خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: ماجراهای مسلمانان در قاره سبز، بویژه پس از سربر آوردن گروه‌های تندرویی چون داعش و القاعده که نسبت آنها با اسلام محل شک است، بسیار پیچیده شده. تبلیغ این گروه‌ها به عنوان اسلام توسط رسانه‌های معاند، باعث شده تا جمعیت‌های شیعی ساکن اروپا چندان دیده نشوند. شیعیان ساکن اروپا معمولاً اهل گفت‌وگو و تعامل به معنای واقعی کلمه و صلح‌طلب هستند و همیشه از خشونت پرهیز داشته‌اند. آنها بدون اینکه دست به تبلیغ دین بزنند، با سلوک رفتاری و مواجهات اجتماعی خود بهترین معرف برای اسلامند. مراکز اسلامی شیعی و مبلغان آنها نیز کلاً چنین مشی و چنین سلوکی را دارند و فعالیت‌های فرهنگی آنها نیز مهم و در تبلیغ اسلام راهگشا و اثرگذار است.
یکی از مراکز شیعی در اروپا، مرکز فرهنگی اسلامی امام علی (ع) در شهر لوگانو سوئیس است که به دست مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمقتدا حسینی تأسیس شد. این مرکز مستقل دینی و مردمی هیچ‌گونه وابستگی به دولت یا نهاد خاصی ندارد و اداره آن با تکیه بر شرع مقدس اسلام و قوانین آن کشور صورت می‌گیرد.
مرکز امام علی (ع) ایالت تیچینو عضو سازمان IRAS COTIS است؛ این سازمان جوامع مذهبی و سازمان‌های جامعه مدنی را در چارچوب گفت‌وگوی مذهبی در سوئیس گرد هم آورده است. همچنین مرکز امام علی (علیه‌السلام) ایالت تیچینو عضو کنفدراسیون سازمان‌های اسلامی سوئیس است و در داخل ایالت نیز عضو اصلی کانون سمن‌های ایالتی است. این مرکز در جایگاه مرکز عام‌المنفعه شناخته و ثبت شده است و از میان حدود ۹۰ مرکز دینی و فرهنگی، به عنوان پایگاه گفت‌وگو انتخاب در سطح فدرال انتخاب شده و یگانه مرکز تشیع عضو این پایگاه است. حجت‌الاسلام سیدمقتدا حسینی سال گذشته (۱۳ اسفند ۱۳۹۹) به رحمت خدا رفت. مدیریت این مرکز هم‌اکنون بر عهده سیدعلی حسینی است. مرکز قرار است به مناسبت نخستین سالگرد مؤسس و بنیانگذارش برنامه‌ای را تدارک ببیند و نشریه‌ای را متناسب با موضوع با عنوان «همبستگی با ادیان» منتشر کند. به همین مناسبت گفت‌وگویی با دکتر علی حسینی داشته‌ایم. پیش از مطالعه گفت‌وگو ابتدا با مرکز اسلامی امام علی (ع) بیشتر آشنا شوید:
آشنایی با مرکز اسلامی امام علی
درباره اهداف تأسیس این مرکز چنین نوشته‌اند: «تبلیغ و نشر معارف اسلامی و گسترش و تعمیق آموزه‌های دینی»، «ارائه تصویر واقعی از تشیع معاصر به جهان غرب»، «تلاش برای ایجاد تفاهم و درک متقابل در میان اندیشمندان ادیان و مذاهب گوناگون»، «ارتباط مستقیم با مراکز علمی و شخصیت‌های علمی، ارائه چهره‌ای علمی و اخلاق مدار از مذهب تشیع»، «پدیدآوردن زمینه و عناصر انسجام میان مسلمانان مقیم سوئیس»، «کوشش برای معرفی هرچه بهتر اسلام به غیرمسلمانان»، «گسترش فعالیت‌ها از حوزه فرهنگی، تبلیغی به حوزه‌های علمی»، «تعامل و گفت‌وگو با رهبران ادیان و مذاهب»، «حضور در مجامع حقوقی»، «همزیستی مسالمت‌آمیز و ایجاد روابط اسلامی و انسانی در عرصه خارج از کشور» و «ایجاد رویکردی اعتدالی و عقلانی و الهام‌گیری از شیوه امامان و بزرگان دین مبنی بر تعامل و جذب حداکثری».
فعالیت‌های مرکز امام علی (ع)
برنامه‌های مرکز اسلامی امام علی (ع) در سه بخش برنامه‌های دینی، برنامه‌های فرهنگی و برنامه‌های ورزشی قابل دسته‌بندی است. در زمینه دینی، نماز جماعت روزانه، مراسم دعا و نیایش، مراسم جشن و سوگواری ائمه (ع)، آموزش و تلاوت قرآن، جلسات سخنرانی و پرسش و پاسخ دینی و احکام برگزار می‌شود. در برنامه‌های فرهنگی، فعالیت‌هایی چون برگزاری نشست‌ها و کنفرانس‌های علمی، فرهنگی و دینی، انتشار کتاب و جزوه، آموزش زبان‌های فارسی و ایتالیایی و تعلیمات دینی، آموزش‌های حرفه‌ای هم چون کامپیوتر و خیاطی و فرش‌بافی و خدمات کتابخانه‌ای است. و در زمینه ورزشی، برنامه‌های شنا و فوتبال اجرا می‌شود. با توجه به امکانات موجود مرکز، افزون بر خدمات اجرای عقد ازدواج و طلاق و مشاوره خانوادگی و اجتماعی، امکان برگزاری و مراسم ختم و سوگواری هم فراهم است.
بخشی از همایش‌ها، کنفرانس‌ها و نشست‌هایی که تاکنون مرکز اسلامی امام علی (ع) یا خود برگزار کرده و یا به عنوان مدعو در آنها حضور داشته، از این قرار است:
*همایش اسلام؛ دموکراسی و سیاست با همکاری مرکز فرهنگی اسلامی امام علی (علیه‌السلام) لوگانو و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه لوگانو.
*پیش‌همایش کنفرانس جاودانگی نفس و بدن با همکاری مرکز فرهنگی اسلامی امام علی (علیه‌السلام) لوگانو و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه پالرمو ایتالیا.
مرحوم حجت‌الاسلام سید مقتدا حسینی در ادامه مسیر و گفت‌وگو با جامعه مسلمان متوجه شدند که شرایط زندگی مسلمانان چندان آسان نیست و نگاهی در شهروندان اروپایی وجود دارد که به مسلمانان معتقد با دیدی تعصب‌گرایانه می‌نگرند و آنها را به ناحق زاییده اسلام رادیکال می‌پندارند *کنفرانس «پوشش / حجاب و تأثیر فرهنگ کشورها بر آن» با همکاری مرکز امام علی (ع) و کلیسای فاطیمای کیاسو.
*کنفرانس «اسلام، فرهنگ و سیاست»، با مؤسسه آنا زگرس و دانشگاه المصطفی در ایتالیا.
*کنفرانس «بهداشت و تغذیه از دیدگاه امام صادق (ع)» در دانشگاه لوگانو.
*کنفرانس «دیالوگ با اسلام؟» در دانشگاه الهیات سوئیس سال ۲۰۱۶.
*کنفرانس «ادیان و هویت یکسان»؛ دانشکده الهیات دانشگاه سوئیس / ایتالیا سال ۲۰۱۵.
*کنفرانس «بررسی علل و عواقب ممنوعیت برقع و نقاب در ایالت تیچینو سوئیس».
*پیش‌نشست همایش بین‌المللی جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت اکتبر ۲۰۱۹.
*شرکت در نشست‌های سالانه اقلیت‌ها در سازمان ملل از سال ۲۰۱۱ الی ۲۰۲۱.
*شرکت در نشست مجمع امور اقلیت‌های شورای حقوق بشر.
*شرکت در نشست مجمع اقوام و اقلیت‌های سازمان ملل متحد در ژنو قرائت بیانیه.
*برگزاری نشست جنگ رسانه‌ای غرب در ایجاد اسلام‌هراسی؛
*نشست با مسئولان فرهنگی و کمیسیون اتباع بیگانه در خصوص مسلمانان مهاجر و ادغام افراد خارجی؛
*شرکت در نشست تخصصی تأسیس پارلمان مسلمانان در دانشگاه لوتزرن سوئیس؛
*برگزاری نشست چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران با حضور اندیشمندان سوئیسی، ایتالیایی و عربی؛
*مناظره و نشست جنگ رسانه‌ای غرب در ایجاد اسلام‌هراسی پس از حوادث نشریه شارلی ابدو ۲۰۱۵؛
*نشست‌های تخصصی در مراکز علمی، دانشگاه‌ها، کلیساها با موضوعات صلح و عدالت، نفی خشونت و افراط‌گرایی، محبت و نوع‌دوستی از نگاه ادیان الهی به‌ویژه اسلام و مسیحیت، اندیشه سیاسی اسلام، حقوق بشر و دموکراسی در اسلام؛
*معرفی سیستم آموزشی سوئیس و تأکید به سرو غذای حلال در مدارس ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ و برگزاری کلاس‌های مدنی؛
همانطور که ملاحظه کردید در همه این نشست‌ها و همایش‌ها عنصر گفت‌وگو و تعامل بین ادیان حرف اول را می‌زند. مرکز اسلامی امام علی (ع) همچنین به برگزاری دوره‌های آموزشی برای مسلمانان لوگانو هم اقدام کرده که برخی از آنها از این قرار است: «برگزاری جلسات سخنرانی بین ادیانی در مدارس: محورهای امور اعتقادی؛ اخلاقی؛ فرهنگی»، «برگزاری دوره‌های آموزشی زبان فارسی»، «کارگاه‌ها آموزشی اکتبر ۲۰۱۸ با عنوان جلوگیری از رادیکالیزاسیون با همکاری مؤسسه اسلام و اجتماع و دانشگاه فرایبورگ» و...
این مرکز همچنین با مراکز و نهادهایی فرهنگی در اروپا نیز همکاری و ارتباط دارد که از جمله آنها می‌توان به این مراکز اشاره کرد: «تعامل و همکاری با مراکز دیگر دینی و فرهنگی و حمایت از راه‌اندازی و تأسیس دیگر مراکز شیعی در سوئیس»، «تلاش برای بهبود وضعیت شیعیان از طریق ایجاد فدراسیون سراسری شیعیان سوئیس؛ پارلمان مسلمانان سوئیس؛ دفتر دفاع از حقوق پیروان اهل بیت (ع)»، «عضویت در کنفدراسیون شیعیان کشورهای همسایه سوئیس من‌جمله ایتالیا»، «عضویت در سازمان هماهنگی مراکز اسلامی سوئیس»، «هماهنگی و اعزام مبلغ به دیگر مراکز اسلامی شیعی سوئیس»، «خدمات ازدواج و طلاق؛ مشاوره به محاکم سوئیس» و...
یکی دیگر از اقدامات مرکز امام علی (علیه‌السلام) ایالت تیچینو معرفی کتب تشیع در نمایشگاه‌ها و میزهای کتابی است که همه‌ساله برگزار می‌شود. همچنین این مرکز در فستیوال‌های فیلم با موضوعات اسلام و مهاجران مسلمان حضوری همیشگی دارد. مرکز دارای کتابخانه‌ای است که برای مطالعه عموم مردم باز است و یکی از کارهای آن ارسال کتب به کتابخانه‌ای عمومی و تخصصی شهر برای استفاده محققان است و در نمایشگاه‌های کتاب نیز با غرفه کتب مربوط به فرهنگ تشیع شرکت می‌کند.
«برگزاری و شرکت در راهپیمایی عاشورا در زوریخ سوئیس»، «تجمع اعتراضی به کنفرانس «تعادل جهان – چالش اسرائیل» در لوگانو- سوئیس»، «تجمع در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در ژنو؛ در اعتراض به رأی دادگاه در خصوص رهبران شیعیان» و «شرکت در راهپیمایی عاشورا در میلان – ایتالیا» از دیگر فعالیت‌های این مرکز بوده است.
مرکز اسلامی امام علی (ع) همچنین تفاهم‌نامه‌های مشترک با دانشگاه‌ها و مراکز علمی پژوهشی داشته و دارد که از جمله این مراکز می‌توان به «پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی»، «مؤسسه البیان للتواصل و التاصیل»، «مجمع جهانی اهل بیت (ع)»، «تفاهم‌نامه همکاری با مرکز «اسلام و جامعه سوئیس» دانشگاه فرایبورگ سوئیس»، «تفاهم‌نامه همکاری با سازمان IRAS COTIS سوئیس؛ این سازمان جوامع مذهبی و سازمان‌های جامعه مدنی را در چارچوب گفت‌وگوی مذهبی در سوئیس گرد هم آورده است»، «تفاهم‌نامه همکاری با سازمان مراکز اسلامی سوئیس»، «مجمع جهانی شیعه‌شناسی»، «تفاهم‌نامه همکاری با بنیاد سعدی جهت همکاری‌های متقابل آموزشی در حوزه زبان فارسی»، «تفاهم‌نامه همکاری با بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه مشهد» و...
تاریخچه تأسیس «دفتر دفاع از حقوق پیروان اهل بیت (ع)» سوئیس
مرحوم حجت‌الاسلام سید مقتدا حسینی در ادامه مسیر و گفت‌وگو با جامعه مسلمان متوجه شدند که شرایط زندگی مسلمانان چندان آسان نیست و نگاهی در شهروندان اروپایی وجود دارد که به مسلمانان معتقد با دیدی تعصب‌گرایانه می‌نگرند و آنها را به ناحق زاییده اسلام رادیکال می‌پندارند. در واقع فضا کم و دشوار بود؛ به‌نحوی‌که برخی مسلمانان به علت ترس از جو حاکم «اسلام‌هراسی» و معرفی مسلمانان با برچسب‌هایی مانند عرب‌تبار و مهاجر مسلمان دچار یک «خودسانسوری» هم شده بودند و در برخی موارد به خاطر ترس خود را مسلمان معرفی نمی‌کردند. خودسانسوری مسلمانان و به‌ویژه برای شیعیان (به دلیل در اقلیت بودن) سبب شد تا مرحوم سید مقتدا حسینی برای حفظ شخصیت حقیقی و حقوقی، «دفتر دفاع از حقوق پیروان اهل بیت (ع) سوئیس» را با هدف ذیل بنیان و ثبت کند.
*تلاش برای استیفای حقوق پیروان اهل بیت (ع) سوئیس و همچنین دیگر نقاط جهان؛
*ترویج و اشاعه اطلاعات دقیق در مورد وضعیت آزادی بیان و آزادی مذهبی در جهان؛
*توسعه و آموزش و تربیت اسلامی میان مسلمانان به‌ویژه پیروان اهل بیت (ع) سوئیس و همچنین سایر نقاط جهان؛
*اجرای پروژه‌های بشردوستانه برای بهبود کیفیت زندگی پیروان اهل بیت (ع)؛
*مشارکت‌دادن و افزایش آگاهی جامعه و برانگیختن روح همبستگی و دوستی با مردم مسلمان و دیگر ادیان؛
*ایجاد رابطه سریع با مؤسسات در سوئیس و خارج از سوئیس، همکاری با یکدیگر و حفظ ارتباطات لازم با سازمان‌های دیگر؛
*سازمان‌دهی جلسات، بحث‌ها، کنفرانس‌ها و رویدادهای فرهنگی؛
*دفاع از حق اساسی آزادی انتخاب، حفظ ایمان / انتخاب مذهبی دیگر؛
*پشتیبانی و حمایت از قربانیان خشونت؛
*ترویج شیعیان برای محافظت از ارزش‌ها (کرامت و آزادی)؛
*سازمان‌دهی دوره‌های آموزشی (فرهنگی و حرفه‌ای)؛
*توسعه گفت‌وگو بین جوامع و فرهنگ‌ها به مثابه ابزاری برای تأیید حقوق اساسی.
«دفتر دفاع از حقوق پیروان اهل بیت (ع) سوئیس» در سال ۱۳۹۲ ثبت رسمی شد و مفتخر به کسب مقام مشورتی شورای اقتصادی – اجتماعی سازمان ملل متحد ژنو سوئیس است. تلاش‌های این مرکز باعث شده تا حدودی شیعیان و مسلمانان در سوئیس با فراغ بال به زندگی بر مبنای اصول شرعی بپردازند. در ادامه گفت‌وگوی مهر با سیدعلی حسینی را بخوانید:
*در افواه این باور وجود دارد که سوئیس از جمله آزادترین کشورهای دنیاست. آیا یک مسلمان دیندار و معتقد می‌تواند بدون دغدغه در سوئیس زندگی کند؟ در زمینه تبلیغ دین یا سبک زندگی دینی هم این آزادی وجود دارد؟ همینطور بفرمائید که آیا مرکز اسلامی با محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های خود از طرف نظام‌های محلی حاکم در سوئیس مواجه شده است؟ در زمینه تأمین بودجه مرکز با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
در کشور سوئیس ۲۶ ایالت وجود دارد که مستقل هستند، ولی برخی امور را به دولت فدرال واگذار کردند که آن را اداره می‌کند. در برخی ایالت‌ها حتی تجمعات صلح‌آمیز ممنوع است و در برخی ایالت‌ها این محدودیت‌ها وجود ندارد. به همین خاطر در برخی ایالت‌ها مراسم عاشورا برگزار می‌شود و مواضع رسمی در برابر نمایندگی سازمان ملل انجام پذیرفته است. مجوز برپایی مناسک و دیگر اقدامات منوط به صدور مجوز شهرداری و پلیس انتظامی ایالت است. در سوئیس حتی اجاره مکان‌های بزرگ برای برپایی مراسم منوط به کسب اجازه و صدور مجوز است و امنیت آن نیز به‌گونه‌ای به برگزارکنندگان آن واگذار می‌شود و به صرف مرکز اسلامی بودن مصونیتی ندارند.
برخی مسلمانان به علت ترس از جو حاکم «اسلام‌هراسی» و معرفی مسلمانان با برچسب‌هایی مانند عرب‌تبار و مهاجر مسلمان دچار یک «خودسانسوری» هم شده بودند و در برخی موارد به خاطر ترس خود را مسلمان معرفی نمی‌کردند اکثریت اروپایی‌ها مسلمان‌بودن را با عرب‌بودن برابر می‌دانند. در شهر میلان ایتالیا ۱۵ هزار مسیحی قبطی عرب‌زبان زندگی می‌کنند و این مسئله برای اروپایی‌ها هضم‌شدنی نیست که فردی هم عرب‌زبان باشد و هم پیرو دین مسیحیت. کمتر کسی در اروپا می‌داند که مسلمانان زیادی در جهان هستند که عرب‌زبان نیستند و آنها حتی گاهی فرق بین ایران و عراق را هم نمی‌دانند و آنها را با هم اشتباه می‌گیرند. وقتی با اروپاییان درباره دین صحبت می‌کنیم، تصورات خود از دین را همان چیزی می‌دانند که در خانواده خود از پدران و مادران خود یاد گرفته‌اند و این پیش‌فرض بیشتر مردم مغرب‌زمین از نهاد دین است.
شرایط زندگی مسلمانان در سوئیس و دیگر کشورهای غربی چندان مطلوب نیست و به مسلمانان معتقد به باورهای دینی به‌ناحق به چشم مسلمانان رادیکال نگاه می‌کنند و پس از حادثه یازده سپتامبر که مقدمه‌ای برای اسلام‌ستیزی بود، فضا برای فعالیت مسلمانان محدودتر شده و برخی مراکز اسلامی تعطیل شده‌اند.
احزاب و گروه‌های سیاسی که میانه‌ای با خارجیان ندارند، پدیده مهاجرت را با مسلمانان گره می‌زنند. همچنین تأثیر ایالت‌های فرانسوی و ایتالیایی‌نشین از گروه‌های افراطی نیز بر فعالیت مسلمانان انکارناشدنی است.
درباره قوانین و حقوق اقلیت‌ها باید عرض کنم که قانون اساسی و قانون ایالت‌های سوئیس، قانون انعطاف‌پذیری است و مردم با جمع‌کردن هفت هزار امضا می‌توانند متولیان قانون را نسبت به حذف برخی قوانین یا اضافه کردن قوانین جدید وادارند. در سال ۲۰۲۱ مردم سوئیس با جمع‌آوری امضا استفاده از برقع برای زنان را در کل کشور سوئیس ممنوع اعلام کردند. مردم کانتون‌های جنوبی سوئیس استفاده از برقع برای زنان را از سال ۲۰۱۳ ممنوع کرده بودند. در کشور سوئیس اغلب وقتی یک قانون در یک ایالتی تصویب می‌شود، به‌تدریج در تمام آن کشور تسری پیدا می‌کند. بعد از پیروزی مخالفان حجاب، آنها درصدد ممنوعیت اقامه نماز در سوئیس شدند، چراکه از نظر آنها نماز مسلمانان معصومانه نیست و شامل پیام‌های نفرت برای مسیحیان و یهودیان است و اما این پیشنهاد هنوز در مرحله بازنگری است و به مرحله رأی‌گیری گذاشته نشده است؛ اما این پیشنهاد از حمایت بزرگ‌ترین حزب سیاسی این کشور برخوردار است.
طبق یک قانون که در ژنو به تصویب رسیده، پوشیدن نمادها و علامت‌های دینی برای کارمندان و کارگران ممنوع شده است و این قانون از حمایت ۵۵ درصد نمایندگان برخوردار شده است و انجام فعالیت‌های مذهبی جز در موارد خاص ممنوع شده است.
شیعیان سوئیس به دلیل وحشت و تبلیغات اسلام‌هراسانه و هجوم افکار پوپولیست و افراطی دچار نوعی خودسانسوری بودند و این مسئله سبب شده تا مسلمانان نه بتوانند حقوق خود را به‌درستی بشناسند و نه حقوق خود را طلب کنند. اما شیعیان این کشور از وضعیت اقتصادی و درآمدی خود راضی هستند و به زندگی خود ادامه می‌دهند. همچنین برخی شیعیان این کشور نیز که برای تحصیل به این کشور آمده بودند نیز تحت این فشارها، یا مجبور به تغییر رشته شده‌اند یا با ترک تحصیل فعالیت‌های دیگری را آغاز کرده‌اند.
یکی از کارهایی که ما انجام می‌دهیم، تقویت شخصیت حقیقی و بهبود شخصیت حقوقی شیعیان است.
مؤسسه امام علی (علیه‌السلام) عضو پروژه ملی گفت‌وگوی ادیان است که آغاز به کار کرده است و در قالب این پروژه نشست‌ها و برنامه‌های زیادی انجام گرفته است. همچنین حضور در پارلمان ایالتی، فدرال، سازمان ملل و حضور در رادیو و تلویزیون از مصادیق حضور پررنگ‌تر در سوئیس است. مشورت‌دهی به مراکز تصمیم‌گیرنده در خصوص تشیع هم در این راستا عملیاتی شده است. حضور در دانشگاه‌ها در قامت پژوهشگر دینی با هزینه شخصی نیز از موفقیت‌های اخیر مرکز بوده است.
نکته مهم این است که حضور پژوهشگران دینی اسلامی در دانشگاه‌های غرب با پشتیبانی مالی کشورهای مبدأ انجام می‌گیرد و آنها برنامه‌های بلندمدتی در سر دارند؛ اما ما با هزینه شخصی این برنامه‌ها را دنبال می‌کنیم و می‌توانم به راحتی پیش‌بینی کنیم که دانشگاه‌های غربی در چند سال آینده کرسی‌های مطالعاتی اهل سنت خود را راه‌اندازی خواهند کرد و ما ممکن است حتی وارد گام نخست نیز نشده باشیم. از این رو ضروری است همه مراکز علمی فعال در عرصه معارف تشیع با تشکیل یک جبهه با همکاری با مراکز مستقر درخارج از کشور مانند مرکز امام علی (ع) نقشه راهی را برای حضور فعال در عرصه بین الملل تدوین کنند.
* نام نشریه‌ای که قرار است نخستین شماره آن را در روزهای آینده منتشر کنید، «همبستگی ادیان» است. این عنوان گفت‌وگوی بین ادیان را به اذهان متبادر می‌کند. نام نشریه را خود مرحوم حجت‌الاسلام آقای سیدمقتدا حسینی انتخاب کرده بودند؟ نگاه پیروان دیگر ادیان به مرکز اسلامی امام علی (ع) به عنوان یک مرکز گفت‌وگومحور چیست؟
یکی از اهداف سید مقتدا حسینی، زمانی که مرکز امام علی (ع) را بنیان نهاد، گفت‌وگو بر محور شناخت یکدیگر و رفع سو تفاهم‌ها و از بین بردن کلیشه‌ها به منظور ترویج درک متقابل بود. گفت‌وگو با احترام متقابل و به منظور ایجاد روابطی پایدار و انسانی. او معتقد بود گفت‌وگو به طور کلی فرآیندی است که شامل مشورت متقابل در جست‌وجوی درک مشترک و کشف شباهت‌ها و درک تفاوت‌ها در دیدگاه‌های مختلف است.
هدف ما از گفت‌وگو، نه یک گفت‌وگو ساده و نه یک بحث بی حاصل است و این نیست که دیگران با دیدگاه شما موافقت کنند یا آن را تغییر دهند. گفت‌وگو ابزاری است برای روشن کردن شباهت‌ها و تفاوت‌ها در موضوعاتی که بین دو نفر یا گروهی از مردم متمرکز شده. گفت‌وگو روابط انسانی را از حالت جهل و نادانی یا عدم تحمل به حالت درک عمیق‌تر و احترام به آنچه مشترک است تبدیل می‌کند.
سید مقتدا حسینی می‌گفت همبستگی و گفت‌وگوی بین ادیان، نه تنها به روشن شدن اصول ایمان و هویت ما به عنوان مسلمان کمک می‌کند، بلکه درک ما را از چالش‌ها و راه حل‌های خلاقانه‌ای که ممکن است دیگران ارائه کنند، گسترش می‌دهد.
او تأکید داشت عمل صالح مرزی ندارد و می‌تواند بر هرگونه تفاوت در زبان، فرهنگ یا سنت‌های مذهبی غلبه کند و اشتراکات را ارتقا دهد.
سید مقتدا حسینی همیشه دغدغه داشتن «قلمی برای صلح» و عملی برای همبستگی ادیان داشت، او به قداست زندگی و کرامت ذاتی شخص اعتقاد داشت و معتقد بود دین عامل احترام و آشتی است؛ بر این باور بود که گفت‌وگو بین مؤمنان ادیان و فرهنگ‌های مختلف راهی برای صلح پایدار و انسجام اجتماعی است.
برای از دست دادن وجود مادی سید مقتدا حسینی متأثر هستیم، اما بیشتر نگران نوع نگاه ایشان به انسان و زندگی انسان معاصر هستیم؛ نباید مسیر و زندگی را از دست بدهیم. برای همین رویکرد و روش علمی و عملی او ادامه خواهد داشت.
شیعیان سوئیس به دلیل وحشت و تبلیغات اسلام‌هراسانه و هجوم افکار پوپولیست و افراطی دچار نوعی خودسانسوری بودند و این مسئله سبب شده تا مسلمانان نه بتوانند حقوق خود را به‌درستی بشناسند و نه حقوق خود را طلب کنند برای قدردانی از تلاش‌های او برای صلح و ارتقا رفاه و هماهنگی تصمیم گرفتیم نشریه مرکز را که از ایده‌های او بود را با نام «همبستگی ادیان» منتشر کنیم. با تلاش فراوان موفق به اخذ مجوز شدیم و اولین شماره آن را با عنوان «سرو بلند اقتدا» کلاً به وی اختصاص دادیم که در اولین سالگرد بنیانگذار مرکز رونمایی می‌شود.
هدف از انتشار نشریه «همبستگی ادیان» ایجاد پلی ارتباطی و تعاملی بین کسانی است که متفاوتند. مصمم هستیم احترام و درک متقابل را میان پیروان همه ادیان و مردم از همه فرهنگ‌ها؛ بویژه از طریق گفت‌وگو ترویج کنیم.
مرکز اسلامی امام علی (ع) شهر لوگانو در زمان حیات وی به‌عنوان مرکزی برای گفت‌وگو از طرف سوئیس انتخاب شده بود. ضمن اینکه برای تبلیغ اسلام و فرهنگ اهل بیت (ع) است مرکزی برای گفت‌وگو ادیان نیز هست.
سید مقتدا حسینی تمام مناسبت‌ها را در مرکز امام علی برگزار می‌کرد و تاکید داشت از پیروان همه ادیان دعوت کنید که در مراسم دینی و مذهبی ما شرکت کنند تا خود را برادر و خواهر بدانیم و تفاوت‌ها را موجب غنا و توسعه فرهنگی بدانیم و نه اینکه آنها ما را «دیگری» فرض کرده و به‌عنوان یک تهدید نگاه کنند. این گونه طرف‌های درگیر را به میز گفت‌وگو می‌آوردیم و این مسیری سهل برای حل مسالمت آمیز بود. مصمم به تقویت گفت‌وگوی بین الادیانی و بین فرهنگی برای ترویج احترام، تفاهم و همکاری بین مردم هستیم و این مسیر را با تلاش مضاعف ادامه خواهیم داد.
*شیعیان دیگر کشورها در مرکز اسلامی امام علی (ع) چه نقشی داشته‌اند؟
حجت‌الاسلام والمسلمین سید مقتدا حسینی در اولین سفر خود به سوئیس در ماه محرم با چهار نفر شروع به برگزاری مجالس برای اهل بیت (ع) کرده و هم‌زمان شروع به شناسایی جمعیت شیعه و محیط اطراف کردند.
در ابتدا برنامه‌های مذهبی را در مناسبت‌های مختلف در منازل به صورت دوره‌ای و در سالن‌های موقتی استیجاری برگزار کردند. در چند سال شیعیان را شناسایی کردند و با حضور مستمر خود به‌مرور جمعیتی از شیعیانی از کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، عراق، لبنان و دیگر کشورهای آفریقایی را که اکثراً جوانان مهاجر و خانواده‌هایی را که فرزندان آنان در سوئیس متولد شده و در حال رشد و اکثراً در جست‌وجوی هویت اسلامی شیعی والدین خویش بودند، گردهم آوردند.
پس از چند سال حضور فعال در صحنه‌های مذهبی و فرهنگی «مرکز فرهنگی امام علی (ع) لوگانو سوئیس» به همت و پیگیری و حضور مستمر حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید مقتدا حسینی ابهری جهت حفظ هویت فرهنگ اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و ارتقای سطح فکری و رشد دینی مسلمانان پایه‌گذاری و تأسیس شد.
*فعالیت‌های مرحوم مقتدا حسینی، مخاطب را به یاد امام موسی صدر می‌اندازد. گویا این دو مصلح اجتماعی روابطی نیز با همدیگر داشته‌اند. درباره آشنایی این دو اگر توضیحاتی ارائه کنید، در روشنگری از شخصیت ایشان مفید است.
آشنایی سید مقتدا حسینی با امام موسی صدر، از حدود سال‌های ۴۹ – ۵۰ در تهران آغاز شد. زمانی که سید مقتدا یک طلبه جوان و امام جماعت مسجد صاحب الزمان درجنوب غرب تهران بود و امام موسی صدر رئیس مجلس اعلای شیعیان در لبنان، امام موسی صدر برا ی بازدید از مؤسسه فرهنگی و مسجد و حوزه مرحوم چهل ستونی به ایران آمده بودند. مرحوم آقا شیخ حسن سعید تهرانی فرزند آیت‌الله حاج میرزا عبدالله تهرانی سید مقتدا را هم دعوت کرده بودند. که در آن جلسه اولین بار سید مقتدا امام موسی صدر را ملاقات می‌کند. پس از اولین دیدار، سید مقتدا حسینی دیدارهای دیگری در سوریه، مکه و مدینه و لبنان با امام صدر داشت و لطف امام صدر همواره مشمول حال او شده بود.
به گفته مرحوم سید مقتدا تعداد ملاقات‌ها با امام صدر اندک شد. اما آموزه‌ها و شعارهای راهبردی امام صدر، همان آموزه‌ها و شعارهای راهبردی امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران بود. امید به آینده و شور و انرژی امام موسی صدر در سید مفتدا که باعث شد که ایشان از همان سال‌ها اولیه نهضت همگام با جامعه روحانیت مبارز ایران، وارد مبارزات انقلابی شود، وی در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی در مبارزات و راهپیمایی‌ها در البرز و تحصن به یاد ماندنی روحانیان در دانشگاه تهران به صورت فعال شرکت داشت
امام صدر ربوده شد ولی راه و روش و الگوی محبت به انسان امام صدر در قلب سید مقتدا ماندگار شد بود.
وی بیش از هر کسی در عرصه اجتماع و بین الملل از امام موسی صدر که یکی از برجسته‌ترین و موفق‌ترین الگوهای تاریخ معاصر بود تأثیر پذیرفته بود.
ارتباطات فرامرزی ایشان افق‌هایی در برابرش گشود و توانست پایگاهی خارج از کشور برای معرفی و تبلیغ مکتب بزرگ شیعه و توسعه و تعمیق و جهانشمول‌کردن تعالیم این مکتب الهی بنیان کند. سید مقتدا شاگرد استادان متعدد و مبرز زندگی و فرهنگ بود. هم‌نشینی با بزرگان و علما و اندیشمندان به او اجازه مسیریابی داد تا تفکر خود را گسترش دهد.
سید مقتدا حسینی اولین کسی بود که قدم پیش نهاد و به شناسایی شیعیان پرداخت و نخستین مرکز را برای شیعیان سویس بنیان نهاد و به آنان هویت بخشید. همانگونه که امام موسی صدر نخستین کسی بود که با وجود امکانات اندک به یاری شیعیان و مستضعفان شتافت.
او تلاش کرد با تأسیس مرکز فرهنگی امام علی (ع) فرهنگ اهل بیت (ع) را معرفی کند. نفوذ معنوی و فرهنگی این نهاد چنین توسعه یافت که پس از آن شیعه صاحب کرسی شد و می‌توانست پیام و مرام‌نامه خود را به دیگران برساند و همین گونه با ثبت و بنای دفتر دفاع از حقوق پیروان اهل بیت (ع) سوئیس در مجامع بین المللی و حقوق بشری دفاع کرد.
تأسیس مرکز به ایده و سنگ بنای گفت‌وگو و همبستگی ادیان و وحدت تبدیل شد. همچون امام موسی صدر که رویکردی در تاکید همزیستی مسالمت آمیز و وحدت میان طوایف، ادیان و مذاهب داشت.
سید مقتدا چون می‌خواست در چارچوب گفت‌وگوی دینی و تقریب بین ادیان قدم بردارد آموخته بود که اندیشه و راه و رسم صدر را دنبال کند.
امام صدر همانطوری که یک شخصیت بین المللی بود اندیشه بشردوستانه داشت. سید مقتدا در عرصه بین الملل سعی کرد تمامی عبادات و خدماتش را تقدیم به بشریت کند. و بعنوان معلمی «طبیب دوار بطبه» در خارج از مرزها به فعالیت پرداخت و در کمال تیزنگری به سر وسامان دادن و تربیت همت گماشت.
امام علی (ع) با تشبیه پیامبر اسلام (ص) به طبیب و پزشکی که با طب خود سخت به دنبال نیازمندان به طبابت روحی می‌گردد، رسالت آن حضرت را در معالجه روح و جان انسان‌ها بیان می‌کند و می‌فرماید: «طبیب دوّار بطبّه». او پزشک بیماری جهل و طبیب اخلاق نکوهیده و پست است، و با طبّ خویش در سیر و گردش است، کنایه از این است که وی برای درمان جاهلان و گمراهان خود را عرضه می‌کند و خویشتن را بر این امر منصوب و موظّف داشته است.
نکته‌ای که در اینجا قابل دقت است؛ این است که پیامبر اسلام (ص) بر خلاف عرف طبیبان و پزشکانی که با جسم فیزیکی مردم در ارتباطند و در مطب و محل کار خود به انتظار مریض می‌نشینند، تا بیماران به آنها مراجعه کنند، این پیامبر است که به سراغ بیماران می‌رود. به بیان دیگر، پیامبر برای رسالتش که درمان بیماری روح و جان مردم است، رسالت فراگیر دارد و این رسالت اقتضای آن را دارد که او به سراغ مردم برود و به دنبال درمان آنها باشد.
آنچه که ما امروز آن را در غرب تجربه می‌کنیم نتیجه فکر و اندیشه امام موسی صدر است که سید مقتدا با الگو انتخاب کردن آن را بکار بست است.
من و خیلی از دوستان فعال در عرصه بین الملل- امام صدر را از طریق سید مقتدا شناختیم، همیشه در هر محفلی صحبت از یک شخصیت فوق العاده‌ای بود، موسی صدر را سید مقتدا خوب درک کرده و دوستان دیگر هم فکر خویش، خوب معرفی کرد. امروزه در نشست‌ها و برخی کنفرانس‌ها از اندیشه و افکار امام صدر استفاده می‌کنیم؛ و خوشبختانه بازخوردهای بسیار خوبی داشته و خیلی استقبال شده است.
* محتوای نخستین شماره نشریه توسط چه نویسندگانی تهیه شده است. سیستم توزیع آن به چه صورت است؟ آیا قرار است نسخه فیزیکی آن در اختیار سیستم توزیع مطبوعات در سوئیس قرار بگیرد؟ مترجم ایتالیایی آن کیست؟
برای پاسخ لازم است اشاره‌ای به چگونگی جمع آوری محتوی عرض کنم.
ابتدا دست نوشته‌های سید مقتدا حسینی را که خود متشکل از دست‌نوشته‌هایی است که می‌توان آن را به دلخواه برداشت و خواند، جمع آوری کردیم، در آنها ۷۰ سال حیات سید مقتدا حسینی نقش بسته است. فعالیت‌های متعدد او را بررسی می‌کند؛ فعالیت‌هایی زیاد و گاه به‌هم‌گره‌خورده که در ایران و در عرصه بین‌الملل است.
پس از جمع آوری و مستند سازی یادداشت‌ها و نامه‌ها و دیدارها و سخنرانی‌ها، برای تدوین کتابی با دوستان مشورت کردم. جملگی تصدیق کردند که مسیر شخصی و حرفه‌ای پدر تجربه‌های منحصربه‌فردی است. بهتر است که مطالب به تدریج تدوین و رونمایی شود.
اشتیاق سید مقتدا به شناخت و مطالعه فرهنگ‌ها و ادیان باعث شد اصحاب مهم فرهنگ و دین در ایران و اروپا را بشناسد. جمع آوری و تدوین این کار فرصتی یگانه به من داد تا با این افراد و نویسندگان ارزشمندی تماس داشته باشم. که اسامی این عزیزان در شناسنامه نخستین نشریه آمده است.
پیشنهاد دادند نشریه‌ای که مد نظر پدر بوده را منتشر کنیم و شماره نخستین آن‌را به وی اختصاص دهیم. ضمن پاسداشت، خدمات اورا بطور کلی و گاهشماری عنوان کنیم. مأخذ اصلی این شماره مطالب نوشته‌های دستی است که به قلم خود آقا سید مقتدا نوشته شده است.
برای شروع در ابتدا فراخوان دادیم؛ خوشبختانه کثرت یادداشت‌ها و مقاله‌های فاخر و وزینی که خویشاوندان، همکاران، دوستان و شاگردان سید مقتدا درباره بنیانگذار این مرکز در مقام پاسخ به فراخوان دست اندرکاران این نشریه ارسال کردند، موجب حیرت و شگفتی ما شد، اما محدودیت صفحات نشریه، ما را در شرایطی قرار داد که این شماره را صرفاً به تعدادی از آن یادداشت‌ها و مقاله‌ها اختصاص دهیم و سایر مقاله‌های موجود را در شمارگان آتی، به صورت «ویژه‌نامه ضمیمه» تقدیم خوانندگان عزیز کنیم، لذا فرصت را غنیمت شمرده و در همین جا، عذر خویش را به پیشگاه تمامی عزیزانی که با قلم فاخر و وزین خویش ما را در این راه پشتیبانی کردند، اما محصول فکری آنان در این شماره به زیور طبع آراسته نشد، اعلام کنیم.
شایسته است از همه عزیزانی که ما در انجام این کار نیرو بخشیدند باید قدردانی کنم از روی لطف و مهربانی متن آغازین را خواندند و نکات ارزشمندی یادآوری کردند، سپاسگزارم.
نشریه «همبستگی ادیان» ارگان رسمی مرکز فرهنگی امام علی (ع) لوگانو است که از سوئیس مجوز دارد، و مدیر مسئول آن سید علی حسینی است و بصورت سالنامه در دو نسخه الکترونیکی و چاپی منتشر می‌شود.
در اولین شماره نشریه ویژه‌نامه بزرگداشت بنیانگذار مرکز با نام «سرو بلند اقتدا» از ۱۴ اسفند ماه بر روی سامانه خبرگزاری مهر و سایت مرکز امام علی (ع) لوگانو https://centroimamali.blogspot.com/ و کتابخانه ملی سوئیس و گاتالوگ آنلاین به آدرس www.helveticat.ch نمایه خواهد شد و بدون هیچ هزینه‌ای به صورت برخط (دسترسی آزاد/ آنلاین) در دسترس خواهد بود.
نسخه چاپی آن بصورت محدود (به علت مشکلات مالی) خواهد بود و در مجموعه گسترده‌ای از اسناد و مدارک مربوط به سوئیس نگهداری خواهد شد تا در دسترس نسل‌های آینده قرار گیرد.
زبان مجله فارسی و چکیده آن به ایتالیایی است و مترجم آن خود بنده هستم که سالیانی به عنوان مترجم (فارسی به ایتالیایی و بالعکس) و رابط فرهنگی رسمی در کشور سوئیس هستم.
*برنامه‌ای برای پاسداشت نام مرحوم آقا سید مقتدا در نخستین سالگرد ایشان در مرکز اسلامی امام علی (ع) دارید؟
بله؛ به مناسبت اولین سالگرد، یک نشست تخصصی و بین المللی با عنوان «جایگاه تشیع درغرب: گذری بر اندیشه و خدمات بین المللی بنیانگذار مرکز امام علی، لوگانوی سوئیس» برگزار می‌شود.
در ابتدا بنا بود این همایش بصورت حضوری باشد، منتها با توجه به شرایط کرونا، بصورت وبیناری در روز شنبه ۱۴ اسفند ماه ۱۴۰۰ از ساعت ۱۰ الی ۱۲ برگزار می‌شود.
همایش با سخرانی شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی خواهد بود.
آیت الله مبلغی: عضو مجلس خبرگان و رئیس شورای شورای دین پژوهان کشور
حجت الاسلام دکتر نواب: رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب
آیت الله اختری: رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع)
دکتر شجاعی: نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس شورای اسلامی
حجت الاسلام سعید مرادپور: امام جمعه شهرستان ابهر
دکتر پیمان: دبیر کل مجمع جهانی شیعه شناسی
دکتر افشار: رئیس هماهنگی سازمان‌های اسلامی سوئیس
از سخنرانان این همایش هستند.
ضمناً به رسم وظیفه و ادب و در پاسخ به پیگیری‌های متعدد عزیزان، مراسم یادبودی نیز در روز پنجشنبه مورخ دوازدهم اسفند ۱۴۰۰ از ساعت ۱۴:۳۰ لغایت ۱۵:۳۰ بعد از ظهر با توجه به شرایط کرونا در فضای باز در جوار مزار سادات در روستای تاریخی قروه – ابهر برگزار می‌شود.
* درباره برنامه‌های آینده مرکز اسلامی امام علی (ع) هم توضیح دهید؟ چه کتاب‌هایی آماده انتشار دارید؟ برای نوروز در پیش ِ رو چه فکری کرده‌اید؟
علاوه بر برگزاری مناسبت‌ها (اعیاد و وفیات) و مناسبت‌های فرهنگی که بطور مستمر برگزار می‌شود؛ برنامه‌های آینده بشرح ذیل است:
همکاری با مراکز و مؤسسات آموزشی و سازمان‌های مردم‌نهاد و گفت‌وگو پیرامونِ ایجادِ برنامه‌های مشترکِ کاری و دیالوگ؛
راه‌اندازیِ کارگاه‌های آموزشی، سمینارها، پخش و نشرِ خبرنامه‌ها، نشریه‌ها، رساله‌ها، راه‌اندازیِ کمپین‌ها در رابطه با نقض آزادیِ ادیان و تجاوز به حقوق مسلمانان؛
برگزاری نشست‌ها و همایش‌های بین‌المللی به‌ویژه گفت‌وگوهای انتقادی در حوزه مطالعات ادیان؛
برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی انعقاد تفاهم‌نامه با مراکز همسو جهت تعامل و همکاری متقابل.
همچنین اینجانب در جهت کمک به گسترش و تعمیق آموزه‌های دینی در خارج کشور برای مسلمانان و جوامع غیرمسلمان، کتاب «انسان از دیدگاه اسلام» را به زبان ایتالیایی ترجمه و آماده انتشار کرده‌ام. در تلاشی مضاعف و هدفمند نیر موفق شدم تا با تعاملات مؤثر در اقناع ناشری سوئیسی برای چاپ آثاری با محتوی اسلامی- ایرانی، که امری همراه با رنج و مشقت وصف ناپذیری است توفیقات ارزشمندی را کسب کنم؛ اکنون با ناشر اصلی «سازمان سمت» مکاتبه کرده و در انتظار صدرو مجوز لازم هستم.
دو مسئله باید از یکدیگر تفکیک شود: اول حضور شیعیان در مغرب‌زمین و دوم تشیع در غرب. ما برای عموم شیعیان - احترام قائل هستیم، ولی توقع داریم از آن شیعه‌ای که در مجامع آکادمیک معرفی می‌شود، حمایت صورت بگیرد و بتوانیم معرفی علمی تشیع را در غرب زنده نگه داریم. برای این مهم نیازمند محتوای دینی و ادبیات علمی هستیم و درصورتی‌که ارتباط ما با یکدیگر مراکز علمی و فرهنگی برقرار باشد، می‌توانیم مسائل را بهتر مدیریت کنیم و تصویری علمی از شیعه به جهان غرب ارائه دهیم.