خبرگزاری مهر - گروه استانها؛ همزمان با چهلمین روز کشتار مردم قم توسط حکومت پهلوی در سال ۱۳۵۶ مردم تبریز در ۲۹ بهمن آن سال با ساماندهی تظاهراتی بزرگ، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای قیام شهر قم، اعتراض خود به رژیم پهلوی را اعلام کردند.
مردم و طلاب شهر قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ در اعتراض به انتشار مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات که در بخشی از آن مطالبی توهین آمیز علیه امام خمینی (ره) بیان شده بود به تظاهرات و اعتراض پرداختند.
این اعتراضات از ۱۸ دی آغاز و تا ۲۰ دی به طول انجامید و اوج آن در ۱۹ دی رخ داد. قیام ۱۹ دی سرآغاز سلسله حرکت‌های اعتراض آمیز مردم علیه نظام پادشاهی پهلوی دانسته شد که تداوم این قیام توسط مردم تبریز منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد.
براساس گزارش ساواک شمار تظاهرکنندگان در تبریز حدود ۱۰ هزار نفر بوده است. روزنامه اطلاعات در ۲۰ دی، تعداد شهیدان را ۶ نفر و شمار زخمی‌ها را ۹ نفر گزارش کرد ولی به گفته منابع موثق تعداد شهدای این حادثه بیش از ۱۰ نفر بوده است.
روایت شاهدان عینی قیام
علی اکبری یکی از شاهدان عینی قیام ۲۹ بهمن در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: روز قبل ۲۹ بهمن اعلامیه‌هایی دست به دست می‌شد که خبر می‌داد چهلمین روز شهادت مردم قم عزای عمومی اعلام شده است.
وی در ادامه گفت: روز ۲۹ بهمن با فکر اینکه به برنامه یادبود می‌رویم به سمت مسجدی که از قبل انتخاب و اعلام شده بود می‌رفتیم ولی با شکل گرفتن درگیری، مردم از طرف خیابان شهناز با آتش زدن موتور پلیس، رستوران و سینماها به سمت باغ فجر می‌رفتند.
اکبری ابراز داشت: ۲۹ بهمن ماه کشور تماماً به حالت سکوت رفته بود، از فردای آن روز بود که خبرها کم کم در سطح کشور گسترش یافت.
تا ماجرای ۲۹ بهمن کسی در تبریز شعار مرگ بر شاه سرنداده بود
خالد اروجعلی پور گزارشگر سابق رادیو تبریز نیز در این گفت و گو به خبرنگار مهر گفت: روزی که اعتراض در تبریز شکل گرفت، مسئول خبری رادیو طی تماسی از من خواست تا پوشش خبری برنامه را به عهده بگیرم. حدود ساعت ۱۰ به مسجد قزلی تبریز رفتم که شاهد حضور خیل عظیمی از جمعیت شدم از هر طرف مردم به سمت مسجد می‌آمدند. حدود نیم ساعت از حضور بنده در آن مکان گذشته بود که یک افسر آمد و خواست تا مردم را از آنجا دور کنند. و پاسخ جمعیتی را که می‌خواستند او را متقاعد کنند با گفتن جمله «ببندید در این طویله را» داد.
وی در ادامه می‌گوید: فردی به اسم تجلا یک تکه آجر برداشته و به سر افسر زد و پس از درگیری میان تجلا و افسر مردم برای اولین بار با شعار مرگ بر شاه به سوی آنها آمدند. تا ماجرای ۲۹ بهمن کسی در تبریز شعار مرگ بر شاه سر نداده بود. اعتراض خودجوش ۲۹ بهمن آغاز اعتراضات صریح مردم بر علیه نظام شاهنشاهی شد.
سانسور قیام ۲۹ بهمن توسط رسانه رژیم پهلوی
گزارشگر وقت رادیو تبریز ادامه داد: آن روز تمام هر آنچه را که شاهدش بودم نوشتم و تحویل مسئول خبری دادم ولی چون زیر تیغ سانسور بود پخش نشد.
وی افزود: با توجه به عدم پخش خبر این حادثه از رسانه‌های ملی مردم به سراغ رسانه‌های خارجی برای فهمیدن دلیل این حادثه رفتند.
متن خبر پخش شده از رسانه‌های خارجی بدین شرح بود: اینجا لندن است شامگاه هجدهم فوریه ۱۹۷۸ صدای ما را از بنگاه خبر پراکنی بریتانیا رادیو بی بی سی می‌شنوید؛ مردم تبریز امروز در گرامیداشت چهلم کشته شدگان شهر قم دست به آشوب و تظاهرات اطراف بازار زدند، به گفته شاهدان عینی در این آشوب چند هتل، سینما و خودروی شهربانی از طرف مردم به آتش کشیده شد.
گفتنی است ارتش پس از حکومت نظامی و حضور در خیابان به این قائله پایان دادند. دولت شاهنشاهی ایران هنوز به این تظاهرات واکنش نشان نداده است ولی آیت الله خمینی در حمایت از این اعتراضات بیانیه‌ای خطاب به مردم تبریز صادر کرد.
بیانیه امام خمینی (ره) خطاب به مردم شجاع تبریز
امام خمینی (ره) در پیام خود ضمن اشاره به تدین، شجاعت و غیرتمندی مردم تبریز، عمل انقلابی آنان در ۲۹ بهمن را ستودند و ضمن اشاره به سرسپردگی‌ها و جنایت رژیم شاه با توجه به خیزش همگانی مردم ایران پیروزی نهایی را نوید دادند.
با ادامه یافتن اخبار شبکه‌های خارجی اولین واکنش از رادیوی پهلوی از واقعه تبریز به این شکل پخش شد: در تظاهرات ۲۹ بهمن تبریز که تا شامگاه ادامه یافت تظاهرکنندگان در خیابان‌های پهلوی، فردوسی، شهناز، چهارراه باغ گلستان، ملل متحد، امین، کوروش، شاه بختی، شاپور، دارایی، شمس تبریزی و نقاط دیگر این شهر به راه افتادند. همچنین در تظاهرات روز گذشته ۱۸ نفر جان خود را از دست داده و ۶۰ نفر از مجروحان این واقعه در بیمارستان‌های تبریز بستری شده‌اند. طبق اطلاعات به دست آمده تا کنون حدود ۶۵۰ نفر در این رابطه دستگیر و بازداشت شدند.
اکبری شاهد عینی ماجرا در ادامه گفت و گوی خود گفت: روز یک شنبه برای بررسی ماجرا به خیابان آمدیم با یکی از دوستان خود در خیابان راه می‌رفتیم و درباره حادثه دیروز حرف می‌زدیم که ناگهان یک نفر دستمان را گرفت و ما را به اتهام اینکه در ماجرای ۲۹ بهمن نقش داشتیم به کلانتری بردند.
استاندار وقت گفت این مردم خارجی بودند!
اروجعلی پور در ادامه ماجرای عینی را روایت کرده و افزود: آزموده استاندار وقت آذربایجان شرقی در یک نشست درباره حادثه ۲۹ بهمن گفته بود که ما همه گریان هستیم و این مردم که شما دیدید آذربایجانی نبودند، اینها تبریزی نبودند.
آن روزها رادیو در واکنشی دیگر اعلام کرد: در جلسه امروز مجلس شورای ملی به دنبال نطق‌های قبل از دستور نمایندگان مجلس پیرامون وقایع تبریز هلاکو وزیر مشاور در امور پارلمانی طی سخنانی اظهار داشت: در شهر تبریز اوباش و به صراحت بگویم مزدوران خارجی که معلوم نیست از کدام مرز وارد ایران شده‌اند عملی شبیه آنچه که لشکر موعود در نظر داشت با تمام زشتی در شهر تبریز، فجایعی به وجود آورده‌اند و به مراکز فرهنگی، خیریه عمومی و آنچه که برای خدمت رسانی به عموم مردم بود صدمه زدند.
قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز در سال ۱۳۵۶ پیشران اعتراضات علیه حکومت پهلوی بود و تداوم تظاهرات در ایام بعد از این واقعه در تبریز و سایر شهرهای ایران منجر به گسترش دامنه اعتراضات و سرانجام پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ شد.