خبرگزاری مهر - گروه استانها: قزوین به عنوان شهری با قدمتی بس طولانی دارای آثار تاریخی بسیاری است اما یکی از اصلی ترین وجه تمایز قزوین با خیلی از استان‌های کشور، موقعیت جغرافیایی آن است.
این موقعیت جغرافیایی و کوهستانی باعث شده تا مناطق کوهستانی طارم، الموت و حتی آوج قلعه‌هایی بزرگ و محکم را در خود جای داده باشند.
این قلعه‌ها در برهه‌های مختلف تاریخی توانسته‌اند به پناهگاه و دژی محکم برای مخالفین حکومت‌های مختلف تبدیل شوند. بخش عمده‌ای از این قلعه‌ها همچون قلعه تاریخی حسن صباح دارای اهمیتی مهم در تاریخ ایران هستند و حتی در کتب تاریخی می‌توان نام این قلعه‌ها را مشاهده کرد.
قلعه الموت محل استقرار حسن صباح
یکی از مهمترین این قلعه‌ها، قلعه الموت است که از آن به عنوان دژ حسن صباح و یا قلعه حسن صباح نیز یاد می‌شود.
این قلعه که در منطقه الموت قزوین و شمال شرقی روستای گازرخان (قصر خان) قرار دارد بر فراز صخره‌ای به ارتفاع ۲۱۶۳ متر از سطح دریا ساخته شده است.
بگفته حمدالله مستوفی مورخ بنام، این بنا توسط «داعی الی الحق حسن بن زید» بنا شده است و حسن صباح درسال ۴۸۳ هجری قمری این قلعه را تصرف کرد واکنون به نام دژ حسن صباح نیز نامیده می‌شود.
عمده شهرت دژ به علت فعالیت‌های نظامی، امنیتی حسن صباح در آن بوده است.
دژ شمیران یادگاری از ساسانیان
این دژ که یادگاری از دوره ساسانیان است با نام‌های متفاوت دیگری همچون سمیران، شمیران، سمیرم، شمع ایران، کنگریان، سمیویروم و سالاریه نیز شناخته می‌شود.
این قلعه در بخش طارم سفلی قزوین و در کنار دریاچه سپید رود بر بالای تپه‌ای مرتفع و سنگی که رود قزل اوزن از جنوب آن می‌گذرد قرار دارد.
در حالی که برخی‌ها قدمت این بنا را به دوران قبل از اسلام نسبت می‌دهند، جهانگردان به نامی مانند ابودلف (۳۳۱ ه. ق) و ناصر خسرو (۴۳۸ ه. ق) بر عظمت این دژ اعتراف کرده‌اند.
این دژ نزدیک به دو قرن جزو قلعه‌های اسماعیلیان بوده و پس از هجوم هلاکو تا پایان دوره صفوی نیز در کشمکش‌های سیاسی اهمیتی بسزا داشته است.
قز قلعه تاکستان
قز قلعه تاکستان از دیگر دژهای مستحکم قزوینی است که در تاکستان و در کنار روستای آبکلو بنا نهاده شده است. این قلعه که از سه طرف به پرتگاه‌های عمیق شده، برای ورود آن فقط باید از سمت جنوب وارد شد.
پایه‌های باقی مانده ستروگ این چهار طاقی ابعادی در حدود سه متر دارد در برخی از قسمت‌های این قلعه علاوه بر سنگ از آجر مانند آجرهای دوره ساسانی نیز استفاده شده است.
قلعه بیدلان مهمترین قلعه حسن صباح
قلعه بیدلان یا شیرکوه از دیگر قلعه‌های مهم قزوین است که در نزدیکی روستای باغدشت و بر فراز قله‌ای با ارتفاع ۱۸۵۱ متر از سطح دریا قرار دارد.
این قلعه که مهمترین قلعه استراتژیک اسماعیلیان در قزوین است. این قلعه در محل تقاطع طالقان رود و الموت رود قرار گرفته و به دلیل تسلطی که بر سراسر منطقه دارد، گلوگاه مهمی برای رویارویی با مهاجمانی بوده که به دره گام می‌گذاردند.
ویژگی‌های منحصر به فردی را می‌توان در اطراف این دژ دید تا جایی که در اطراف آن دره‌هایی عمیق وجود دارد تا جایی که عمق برخی از این دره‌ها به ۶۰۰ متر نیز می‌رسد.
وجود هشت مخزن بزرگ آب که با عرض تقریبی ۱/۷۵ و درازای ۶ تا ۱۶ متری در دل سنگ کنده شده‌اند از عزم جدی قلعه نشینان برای پایداری در محاصره‌های طولانی حکایت دارد.
قلعه لمبسر مستحکم همچون کوه‌های الموت
این قلعه بزرگترین و مستحکم‌ترین قلعه اسماعیلیان در ایران است و موقعیت آن را باید در سه کیلومتری رازمیان الموت جستجو کرد.
در کنار این قلعه دره‌های عمیق نینه رود و لمه باعث شده تا راه دسترسی به آن به شدت سخت و مشکل باشد و برای دسترسی به آن تنها باید از دو دروازه شمالی و جنوبی وارد شد.
تاریخ بنای اصلی قلعه را به پیش از اسلام نسبت می‌دهند و پس از تصرف آن در شب چهارشنبه بیستم ذی القعده سال ۴۸۹ هجری توسط کیا بزرگ امید بازسازی شده و توسعه یافته است.
دیواره‌های عظیم دولایه با ارتفاعی افزون بر ده متر از سنگ‌های بسیار بزرگ، ساختمان اصلی در بخش شمالی دژ با دیوارهایی به قطر یک متر و بیست سانتی متر از سنگ تراشیده، مخازن عظیم و شگفت آور آب و غلاّت در جنوب و جنوب شرقی قلعه، چند برج و سیستم آبرسانی که هر بیننده‌ای را به حیرت وا می‌دارد از آثار به جای مانده در دژ لمبسر است.
میمون قلعه
میمون قلعه یکی از قدیمی ترین قلعه‌های قزوین که در جنوب شهر قزوین قرار دارد و امروز از آن چیزی جز یک کوه خاک باقی نمانده و تنها بقایایی از هشت برج آن باقی است.
از آن به عنوان مهمان قلعه نیز یاد می‌کنند و عده‌ای نیز به میمون بن عون کاتب – سردار موسی الهادی عباسی– در قرن دوم نسبت می‌دهند.
این قلعه بنایی است مربع شکل به ابعاد تقریبی ۷۰*۷۰ متر که از خشت‌های ۳۰*۳۰ سانتیمتر با ملاط شفته ساخته شده است. طبقه زیرین میمون قلعه از شرق تپه با سه تونل به غرب تپه منتهی می‌گردد و یک تونل شمالی – جنوبی این تونل‌ها را به هم متصل می‌سازد. برخی از سفالینه‌های به دست آمده در قلعه نشان از کاربرد آن تا دوره آل بویه دارد.
بدون شک قلعه‌ها بخشی از ظرفیت گردشگری قزوین به شمار می آیند. این ظرفیت غنی و تاریخی می‌تواند در نوروز ۱۴۰۱ پذیرای خیل عظیمی از گردشگران تاریخ دوست باشد.
نکته مهم این قلعه‌ها استقرار آن در دل طبیعت است و می‌تواند علاوه بر جلوه‌های تاریخی، سیاحتی به یادماندنی در دل طبیعت را به ارمغان بیاورد.