.
توئیتر دو کشور اندونزی و کره هر کدام با حدود هزار و دویست دنبال‌کننده، منشی رسمی و مبتنی بر پوشش اخبار دو دولت را در پیش گرفته‌اند. سفارت اندونزی به زبان انگلیسی و سفارت کره به دو زبان فارسی و انگلیسی توئیت‌های خود را منتشر می‌کنند.
سایر سفارت‌های نام‌برده با دنبال‌کنندگانی بین ۱۰۰ تا ۶۰۰ نفر مواضع و ادبیاتی رسمی را با ترکیبی از زبان‌های خود با انگلیسی و فارسی دنبال می‌کنند، هرچند نسبتاً فعالیت مستمر و مدونی ندارند.