خبرگزاری مهر - گروه استانها- اعظم محبی: نجات خلیج گرگان روایت دیروز و امروز نیست بلکه سال‌ها است که آحاد مختلف مردم، فعالان محیط زیست و مسئولان در تلاش هستند تا برای حیات این ذخیره‌گاه ارزشمند راهکاری بیندیشند.
وسعت ۴۰۰ هزار هکتاری خلیج گرگان در سال‌های اخیر به دلایل مختلف دستخوش تغییرات فراوانی شده و یک چهارم از پهنه آبی آن بر اثر کاهش تراز آبی و پسروی دریا به سرزمینی مرده و خشک تبدیل شده است.
خلیج گرگان به عنوان بخش آبی پناهگاه حیات وحش میانکاله از ارزش زیست محیطی فراوانی برخوردار است که با کاهش تراز آب خزر ارزش زیست محیطی آن در معرض خطر است.
ورود میلیون‌ها لیتر فاضلاب، وقوع شکار بی‌رویه حیات وحش، دست اندازی به اراضی ساحلی و مستحدثه و وقوع پدیده خشکسالی از جمله پارامترهای تهدیدکننده این بوم سازگان بین‌المللی است که ضرورت دارد هرچه سریع‌تر برای نجات آن راهکاری اندیشیده شود.
طی سالیان اخیر مطالعات متعددی از سوی مراکز آکادمیک و یا ارگان‌های متولی برای احیای این اکوسیستم انجام و راهکارهای چندگانه برای آن ترسیم شد. تزریق آب به وسیله پمپاژ از دریای خزر، لایروبی دالان‌های آبی قدیمی بین خلیج گرگان و دریای خزر مانند کانال خزینی، آشوراده و چپاقلی، تأمین و منظور کردن حقابه خلیج گرگان از منابع بالادستی و کاهش برداشت آب از رودخانه‌های منتهی به خلیج از جمله راهکارهای پیش‌بینی شده برای احیای این پهنه آبی است که تاکنون اجماع کاملی برای انتخاب و اجرای عملیات احیا انجام نشده است.
متولیان مدیریت این ذخیره‌گاه حیات وحش باید بدانند که مهم‌ترین عنصر برای احیا و نجات خلیج گرگان عنصر «زمان» است؛ به زبان ساده‌تر به جای آنکه به صورت مداوم جلسه، میزگرد و همایش برای بررسی راهکارهای نجات این اکوسیستم برگزار شود باید به فکر تأمین آب و تزریق آن به خلیج گرگان باشند، موضوعی که تاکنون هم به تأخیر افتاده و در نتیجه آن بخش وسیعی از مساحت خلیج گرگان به سرزمین خشک و کانون ریزگرد تبدیل شده است لذا ضرورت دارد با همراه کردن مدیران ملی راهکارهای جدیدی برای اجرای آن در نظر گرفته شود.
اعتبارات روی کاغذ است
براساس اظهارات استاندار وقت گلستان در جلسه شورای عالی مدیریت تالاب‌های کشور که در سال ۱۳۹۹ به ریاست معاون اول رئیس جمهور برگزار شد، مبلغ هزار میلیارد تومان برای احیای خلیج گرگان در نظر گرفته شد که این رقم در بودجه ۱۴۰۰ منظور نشد و مقرر شد تا از محل اعتبارات داخلی دستگاه‌های اجرایی استان عملیات لایروبی آغاز شود که به دلیل عدم تأمین منابع، دستگاه اجرایی متولی لایروبی نتوانست عملیات را آغاز کند.
براساس اظهارات استاندار فعلی گلستان مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان از محل منابع مدیریت بحران خلیج اختصاص داده شده که این رقم تاکنون در حد حرف باقی مانده و عملیات لایروبی همچنان در انتظار تأمین اعتبار است.
به گفته مدیران سازمان بنادر و دریانوردی استان، همه چیز برای اجرای عملیات لایروبی کانال‌ها از نظر مسائل فنی و تجهیزات فراهم بوده و نیازمند تأمین منابع مالی است.
تعلل خسارت به همراه دارد
یک کارشناس محیط زیست در خصوص نجات خلیج گرگان به خبرنگار مهر گفت: تعلل در اجرای پروژه لایروبی خلیج گرگان تبعات و خسارات زیست محیطی پرشماری را برجای خواهد گذاشت.
هرگونه تعلل در اجرای عملیات احیای خلیج گرگان سبب می‌شود تا روایت تلخ دریاچه ارومیه تکرار شود سلمان دوجی افزود: رشد بی رویه جلبک‌ها ناشی از افزایش مواد آلی محلول در آب، ایجاد و تشکیل جزیره آکاز (جزیره نیزاری هزار هکتاری) در شمال آشوراده، وقوع بیماری بوتولیسم در یکی دو سال اخیر، شکل گیری کانون‌های انتشار بو مشمئزکننده و همچنین ایجاد کانون‌های ریزگرد در نقاط پیرامونی خلیج گرگان ازجمله خسارات ناشی از بی‌توجهی به زیستگاه آبی در سال‌های اخیر است.
وی بیان کرد: در حال حاضر خلیج با دو مشکل جدی روبرو است که در وهله نخست می‌توان به کاهش کمی آب اشاره کرد که برای این معضل راهکارهای مختلف مانند پمپاژ آب و لایروبی کانال‌ها پیش‌بینی شده است.
دوجی همچنین به موضوع کیفیت آب خلیج گرگان هم اشاره کرد و گفت: افزایش بار آلودگی میکروبی شیمیایی و فیزیکی آب یکی از چالش‌های بزرگ این بخش است که باید برای آن چاره جویی شود.
وی افزود: هر گونه تعلل در اجرای عملیات لایروبی خلیج گرگان سبب می‌شود تا روایت تلخ دریاچه ارومیه این بار در شمال ایران و در حاشیه خزر تکرار شود.
دوجی تأکید کرد: اختصاص اعتبار کافی برای خلیج گرگان نباید گرفتار پیچ و خم‌های اداری شده و باید در کوتاه‌ترین زمان با تأمین اعتبار عملیات احیا خلیج آغاز شود.
احیای خلیج نیازمند مدیریت درست است
رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی نیز پس از بازدید از خلیج گرگان گفت: احیای خلیج گرگان در کنار لایروبی‌ها نیازمند ارتقای تصفیه خانه‌های شهرهای حاشیه آن است.
سمیه رفیعی افزود: تصفیه خانه شهرهایی مانند بندرترکمن و گمیشان باید ارتقا یابد چون در حال حاضر در بهترین حالت ۶۰ درصد فاضلاب این شهرها پس از تصفیه وارد خلیج می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه علاوه بر ایجاد تصفیه خانه باید حقابه خلیج هم اختصاص یابد، بیان کرد: با توجه به اینکه خلیج گرگان حدود ۸۰ درصد وامدار چرخه و فرود آب از دریاست نیازمند اقدام سریع در تبادل آبی دریا برای احیای آن هستیم.
رفیعی گفت: خلیج گرگان به یقین نیاز به مدیریت درست برای توجه جدی دارد زیرا بودجه فقط یک بخش از اقدامات احیا خلیج گرگان بوده و در کنار آن حتماً همت و تلاش همه دستگاه‌های استان گلستان برای حساس سازی مسئولان کشوری در نجات خلیج مهم است.
اختصاص بودجه از محل منابع مدیریت بحران
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان نیز در خصوص خلیج گرگان در گفتگو با رسانه‌ها اظهار کرد: خلیج گرگان نیازمند کمک است و احیای آن به توسعه استان و حفظ محیط زیست کمک خواهد کرد.
عفت همدم افزود: برای احیای این خلیج باید اعتبار ویژه در نظر گرفته شود و مانند دریاچه ارومیه یک دغدغه ملی ایجاد شود.
وی با اشاره به اینکه ۶ سال از تشکیل کمیته ملی نجات خلیج گرگان گذشته است، گفت: بعد از گذشت این سال‌ها هنوز اقدام عملی در حوزه احیای خلیج انجام نشده است.
همدم بیان کرد: دو مرحله مطالعات برای احیای خلیج انجام و پروژه‌ها تعیین تکلیف شد اما برای عملیاتی کردن این پروژه‌ها نیازمند ردیف اعتباری ویژه ای هستیم.
وی با بیان اینکه ۵۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های منتهی به خیلج باید لایروبی شود، افزود: طی این سال‌ها با کمبود بودجه تنها توانسته‌ایم ۱۹ کیلومتر از این رودخانه‌ها را لایروبی کنیم.
همدم متذکر شد: براساس مصوبات ستاد ملی تالاب‌ها مقرر شد لایروبی کانال‌ها توسط سازمان بنادر و دریانوردی و از محل اعتبارات مدیریت بحران انجام شود که ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد اعتبار شد که در مرحله اول برای تحقق این امر ۱۰۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات مدیریت بحران به این امر اختصاص خواهد یافت که پیگیر آن هستیم.
منعی برای لایروبی وجود ندارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر لایروبی خلیج گرگان جزو اولویت‌های وزرات خانه است و هیچ منع قانونی برای انجام آن وجود ندارد.
محمدرضا کنعانی افزود: در سال جاری و بودجه سال آینده هیچ ردیف مستقلی برای لایروبی خلیج گرگان در نظر گرفته نشده اما وزرات خانه‌های مربوطه موظف هستند این پروژه را در دستور کار خود قرار دهند.
وی با بیان اینکه طبق مطالعات مرکز اقیانوس شناسی لایروبی کانال‌های خلیج گرگان موجب افزایش کمیت آب نخواهد شد اما گردش آب را افزایش می‌دهد، اضافه کرد: برآورد حقابه زیست محیطی تالاب‌های استان جز مطالبات سازمان حفاظت محیط زیست است در نتیجه مطالبه حقابه زیست محیطی تالاب‌های استان به وزارت نیرو ارسال شده و در صورت عدم تأمین این تالاب‌های به وضعیتی مشابه خلیج گرگان دچار خواهند شد.
به گزارش خبرنگار مهر، روزگار فعلی خلیج گرگان ثمره وعده‌های بی عمل مدیران متولی است که این اکوسیستم را در چند قدمی مرگ قرار داده و باید برای نجات این زیستگاه ارزشمند و فرار از بحران هر چه سریع‌تر اعتبار کافی اختصاص یابد و با هدایت و یا تزریق آب، حیات دوباره ای به پهنه آبی پناهگاه حیات وحش میانکاله در خلیج گرگان بخشیده شود.