خبرگزاری مهر، گروه استانها - آناهیتا رحیمی: قوری گول یکی از تالاب‌های دائمی آذربایجان شرقی است که به لحاظ شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص و هم‌چنین قرار گرفتن در لیست تالاب‌های بین المللی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اما متأسفانه وجود خشکسالی‌ها در طی سال‌های اخیر، عدم حفاظت از منابع تأمین کننده آب، توسعه مصارف آب در حوضه تالاب و در نهایت حفر چاه در حوضه تالاب، موجب خشک شدن این جاذبه گردشگری در مقاطعی شده است.
تنوع زیستی بسیار غنی در تالاب گوری قول
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: این تالاب با مساحت ۲۰۰- ۱۶۰ هکتار (بسته به شرایط آبی و آبگیری آن) یکی از تالاب‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده که به عنوان تنها تالاب بین المللی استان از سال ۱۳۵۴ عضو کنوانسیون رامسر بوده و به صورت منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست و اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی قرار دارد.
یداله آذرهوا ادامه داد: تالاب قوری گول دارای تنوع زیستی بسیار غنی بوده به گونه‌ای که ۹۲ گونه پرنده و ۲۸۰ گونه گیاهی در این تالاب، شناسایی شده است.
حقابه این تالاب، بر اساس مطالعات انجام گرفته ۳.۸ میلیون مترمکعب تعیین شده است
وی افزود: از گونه‌های شاخص این تالاب می‌توان به انواع اردک‌ها از جمله اردک سرسفید، اردک مرمری، اردک بلوطی، بوتیمار و انواع گیاهان تالابی بن در آب و غوطه‌ور اشاره کرد.
آذرهوا بیان کرد: حقابه این تالاب، بر اساس مطالعات انجام گرفته ۳/۸ میلیون مترمکعب تعیین گردیده است که در سال‌های گذشته از طریق بارش‌های فصلی، رواناب‌های حاشیه‌ای و چشمه‌های موجود در بستر تالاب تأمین می‌شد.
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی توضیح داد: اما با توجه به توسعه مصارف آب در حوضه تالاب از جمله فشار بر منابع آب سطحی و زیرسطحی از طریق برداشت‌های غیرمتعارف و خصوصاً حفر چاه‌ها در حوضه تالاب، باعث افت بیلان آبی تالاب و خشک شدن آن در مقاطعی شده است.
بروز خشکسالی‌های پی در پی و فرسودگی کانال انتقال آب
وی گفت: علاوه بر عوامل فوق الذکر در سال‌های اخیر، بروز خشکسالی‌های پی در پی و خصوصاً فرسودگی کانال انتقال آب به تالاب، باعث اختلال در روند آبگیری تالاب شده است.
آذرهوا افزود: در سال آبی گذشته (۱۴۰۰-۱۳۹۹) میزان آبگیری تالاب بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای استان، حدود ۵۰۰ هزار متر مکعب بوده که بر این اساس در پایان سال آبی، مساحت تالاب به ۱۳۵ هکتار و میزان ذخیره تالاب به ۱/۶۵ میلیون مترمکعب رسید.
علاوه بر عوامل فوق الذکر در سال‌های اخیر، بروز خشکسالی‌های پی در پی و خصوصاً فرسودگی کانال انتقال آب به تالاب، باعث اختلال در روند آبگیری تالاب شده است
وی بیان کرد: با توجه به اقدامات انجام گرفته در فصل آبی جاری از جمله نگهداری کانال و پایش مسیر آبرسانی و هدایت منظم آب به تالاب، تراز کنونی تالاب به ۱۹۱۱/۹۴ متر رسیده است که علیرغم نامناسب بودن میزان بارش‌های فصلی نسبت به اول سال آبی (مهرماه) حدود ۲۰ سانتی متر افزایش نشان می‌دهد.
رئیس اداره حفاظت و احیا تالاب‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی در پایان گفت: حفاظت و احیای تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های بسیار شکننده و آسیب‌پذیر، نیازمند عزم عمومی و مشارکت همه دست اندرکاران در سطح حوضه و علی الخصوص تأمین و تخصیص حقابه‌های زیست محیطی آنها می‌باشد.
شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص
عضو هیأت علمی، رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: تالاب گوری قول به لحاظ شرایط اقلیمی و اکولوژیکی خاص خود و نیز قرار گرفتن در لیست تالاب‌های بین المللی حائز ارزش طبیعی و اهمیت سیاسی خاص و منحصر به فردی در این استان بوده و شایسته بود که در روند توسعه، خصوصاً برنامه‌های توسعه گردشگری به این عوامل خاص و با اهمیت و حساس بیشتر توجه گردد.
احمد بایبوردی ادامه داد: خصوصاً آنکه به لحاظ واقع شدن در کنار جاده ترانزیت بین تبریز و تهران و نزدیکی به شهر تبریز، یقیناً مورد تقاضای شدید برای گردشگری واقع می‌شد.
منطقه زیبای قوری گول به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص و برجسته می‌تواند به عنوان محرک توسعه اکوتوریسم استان و هم‌چنین توسعه بخش گردشگری ایفای وظیفه نماید
وی افزود: منطقه زیبای قوری گول به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص و برجسته می‌تواند به عنوان محرک توسعه اکوتوریسم استان و هم‌چنین توسعه بخش گردشگری ایفای وظیفه نماید.
بایبوردی گفت: تالاب قوری گول در حدود ۳۰ کیلومتری شهر تبریز در مسیر جاده ترانزیت تبریز به تهران و ۱۸ کیلومتری شهر بستان آباد قرار دارد و وسعت حوضه آبریز آن، ۳ هزار و ۱۴۶ هکتار بوده و نزدیک‌ترین آبادی‌ها به تالاب یوسف آباد و امناب می‌باشد.
وی توضیح داد: مساحت تالاب بین ۱۶۰ تا ۲۰۰ هکتار قابل تغییر است و اقلیم آن منطقه سرد و خشک است.
عضو هیأت علمی، رئیس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی افزود: تالاب قوری گول از سال ۱۳۷۳ به عنوان منطقه شکار ممنوع در نظر گرفته شده است و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و در سال ۱۳۵۴، این تالاب در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت جهانی رسیده است.
بایبوردی بیان کرد: سابقه حفاظتی تالاب بین المللی قوری گول مربوط به سال ۱۳۵۴ بوده که این تالاب، جزو تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثبت گردید و در این راستا، برای حفظ این ثروت طبیعی، هزینه‌ها و اقدامات فراوانی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست صورت یافته است.
وی گفت: در این راستا در سال ۱۳۷۳، این منطقه تبدیل به منطقه شکار ممنوع شده و در ادامه در سال ۱۳۹۰، به منطقه حفاظت شده تالاب قوری گول تبدیل شده که در طول این زمان، اقدامات فراوانی برای حفاظت این تالاب انجام یافته است.
وجود تعارضات فراوان در پیرامون این تالاب
بایبوردی توضیح داد: وجود تعارضات فراوان در پیرامون این تالاب باعث گردید تا اداره کل برای بهبود وضعیت حفاظتی تالاب، اقدام به قرار دادن یک پست حفاظتی به صورت کانکس در کنار تالاب اقدام قوری گول نماید.
عضو هیأت علمی، رئیس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی افزود: در زمینه ایجاد ساختارهای دائمی برای حفظ منابع و عوامل ارزشمند حیاتی تالاب (تنوع زیستی) آن، تمهیدات خاصی اتخاذ گردیده که می‌توان در این راستا، به احداث پست حفاظتی و سایت پرنده نگری در سال ۱۳۹۲ و تأمین نیاز آبی تالاب با ترمیم و نگهداری کانال آبرسانی صبرچایی و بند انحرافی هراب اشاره کرد.
اهمیت آب تالاب، یکی از اصلی‌ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول است
وی ادامه داد: مشخص نبودن حد بستر واقعی تالاب یا تدقیق محل بنچ مارک‌ها، حد بستر و فنس کشی حد بستر برای حفاظت از نی‌زارهایی که به عنوان زیستگاه‌های اصلی پرندگان می‌باشند و در نوع خود، باعث کاهش تعارضات و مدیریت زمانی برای چرای دام‌ها و از بین رفتن اختلاف با بومیان منطقه می‌شود و ایجاد امکانات برای گردشگران برای مشاهده ارزش‌های زیستی این تالاب با ایجاد امکانات گردشگری مناسب مانند سایت پرنده نگری اشاره نمود.
بایبوردی گفت: اهمیت آب تالاب، یکی از اصلی‌ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول بوده و در حد حفظ حیات سیستمی و در نهایتاً اکولوژیکی آن است.
عدم حفاظت از منابع تأمین کننده آب
وی ادامه داد: وجود خشکسالی سال‌های اخیر و عدم حفاظت از منابع تأمین کننده آب مخصوصاً کانال آبرسانی موجود که در اثر بهره‌برداری‌های سال‌های گذشته توسط کشاورزان در طول مسیر دارای شرایط بسیار بدی از نظر تأسیسات و ساختمان شده، باعث گردیده تا راندمان آب دهی آنکه در فصول غیرکشاورزی که نقش اصلی در تأمین کسری آبی تالاب را دارد بسیار کاهش یابد.
عضو هیأت علمی، رئیس مرکز تحقیقات، آموزش و منابع طبیعی آذربایجان شرقی بیان کرد: اما مبنای این اقدامات بر اساس توانمندی آبی منطقه ارزیابی می‌گردد که تمامی عوامل و فاکتورهای موجود منطقه برای تأمین کسری آب تالاب وجود دارد که در این مقوله، منابع قبلی تأمین کننده آب تالاب نیز مد نظر می‌باشد تا در صورت وجود امکانات برای بهسازی یا بازبینی مسیر فعلی آن، برای افزایش راندمان آبی مورد بررسی دقیق قرار بگیرد.
بایبوردی توضیح داد: برای روشن شدن موضوع، نگاهی به وضعیت کانال فعلی انتقال آب تالاب از منطقه قرخ بلاغ (چهل چشمه) به تالاب که به نام صبری چای معروف بوده و در شرایط فعلی، نقش انتقال کسری آب تالاب را در فصول غیرکشاورزی به عهده دارد، خواهد شد.
وی گفت: با توجه به احداث کانال صبری چای با طولی بالغ بر ۴۵ کیلومتر در گذشته که این کانال از بند انحرافی هراب دارای ۱۴ کیلومتر طول بوده که پروژه احداث آن، توسط سازمان آب منطقه‌ای استان اجرا گردیده و از اعتبارات سفر پربرکت مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۲ برای جلوگیری از خشک شدن تالاب گوری قول تأمین اعتبار شده است.
بایبوردی در پایان افزود: مسیر کانال از روستای نوجه ده کوه شهرستان بستان آباد تا تالاب بین المللی قوری گول است.
قوری گول یکی از تالاب‌های دائمی در استان آذربایجان شرقی است که اهمیت آب تالاب یکی از اصلی‌ترین فاکتور حیاتی تالاب بین المللی قوری گول است.