به گزارش خبرنگار مهر، دانشگاهها در حالی سال ۱۴۰۰ را پشت سر گذاشتند که باز هم کرونا همانند سال ۱۳۹۹، بازگشایی ۱۰۰ درصدی و حضوری شدن آموزش برای تمامی مقاطع تحصیلی را بارها و بارها به چالش کشید؛ تابستان ۱۴۰۰ نظاره گر بدترین و طولانی‌ترین پیک کرونا (دلتا) بودیم و همین امر حضور دانشجویان در دانشگاه را به کمترین میزان خود رساند.
نکته جالب قابل اشاره این است که هنوز هستند دانشجویان جدیدالورودی که بعد از گذشت یکسال فرصت حضور برای آنها در دانشگاه فراهم نشده است. علاوه بر این کمرنگ شدن حضور دانشجویان، فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی دانشگاهها نیز به پایین‌ترین میزان خود رسیده است.
بعد از پشت سرگذاشتن پیک ششم از رئیس جمهور گرفته تا وزرای علوم و آموزش و پرورش، بر حضوری شدن آموزش از مهرماه تاکید کردند و در حالی که دانشگاهها خود را برای حضوری شدن آماده می‌کردند، شیوع اومیکرون همه برنامه‌ها را به یکباره بهم ریخت. آموزش و همینطور امتحانات در نیمسال اول تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ دانشگاهها به صورت ترکیبی برگزار شد و با توجه به کاهش آمار مبتلایان و عبور از قله پیک هفتم، گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که بعد از تعطیلات نوروز ۱۴۰۱، دانشگاهها آموزش حضوری را با تعداد دانشجویان بیشتری آغاز خواهند کرد.
در این گزارش قرار است به اخبار حاشیه ساز دانشگاهها بپردازیم که البته مهمترین آن موضوع بازگشایی دانشگاهها و آموزش حضوری بود. در ادامه به برخی از اخبار حاشیه ساز آموزش عالی در سالی که گذشت می‌پردازیم.
ماجرای اعتراض دانشجویان دکتری به شرایط پیش دفاع
یکی از اخبار حاشیه ساز دانشگاهها در سالی که گذشت، مربوط به اعتراض دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد نسبت به مشکلات دفاع از رساله دکتری در اردیبهشت ماه بود. براساس بخشنامه‌ای که دانشگاه آزاد داشت، تمامی دانشجویان دکتری که قبلاً پیش دفاع خود را انجام داده ولی تا تاریخ ۱۵ آبان ماه ۹۹ موفق به انجام دفاع نهایی نشده اند، پیش دفاع انجام شده آنها «کان لم یکن» می‌شود و لازم است مجدداً پیش دفاع انجام شود.
اعتراض دانشجویان به همین بند از بخشنامه بود و آنها بر این باور بودند که چرا وقتی پیش دفاع را انجام داده اند و یا حتی مقاله آنها پذیرفته شده است، دانشگاه می‌گوید آن را قبول ندارد و باید دوباره پیش دفاع را انجام دهند. در دیدار دانشجویان معترض و طهرانچی، دانشجویان گله‌هایی را بر فرآیندها و رویه‌های بخشنامه عطف به ماسبق شده مطرح کردند.
دانشگاه آزاد شرایط پیش دفاع را تسهیل کرد
آنها در این جلسه این موضوع را مطرح کردند که در شرایط تحریم و پاندمی کرونا، تعداد مجلات داخلی بسیار محدود معتبر داخلی در برخی رشته‌های تحصیلی موجب توقف مراحل پیش دفاع و دفاع و تحمیل چند ترم اضافی و شهریه سنگین‌شده است. تعهد چاپ مقالات نیز مانع زمانبر دیگری بود که در این جلسه به آن اشاره شد. چند روز بعد مسئولان دانشگاه اعلام کردند، رئیس دانشگاه برای برطرف کردن مشکلات مربوط به پذیرش معتبر و چاپ مقالات دانشجویان دانشگاه آزاد، با وزارت علوم رایزنی می‌کند.
در نهایت مشاور رئیس دانشگاه و مجری طرح پایش دانشگاه آزاد اسلامی از ابلاغ متمم بخشنامه مربوط به دفاع و پیش‌دفاع دانشجویان دکتری و همچنین تسهیل در شرایط پیش دفاع (اینجا) خبر داد.
دانشجویان آزاد خواستار تعویق آزمون جامع دکتری شدند
اواخر اردیبهشت ماه بود که جمعی از دانشجویان دکتری آزاد در نامه‌ای به رئیس دانشگاه آزاد به دلیل اعلام دیرهنگام منابع آزمون و فرصت کوتاه برای مطالعه، خواستار تعویق برگزاری آزمون جامع دکتری شدند. به گفته داوطلبان این آزمون سال گذشته مردادماه برگزار شد ولی امسال به یکباره ۲۰ فروردین ماه اعلام کردند، آزمون جامع قرار است خردادماه برگزار شود.
این دانشجوی دانشگاه آزاد در گفتگویی که با مهر داشت گفته بود که مشکل دیگر دانشجویان دکتری این است که تا همین چند روز گذشته مدیران گروه، منابع آزمون را اعلام نکرده بودند و این موضوع باعث شده دانشجویان نتوانند تا زمان مقرر منابع را مطالعه کنند. از طرفی دیگر بسیاری از دانشجویان در حال حاضر درگیر کرونا هستند و نمی‌توانند خود را به آزمون برسانند.
چند روز بعد دانشگاه آزاد در بخشنامه‌ای اعلام کرد در راستای اجرای مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا و با توجه به تقاضای متعدد واحدهای دانشگاهی مبنی بر تعویق زمان برگزاری آزمون جامع نیمسال دوم سال تحصیلی و همچنین در راستای حفظ سلامتی دانشجویان آزمون جامع (بخش کتبی و شفاهی) در تمامی رشته‌ها از تاریخ ۲۶ تا ۳۱ تیر ماه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌شود.
قطعی برق و اینترنت در تابستان ۱۴۰۰/ اختلال در آموزش مجازی در برخی استان‌ها
تیرماه ۱۴۰۰ همزمان با برگزاری امتحانات آنلاین، قطعی برق و اینترنت چالش‌هایی را برای دانشجویان و دانشگاهها ایجاد کرد. به طوری که قطعی برق در دانشگاه علامه طباطبایی، منجر به توقف برگزاری امتحانات در ۳ نوبت شد. در این میان دانشگاهها تمهیداتی را برای این موضوع اندیشیده اند به طور مثال دانشگاه تهران اعلام کرد: در بخشنامه‌ای خطاب به اساتید دانشگاه اعلام شده است، در صورتی که دانشجویان به دلیل قطعی برق با مشکل رو به رو شدند، باید امتحان مجدد از دانشجو گرفته شود.
در همین بازه زمانی برخی دانشجویان دانشگاه آزاد برای انتخاب واحد ترم تابستان دچار مشکلاتی شدند و سامانه آموزشیار الزام جدیدی را برای پرداخت بخشی از شهریه متغیر ایجاد کرده بود؛ دانشجویان مجبور بودند برای ورود به سامانه پیام رسان آیگپ رادر گوشی‌های خود نصب کنند تا کد عبور به آن ارسال شود.
مشکلات دانشجویان با سامانه آموزشیار دانشگاه آزاد
یکی دیگر از موضوعات قابل توجه برای دانشجویان این بود که برای انتخاب واحد سامانه آموزشیار آنها را ملزم به پیش پرداخت «شهریه متغیر» برای انتخاب واحد کرده بود؛ به این صورت که دانشجو برای انتخاب واحد مجبور است در منوی انتخاب واحد و از طریق گزینه پرداخت الکترونیکی، حداقل پیش‌پرداخت شهریه را پرداخت کند.
اعتراض دانشگاهها نسبت به نحوه اجرای قانون همسان سازی
اجرای ناقص قانون همسان سازی حقوق کارکنان و اساتید وزارت علوم و اعتراض و تجمعات آنها از دیگر اخبار حاشیه ساز در سال ۱۴۰۰ به شمار می‌رود. اساتید دانشگاهها در بازه‌های زمانی مختلف اعتراض خود را نسبت به اجرای ناقص آن اعلام کردند.
به طور مثال ۱۱ آبان ماه رئیس دانشگاه ارومیه در گفتگویی که با مهر داشت با اشاره به اینکه تاکنون یک ریال بابت همسان سازی حقوق هیأت علمی از سوی دولت پرداخت نشده است، درباره ورشکستی دانشگاهها هشدار داد.
او در بخشی از این گفتگو به این موضوع اشاره کرده بود که دانشگاه ارومیه قانون همسان سازی را با توجه به وضع بودجه دانشگاه فقط با ۳۰ درصد اجرا کرده است؛ این در حالی است که برخی دانشگاه‌های دیگر مثل دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، تبریز و آذربایجان شرقی پرداخت ۶۰ درصدی به هیأت علمی خود دارد و این موضوع احساس تبعیض در میان هیأت علمی به وجود آورده است.
۱۷ بهمن ماه نیز، شورای مرکزی انجمن‌های صنفی اساتید دانشگاه‌های دولتی منطقه شمال غرب و مرکزی کشور به عدم تخصیص بودجه همسان‌سازی حقوق‌ها توسط سازمان برنامه و بودجه اعتراض کرد. در بخشی از بیانیه شورای مرکزی انجمن‌های صنفی آمده بود: اینطور مطرح شده بود که علیرغم پیگیری‌های هیأت رئیسه دانشگاه تبریز و اقدامات و پیگیری‌های مختلف انجمن صنفی، پرداخت کامل حقوق بر اساس قانون مصوب همسان‌سازی تا امروز محقق نشده است؛ درحالیکه این موضوع نگرانی‌ها و مشکلات تأمین معیشت اساتید را سبب شده است.
در ادامه این بیانیه عنوان شده بود؛ متأسفانه علی رغم پشتوانه قانونی قوی، این مصوبه پس از چند ماه اجرا، با مانع تراشی سازمان برنامه و بودجه در ماه‌های اخیر، منجر به کاهش ۳۰ درصدی حقوق دریافتی اعضای هیأت علمی شد. این بدعت نامیمون نه تنها معیشت استادان دانشگاه را دچار مشکل نموده، بلکه موجی از ناامیدی و دلسردی ایشان را نیز به همراه داشته است. شانه خالی کردن از پرداخت ۳۰ درصد حقوق مصوب، علاوه بر نقض آشکار قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، اهانتی عیان به ساحت دانشگاه و جامعه علمی کشور به حساب می‌آید.
وزیر علوم: مصوبات همسان سازی خلاءهای قانونی دارد
وزیر علوم نسبت به اعتراضات صورت گرفته واکنش نشان داد و در یک گفتگو با خبرنگار مهر، توضیحاتی را ارائه کرد. زلفی گل در این باره گفت: برخی مصوباتی که در این خصوص وجود داشته مشکلات و خلاءهای قانونی دارند. در تلاش هستیم که این مشکلات را مورد واکاوی قرار داده و سعی می‌کنیم آنها را حل کنیم به گونه‌ای که جامعه فرهیخته دانشگاهی ما قدر ببیند و بر صدر نشیند.
وزیر علوم درباره اینکه آیا می‌توان مصوبه مجلس را نقض کرد افزود: مصوبه مجلس را نمی‌توان نقض کرد، در مصوبه مجلس بندی آمده است که محل پرداخت حقوق از محل اموال و دارایی‌های مازاد دولت باشد که البته اموال مازاد دولت به فروش نرفته. این یک قسمت از قانون است.
تلاش برای واکاوی و اصلاح قوانین همسان سازی
وی ادامه داد: یک قسمت دیگر قانون این است که دانشگاه‌های ما استقلال داشته و هیأت امنایی اداره می‌شوند و بر اساس قوانین و مصوبات هیأت امنای خود عمل می‌کنند که در اینجا اختلاف سلیقه‌هایی در شیوه اجرای قانون وجود دارد. امکان دارد برخی جاها، خلاء های قانونی وجود داشته باشد که آنها می‌تواند مورد واکاوی قرار گرفته و اصلاح شود.
دسترسی برخی دانشگاهها به پایگاه‌های علمی دنیا قطع شد!
یکی از موضوعات مهم دانشگاهی در سالی که گذشت، قطع دسترسی برخی دانشگاهها به پایگاه‌های علمی دنیا بود. به طور مثال سرپرست دانشگاه تربیت مدرس در گفتگویی که دی ماه ۱۴۰۰ با مهر داشت اعلام کرد؛ دانشگاه تربیت مدرس از سال ۹۴ تاکنون حق ارتباط با منابع اطلاعات علمی را پرداخت نکرده است و در نتیجه ما با بدهی بیش از یک میلیون یورویی (۴۵ میلیارد تومان) مواجه شده‌ایم که اگر پرداخت نشود، دسترسی به این منابع اطلاعاتی قطع خواهد شد. هرچند که در حال حاضر هم دسترسی به ۷-۸ مورد از این منابع قطع شده و برخی دیگر (۲-۳ مورد) در حال قطع شدن است.
تلاش وزارت علوم برای تأمین اعتبار
عبدالساده نیسی مدیر کل سابق دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی وزارت علوم در واکنش به این موضوع درباره راهکار وزارت علوم برای تأمین اعتبار لازم و دسترسی مجدد دانشگاهها گفت: وزارت علوم پیشنهاد داد به همین منظور اعتبار ۵۰۰ میلیارد تومانی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ گنجانده شود اما اینکه این عدد در لایحه گنجانده شده و یا اینکه در کمیسیون تلفیق مجلس به تصویب می‌رسد یا خیر اطلاعی نداریم.
مدیر کل دفتر حمایت و پشتیبانی امور پژوهشی وزارت گفت: در صورت تأمین و تخصیص این اعتبار، بخشی از بودجه به دانشگاهها و بخشی دیگر به وزارت علوم تخصیص می‌یابد و وزارتخانه در راستای حمایت از دانشگاه اقدام به پرداخت می‌کند.
انتصاب قالیباف و زاکانی در هیأت امنا دانشگاه تهران حاشیه ساز شد
یکی دیگر از اخبار حاشیه ساز در دانشگاه تهران انتصاب محمدباقر قالیباف و علیرضا زاکانی به عنوان اعضای حقیقی دوره هشتم هیأت امنای دانشگاه تهران از سوی وزیر علوم بود که با واکنش‌های مختلفی رو به رو شد؛ موضوع بحث برانگیز این بود که در بند ج قانون هیأت امنا دانشگاه تهران اشاره شده که اعضا باید از شخصیت‌های علمی، فرهنگی یا اجتماعی، محلی و کشوری باشند که نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت مؤسسه مربوط نیز داشته باشند، علی زاکانی و محمدباقر قالیباف به عنوان اعضای حقیقی هیأت امنا چه نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت دانشگاه تهران می‌توانند داشته باشند؟
واکنش وزیر علوم: مدیران پرقدرت می‌توانند از دانشگاهها حمایت کنند
محمد علی زلفی گل نسبت به حواشی مطرح شده، واکنش نشان داد و گفت: همیشه اینگونه بوده که تعدادی از افرادی که در هیأت امنا قرار می‌گیرند، کسانی هستند که مدیریت اجرایی دارند، اهرم‌های قدرت در دست آن‌هاست و می‌توانند دانشگاهها را چه از نظر سخت افزاری و چه از نظر نرم افزاری کمک کنند.
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره دلیل انتخاب این دو به عنوان اعضای حقیقی هیأت امنا گفت: رئیس مجلس آقای محمد باقر قالیباف خودشان عضو هیأت علمی دانشگاه تهران هستند و رتبه علمی دانشیاری دارد. همچنین آقای دکتر زاکانی هم یک شخصیت علمی است. همچنین این دو نفر شخصیت علمی هستند، یک شخصیت اجرایی هم هستند که ما با دو هدف که هم علمی بودن و هم اجرایی بودن است این دو نفر را انتخاب کردیم. همچنین می‌خواهیم آنها از پتانسیل و ظرفیت خود برای گسترش دانشگاهها، رشد و بلوغ علم و فناوری استفاده کنند.
قالیباف از حضور در هیأت امنا انصراف داد
پس از آن روابط عمومی مجلس شورای اسلامی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد، محمد باقر قالیباف حکم عضویت در هیئت امنای دانشگاه تهران را نپذیرفته است؛ در متن این اطلاعیه تاکید شده بود که قالیباف، به‌دلیل مشغله‌های کاری و عدم امکان حضور در جلسات امکان حضور در جلسات را ندارد و در زمان مطرح شدن این پیشنهاد، رئیس مجلس آن را رد کرده بود.
قطع ارتباط برخی دانشگاهها با اساتید / شایعه اخراج بالا گرفت
و اما در بهمن ماه ۱۴۰۰، خبری تحت عنوان اخراج برخی اساتید دانشگاه تهران، شهید بهشتی و شریف اعلام شد که یکی از حاشیه ساز ترین آنها خبر اخراج محمد فاضلی استاد دانشگاه شهید بهشتی بود که در همین رابطه این دانشگاه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: موضوع قرارداد پیمانی آقای دکتر محمد فاضلی پس از طی مراحل اداری در جلسه هیئت اجرایی جذب دانشگاه مورخ ۱۵/۶/ ۱۴۰۰ مطرح شد و به‌علت عدم انجام تکالیف مقرر در مواد ۲۱، ۲۲ و ۱۱۴ آئین نامه استخدامی اعضای هیئت علمی، پرونده ایشان مورد تأیید هیئت قرار نگرفت.
در ادامه این اطلاعیه نیز تاکید شده بود که این رأی قابل اعتراض در هیئت اجرایی جذب دانشگاه و متعاقباً در هیئت اجرایی جذب مرکزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مآلاً در مراجع قضائی مربوطه است.
واکنش دانشگاه شریف به شایعه اخراج استاد فلسفه
دانشگاه شریف نیز در واکنش به اخراج استاد فلسفه این دانشگاه توضیحاتی را منتشر کرد. در اطلاعیه دانشگاه اینطور آمده بود که نامبرده از حدود سه سال پیش در تدریس برخی از دروس با گروه «فلسفه علم» این دانشگاه همکاری داشته و اخیراً متقاضی استخدام به‌عنوان عضو هیئت علمی این دانشگاه بوده‌اند.
در ادامه اطلاعیه دانشگاه شریف اشاره شده است که فرآیند استخدام این فرد بر اساس روند قانونی وزارت علوم، منجر به نتیجه مثبت نگردید. با بازنگری مجدد نیز تغییری در نتیجه حاصل نشد. لذا، لازم است صراحتاً تبیین شود که نامبرده تاکنون رابطه استخدامی با این دانشگاه نداشته و شایعه اخراج ایشان از دانشگاه صنعتی شریف قویاً تکذیب می‌شود.
واکنش مقیمی به اخراج یکی از اساتید / این فرد از سال ۹۸ استاد ما نیست
محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران نیز در واکنش به خبر اخراج یکی از اعضای هیأت علمی این دانشگاه در نشست خبری خود این توضیح را داد: خبرهایی در خصوص اخراج یکی از اساتید شنیدم که همان موقع گفتم موضوع را بررسی کنند، بررسی‌ها نشان داد که اصلاً این فرد اخراج نشده است. این فرد از سال ۹۸ استاد ما نیست و حکمی ندارد که بخواهد اخراج شود. همکاری این بزرگوار به دلایل مختلفی قطع شده است و درخواستی هم از او مبنی بر بازگشت به کار نداشتیم.
به گزارش مهر، دانشگاهها در حالی پس از تعطیلات نوروز فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی خود را آغاز خواهند کرد که در سال جدید هنوز کرونا بر این فعالیت‌ها به ویژه آموزش سایه افکنده و علیرغم اعلام و تأکید قبلی بر حضوری شدن آموزش بعد از تعطیلات، باتوجه به افزایش سفرها در نوروز ۱۴۰۱ احتمال افزایش شمار مبتلایان و تأثیر آن بر فعالیت‌های دانشگاهها نیز قابل پیش بینی است.