خبرگزاری مهر، گروه سیاست: سه‌شنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا را در حالی دیدند که با برگه‌ای «خط خطی» اعلام کرد: از برجام خارج شده است.
آمریکا هیچگاه به تعهدات خود پایبند نبوده است
همزمان با این اقدام رئیس جمهور سابق آمریکا، حسن روحانی رئیس جمهور سابق کشورمان در گفتگوی تلویزیونی در واکنش به این اتفاق، گفت: امشب به همان سخنی رسیدیم که از چهل سال پیش آن را تکرار می‌کردیم و آن اینکه ایران کشوری است که به تعهدات خود پایبندی دارد و آمریکا کشوری بوده که هیچگاه به تعهدات خود پایبند نبوده است.
وی تاکید کرد: از این لحظه توافق برجام بین ایران و ۴ کشور است و در این شرایط ما باید منتظر آن باشیم که این کشورهای بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکرات با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی و مذاکرات لازم را انجام دهد. اگر منافع ملت ما در برجام تأمین باشد ما همین روند را ادامه خواهیم داد و اگر برجام بخواهد کاغذی باشد بدون اینکه منافع ملت ایران را تضمین کند، آنگاه راه بسیار روشنی پیش روی خود داریم.
البته روند خروج «ترامپِ تروریست» از برجام فرآیندی یک شبه نبود، بلکه از همان ابتدا که وی در کارزار انتخاباتی خود با هیلاری کلینتون رقابت می‌کرد، وعده‌ی خروج از برجام را داد.
تندورها در آمریکا قدرت می‌گیرند
ترامپ همچنین برای تسهیل کار خود دست به تغییراتی در سیستم دولت زد و «رکس تیلرسون»، وزیر امور خارجه آمریکا و «هربرت ریموند مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی آمریکا، که همیشه ترامپ را به ادامه توافق هسته‌ای با ایران ترغیب می‌کردند، به ترتیب با «مایک پمپئو»، مدیر سازمان سیا، و «جان بولتن»، سفیر اسبق آمریکا در سازمان ملل، جایگزین کرد، سیاستمدارانی که همسو با ترامپ فکر می‌کردند و خروج از برجام را از اولویت‌های سیاست خارجی خود می‌خوانند.
رهبر انقلاب: از اروپا تضمین‌های واقعی و عملی بگیرید
رهبر انقلاب در اولین واکنش پس از خروج ترامپ از برجام تاکید کردند: بارها گفته بودیم «به آمریکا اعتماد نکنید»، این هم نتیجه‌اش. درباره مذاکره با سه کشور اروپایی هم می‌گوئیم به آنها هم نباید اعتماد کرد و برای هر قرارداد باید تضمین‌های واقعی و عملی بگیرید وگرنه نمی‌شود، به این شکل حرکت را ادامه داد.
ایشان تاکید کردند: کسانی که آن خصومت‌ها را نسبت به ملت ایران انجام می‌دادند، اکنون استخوان‌هایشان زیر خاک است اما جمهوری اسلامی ایستاده است، این آقا هم روزی بدنش زیر خاک می‌رود اما جمهوری اسلامی همچنان ایستاده و سرافراز خواهد بود؛ مسئولان نیز در معرض «آزمون بزرگ» قرار دارند که آیا عزت و اقتدار این ملت را حفظ خواهند کرد یا نه. باید عزت و منافع ملت به معنی واقعی کلمه تأمین شود.
ایران، ابتدا در واکنش به خروج ترامپ از برجام یک سال «صبر راهبردی» را در دستور کار قرار داد و به کشورهای باقی مانده در برجام که وعده جبران خروج آمریکا را می‌دادند مهلت داد به تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای عمل کنند.
«اینستکس»، فرزند مرده‌ی اروپایی
در همین راستا سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) با راه اندازی «ابزار حمایت از مبادلات تجاری، تحت عنوان «اینستکس» سعی در ایجاد سازوکاری برای بهره‌مندی ایران از منافع برجام داشتند که به علت ساختار ناقص و آمریکایی محور برجام عملاً این طرح شکست خورد.
یک سال بعد!
با گذشت یک سال و محقق نشدن وعده‌های اروپا، شورای عالی امنیت ملی ایران در بیانیه‌ای به طرف‌های توافق هشدار داد در صورتی که ظرف ۶۰ روز به تعهدات خود در زمینه‌های نفتی و بانکی عمل نکنند، ایران طبق مفاد برجام، از تعهدات خود ذیل این توافق خواهد کاست.
گام اول ایران در اولین گام از کاهش تعهدات، عبور از سقف ۳۰۰ کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷ درصد، عدم فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده بود که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت اعلام شد.
گام دوم نیز روز ۱۶ تیر و با بیانیه‌ی دولت مبنی بر افزایش سطح غنی‌سازی از ۳.۶۷ درصد اجرا شد.
اروپا ۱۱ تعهد به ایران داشته است
رهبر انقلاب پس از گام دوم ایران در کاهش تعهدات برجامی خود، ضمن اشاره به اعتراف محمد جواد ظریف مبنی بر عدم انجام ۱۱ تعهد از سمت کشورهای اروپایی، تاکید کردند: حالا که شروع کردیم در مقابل آنها تعهّداتمان را کاهش بدهیم، آنها طلبکارانه جلو می‌آیند که «عجب! چرا شما تعهّدتان را کاهش می‌دهید؟»؛ خب پُرروها! شما یازده تعهّد داشتید، هیچ عمل نکردید؛ چرا از ما می‌خواهید که ما به تعهّداتمان پابند باشیم؛ حالا ما تازه شروع کرده‌ایم به کم کردن تعهّدات و این فرآیند قطعاً ادامه خواهد یافت.
گام سوم ایران نیز برای کاهش و توقف برخی تعهدات ذیل برجام شروع شد که بیشتر مربوط به لغو محدودیت‌ها در فعالیت‌های تحقیق و توسعه از جمله توسعه و راه‌اندازی نسل جدید سانتریفیوژها در تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم بود.
کشورهای اروپایی که از انجام تعهدات خود سرپیچی کردند و در اعمال فشار حداکثری شریک جنایت آمریکایی‌ها بودند، همزمان به کاهش تعهدات برجامی کشورمان، زبان به انتقاد گشودند.
در تهران، مقامات ارشد نظام تصمیم گرفتند که گام چهارم از کاهش تعهدات هسته‌ای کشورمان را اجرایی کنند و در همین راستا شیخ حسن روحانی اعلام کرد: در راستای کاهش تعهدات برجامی در گام چهارم، تزریق گاز به سانتریفیوژها در فردو آغاز خواهد شد.
سرانجام «واندر مول» سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه در نشست خبری خود در واکنش به این اقدام، گفت: «ایران باید از عبور از یک مرحله جدید از اقدامات نگران‌کننده‌ای که تنش‌ها را تشدید می‌کند، خودداری کند.»
«دومنیک راب» وزیر امور خارجه وقت انگلیس روز سه‌شنبه ۱۴ آبان ۱۳۹۸ به تصمیم ایران برای برداشتن چهارمین گام در جهت کاستن از تعهدات خود ذیل برجام واکنش نشان داد و گفت: اقدامات اخیر ایران به وضوح تخطی از توافق هسته‌ای و خطری برای امنیت ملی ما محسوب می‌شوند. ما می‌خواهیم از طریق گفتگوهای بین‌المللی راهی به جلو پیدا کنیم، اما لازم است ایران به تعهداتی که پذیرفته پایبند باشد و فوراً به پایبندی کامل به برجام بازگردد.
اگر بخواهیم عمق فشار حداکثری غرب را به نمایش گذاریم، می‌توانیم به تحریم شرکت «نایک» (شرکت تولید کننده البسه ورزشی) اشاره کنیم که بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران را به علت تحریم‌ها از کفش‌های این شرکت در جام جهانی ۲۰۱۸ محروم کرد.
گام نهایی ایران در لغو کامل محدودیت‌های برجامی
جمهوری اسلامی ایران شامگاه یکشنبه ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای برجام را به طور رسمی برداشت و تعهدات باقی مانده‌اش در چارچوب برجام از جمله درباره تعداد سانتریفیوژها را کنار گذاشت. در این گام عملیات گازدهی به سانتیفیوژهای مستقر در فردو آغاز شد در حالی که پیش‌تر هزار و ۴۴ سانتیفیوژ در داخل فردو مشغول به کار بودند، اما به آنها گازدهی نمی‌شدند.
در اسفند ۱۳۹۸ یازدهیمن دوره‌ی انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران برگزار شد و مجلس یازدهم اندکی پس از روی کار آمدن در ۱۱ آذر ۱۳۹۹ «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» را به تصویب رساند. این قانون دولت و سازمان انرژی اتمی را موظف به افزایش سطح غنی سازی برای مصارف مورد نیاز کشور می‌کند.
اما در همین ایام «دونالد ترامپ» درگیر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد و در رقابت با «جو بایدن» رقیب دموکرات خود شکست خورد.
اگرچه رئیس‌جمهور تروریست سابق آمریکا از صحنه‌ی سیاسی حذف شد اما میراث شومی که برای «برجام» بر جای گذاشت تاکنون در جریان است و رئیس جمهور جدید آمریکا علی‌رغم وعده‌های پیشین خود تاکنون حاضر به اجرای تعهدات آمریکا ذیل «برجام» نشده است!
*محمدصرفی