خبرگزاری مهر، گروه استانها: حمل و نقل ریلی به عنوان یکی از بخش‌های مهم سیستم حمل و نقل، نقش عمده‌ای را در عرصه اقتصادی، صنعتی و اجتماعی استانها ایفا می‌کند و به واسطه مزایای خاص و نسبی که در مقایسه با سایر بخش‌های حمل و نقل از جمله هوایی، جاده‌ای و دریایی دارد، توانسته سهم قابل توجهی را در حوزه حمل و نقل به خود اختصاص دهد.
خراسان جنوبی به دلیل مرز مشترک با افغانستان و هم مرز بودن با چند استان بزرگ کشور که قابلت های مهمی در زمینه گردشگری، اقتصادی و زیارتی دارند باید برای رشد اقتصادی استان از زیر ساخت‌های شبکه حمل و نقل ریلی بهره مند شود.
توسعه شبکه حمل و نقل ریلی بدون تردید در زیرساخت و توسعه متوازن و پایدار استان نقشی اساسی داشته و دارای اولویت بالایی می‌باشد. همچنین سهم تعیین کننده آن در تولید ناخالص ملی و نقش پیش نیاز آن در توسعه بخش‌های اقتصادی، تجارت، صنعت، کشاورزی و دیگر زیر بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و به ویژه اشتغال‌زایی بالای آن قابل انکار نیست.
دو دهه انتظار
حدود سال ۱۳۸۳ برای نخستین بار اولین معاون عمرانی استاندار «برگچی» از پیگیری‌ها برای مطالعه احداث راه آهن استان خبر داد.
در مهر ماه سال ۱۳۸۵ مطالعات مقدماتی ساخت پروژه راه آهن در خراسان جنوبی و اتصال آن به راه آهن سراسری از سوی کارشناسان وزارت راه و ترابری کشور پایان یافت و مسیر راه‌آهن از «فیض‌آباد گناباد»، «قاین»، «فردوس»، «بیرجند»، «نهبندان» و «زاهدان» مشخص و نهایی شد.
طی چند سال اول گمانه زنی‌های زیادی برای مسیر انتخابی ریل وجود داشت که بارها مطرح و مصوب و مجدد تغییر می‌کرد که همین امر باعث شد تا مصوبه نهایی این پروژه چند سال به تأخیر افتد.
بعد از اعلام پروژه راه آهن به عنوان اولین مصوبه سفر دولت نهم به خراسان جنوبی دغدغه اعتبارات تخصیص یافته به این پروژه بزرگ اقتصادی و آینده ساز استان نقل محافل مسئولان کشوری و استانی شد.
اعتباراتی که به گفته مسئولان وقت تنها برای آسفالت یک جاده روستایی استان هزینه می‌شود.
کلنگ قطعه ۱۶ خط آهن بیرجند به سمت یونسی به طول ۳۲ کیلومتر در محدوده جغرافیایی خراسان جنوبی اواسط سال ۱۳۹۸ به زمین خورد و با اخذ ۲ مصوبه هیأت وزیران در مدت سه ماه که منجر به اختصاص فاینانس داخلی برای اتصال بیرجند به شبکه راه‌آهن سراسری (ایستگاه یونسی) و ۷۰۰ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی به منظور احداث راه‌آهن زاهدان به بیرجند شد، بر سرعت اجرای پروژه افزود تا بلکه این برگ از کتاب پروژه‌های نیمه تمام نوشته شود.
اما باز هم در مرداد ماه سال جاری استاندار وقت «ملانوری» در خصوص قطعه بیرجند-یونسی گفته بود این قطعه با ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دو پیمانکار دارد و در حال اجرا است اما پیمانکار برای اجرای پروژه با مشکلاتی در بحث تأمین آب و سیمان مواجه شده که هماهنگی‌های لازم برای رفع آن‌ها صورت گرفته است.
وی همچنین ادامه پروژه در قالب کنسرسیوم ریلی را تعیین تکلیف شده دانست و تصریح کرده بود که مجوزها و قراردادها به امضا رسیده و با تأمین اعتبار مالی به زودی شروع می‌شود.
اکنون بعد از دو دهه انتظار هنوز مسئولان درگیر جذب اختصاص اعتبارات از سمت بخش خصوصی و نهایی شدن این پروژه دست و پنجه نرم می‌کنند.
اعتبارات دو برابری
بودجه عمرانی از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در نظر گرفته می‌شود که قاعدتاً مربوط به سرمایه‌گذاری دولت برای توسعه کشور است. این سرمایه‌گذاری‌ها قاعدتاً توجیه اقتصادی دارند و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در واقع ساخت فضاهای جدیدی است که در آینده تبدیل به سرمایه‌های ملی می‌شوند و منابع تازه‌ای برای دولت‌ها فراهم می‌آورند. این موارد می‌تواند شامل سرمایه‌گذاری برای ساخت راه یا تأسیسات ساختمانی یا سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی باشد.
مدیرکل راه و شهرسازی استان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اعتبار راه‌آهن خراسان جنوبی در قانون بودجه با افزایش حدود ۲ برابری به ۶۰۰ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسید.
وحید داعی با اشاره به اینکه اعتبار طرح احداث راه‌آهن بیرجند - یونسی در قانون بودجه سال گذشته ۲۹۰ میلیارد ریال بود ادامه داد: با پیگیری‌های صورت گرفته امسال به ۶۰۰ میلیارد ریال افزایش یافت.
وی طول راه‌آهن زاهدان - بیرجند – مشهد را ۹۰۱ کیلومتر عنوان کرد و افزود: از این مقدار ۴۲۱ کیلومتر در جغرافیای استان خراسان جنوبی قرار دارد.
به گفته وی سیاستی که در استان دنبال می‌شود این است که بتوانیم در اسرع وقت مرکز استان را به راه‌آهن سراسری وصل کرده و با پیگیری استاندار این پروژه به ثمر رسیده می‌شود.
وی با بیان اینکه در پروژه قطعه ۱۶ راه‌آهن بیرجند - یونسی پیمانکاران مشغول به کار هستند اظهار داشت: مجموع راه‌آهن شرق کشور ۲۳ قطعه است که از قطعه چابهار تا زاهدان توسط قرارگاه خاتم‌الانبیاء در حال انجام است و بخشی از ریل‌گذاری انجام شده است.
به گفته داعی ایستگاه راه‌آهن برای شهرهای نهبندان، سربیشه، بیرجند و قاین پیش‌بینی شده اما ایستگاه بیرجند تشکیلاتی است و اداره کل راه‌آهن ایجاد خواهد شد.
کریدور شرق
کریدور ریلی شرق از بندر چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران شروع می‌شود و پس از گذر از شهرهای زاهدان، زابل و بیرجند به شهر «یونسی» در خراسان جنوبی می‌رسد که محل اتصال به راه‌آهن مشهد-بافق است و این استان را به خطوط ریلی سراسری وصل می‌کند.
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی گفت: کریدور ریلی شرق کشور به نوعی استانی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی محسوب می‌شود به طوری که کشورهای منطقه از این خط ریلی برای سهولت در ترانزیت کالا نیز منتفع خواهند شد.
وی اظهار کرد: در حال حاضر راه‌آهن مشهد به بافق از شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی عبور می‌کند که ظرفیت بسیار خوبی در جابه‌جایی مسافر و حمل‌ونقل باری دارد، اما راه‌آهن کریدور شرق یک راه‌آهن فرامنطقه‌ای‌ست که می‌تواند تأثیرات بسیار خوبی در اقتصاد و اشتغال خراسان جنوبی داشته باشد.
داعی با اشاره به اینکه راهبرد و هدف اصلی اداره راه و شهرسازی در خراسان جنوبی این است که هرچه سریع‌تر مرکز استان را به شبکه ریلی کشور متصل کند، افزود: در حال حاضر قطعه ۲۷۰ کیلومتری بیرجند تا یونسی در اولویت ساخت قرار دارد، قطعات ۱۶ و ۲۳ به طول ۹۰ کیلومتر از این مسیر به پیمانکاران سپرده شده و در حال ساخت است و ۱۸۰ کیلومتر باقی‌مانده نیز در مراحل تأمین اعتبار قرار دارد.
کنسرسیوم بانکی روزنه امید
وی در مورد بخشی از هزینه‌های پروژه راه آهن استان توسط کنسرسیوم بانکی اشاره کرد و گفت: طی قراردادهای قبلی مشخص شد تا بخشی از هزینه‌های مسیر راه آهن بیرجند- یونسی توسط کنسرسیوم بانکی پرداخت شود که تاکنون اجرایی نشد که با پیگیری‌های استاندار کنسرسیوم بانکی با لیدری یکی از بانک‌های استان وارد مرحله عملیاتی شد.
مدیر کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی ادامه داد: این بانک با افزایش دو برابری سهم خود در اعتبارات راه آهن موافقت کرد و مقرر شد تا سهم مابقی بانک‌ها نیز تعیین شود.
به گفته وی سهم عاملیت بانک وارد مرحله جدید از سقف ۳۰۰ به ۶۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت.
ورود جدی استاندار
بعد از پیگیری‌های استاندار مبنی بر تعیین حق کنسرسیوم بانک‌ها برای پروژه راه آهن، صندوق توسعه ملی نیز در خصوص پرداخت تسهیلات پروژه راه آهن بیرجند - قاین- یونسی، بدون الزام به تأمین آورده بانک‌های عامل قول مساعد داد.
بنا بر اعلام روابط عمومی استانداری طی یک ماه گذشته در دیدار استاندار با رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی چنین مقرر شد که این صندوق، مساعدت لازم را برای پرداخت ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان تسهیلات، بدون الزام به تأمین آورده بانک‌های عامل انجام دهد که این تصمیمی مهم و گامی بزرگ در پیشبرد پروژه راه آهن استان است.
با نظر مساعد رئیس هیئت عامل، موضوع تأمین ۲۰ درصد سهام مالکانه توسط سرمایه گذار به صورت تدریجی (کسر ۲۰ درصد از صورت وضعیت کارکرد سرمایه گذار) در هیئت امنای صندوق توسعه ملی طرح و تصویب شد.
استاندار خراسان جنوبی در مورد پروژه راه آهن استان به مهر گفت: پروژه راه آهن چابهار- سرخس که از مسیر خراسان جنوبی می‌گذرد، یک کریدور راهبردی است که دریای عمان را به کشورهای آسیای میانه متصل می‌کند و به ویژه برای هندی‌ها که در چابهار سرمایه گذاری کرده‌اند، خیلی مهم است.
جواد قناعت با اشاره به جایگاه ویژه راه آهن در مصوبات سفر رئیس جمهور به استان، خاطرنشان کرد: طول مسیر راه آهن بیرجند- قاین- یونسی ۲۷۱ کیلومتر است که ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار تعیین شده برای اجرای آن در قالب ۱۰ درصد سهم وزارت راه و شهرسازی، ۲۰ درصد سهم پیمانکار و ۷۰ درصد نیز سهم کنسرسیوم بانکی و از محل منابع صندوق توسعه ملی با تضمین وزارت راه و شهرسازی تأمین می‌شود.
استاندار خراسان جنوبی تصریح کرد: از آن جایی که بانک‌ها تضمین وزارت راه و شهرسازی را قبول نکردند، پیگیری‌هایی صورت گرفت و ضمانت به سازمان برنامه و بودجه کشور منتقل شد.
وی رقم بالای اعتبار، نپذیرفتن تضمین وزارت راه و شهرسازی و ریسک نپذیری بانک‌ها را علل طولانی شدن پروژه راه آهن عنوان کرد و گفت: با مراجعه به تک تک بانک‌های عضو کنسرسیوم، رقم عاملیت شأن را به دو برابر افزایش دادیم که در این زمینه نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی نیز همراهی خوبی داشتند.
وی ادامه داد: با مساعدت صندوق توسعه ملی، شرایط پیمانکار نیز تسهیل شد، لذا تجهیز کارگاه صورت گرفته و کار در حال اجراست.
استاندار خراسان جنوبی به پیشنهاد جدید سازمان برنامه و بودجه کشور مبنی بر تأمین اعتبارات پروژه از محل تهاترهای نفت اشاره کرد و گفت: پیشنهاد خوبی است اما برای ما که این راه را پیش آمده‌ایم، طی کردن این مسیر جدید، به معنای از دست دادن فرصت است.
قناعت افزود: در همین راستا پیگیری‌هایی صورت گرفت و وزیر راه و شهرسازی نیز طی مکاتبه‌ای به معاون اول رئیس جمهور اعلام موضع کرده که کار به همان روال قبل ادامه یابد.
ظرفیت‌های اقتصادی خراسان جنوبی به ویژه در حوزه معدن، کشاورزی و بازارچه‌های مرزی قطعاً یکی از مهمترین راه‌های رسیدن به توسعه استان است ولی از طرفی رونق اقتصادی در این استان به توسعه شبکه حمل و نقل ریلی، جاده‌ای و هوایی وابسته است که باید مورد توجه ویژه مسئولان در استان و مرکز کشور قرار گیرد و هر چه سریع‌تر در مرحله عمل مردم شاهد اتفاقات خوب در این حوزه باشند.