خبرگزاری مهر، گروه استانها: در ۳۵ کیلومتری جنوب روستای دهسلم و در شرق بیابان لوت پدیده منحصر به فرد تپه‌های ماسه‌ای که به ریگ یلان معروف هستند واقع شدند.
ریگ یلان تجمع عظیمی از انواع ساخت‌های ماسه بادی با وسعت بسیار زیاد است و در این ناحیه بلندترین هرم‌های ماسه‌ای ایران وجود گرفته است.
در بخش‌هایی از این بیابان گونه‌های با ارزش جانوری نظیر گربه و روباه شنی، انواع مار و عقرب و … وگونه‌های خاص پرندگان مانند زاغ بور که پرنده آندمیک ایران است مشاهده شده است که بسیار ارزشمند است.
بیابان لوت به صورت مشترک بین استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان در ۲۹ مرداد ماه ۱۳۹۳ به شماره ۲۰۳ در فهرست میراث طبیعی ملی قرار گرفت و پرونده این اثر در سال ۲۰۱۵ جهت ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو ارسال و در سال ۲۰۱۶ به شماره ۱۵۰۵ در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
کلوت‌هایی خیره کننده لوت
بیابان لوت ویژگی‌های برجسته‌ی بسیاری دارد که در دنیا منحصر به فرد است. قرارگیری این منطقه در موقعیت فوق‌العاده خشک، بادهای قوی، در دسترس بودن ته نشست رسوبات دریاچه برای توسعه کلوت‌ها و وجود رسوبات ریز دانه، شرایط مناسبی را برای ایجاد اشکال منحصر به فرد، زیبا و متنوع ایجاد نموده است.
کلوت‌های عظیم لوت در دنیا منحصر به فرد بوده و بلندترین کلوت‌های دنیا را می‌توان در این منطقه یافت. کلوت توسط فرآیندهای بادی و آبی در ته‌نشست‌های دریاچه خشک شده فرسایش یافته است. فرسایش بادی به همراه فرسایش آبی، که بر اثر فرآیندهای مربوط به رودخانه شور و بارش پراکنده ایجاد شده، باعث تشکیل کلوت‌های کوچک و بزرگ شده که در برخی مناطق به ۱۵۵ متر می‌رسد.
روستای دهسلم در حاشیه کویر، یلان و در کل بیابان لوت یکی از جاذبه‌های ارزشمندی است که می‌تواند مقصد بسیاری از مسافران و گردشگران به خراسان جنوبی باشد.
زهرا رضایی ملکوتی، مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: روستای دهسلم در ۲۸۵ کیلومتری بیرجند و ۸۵ کیلومتری جنوب غرب نهبندان قرار دارد و فاصله این روستا تا شهداد ۲۱۰ کیلومتر است.
وی گفت: دهسلم قناتی دارد که آب آن نسبت به دیگر روستاها بیشتر و نسبتاً گرم‌تر است و شاخصه این روستا نخلستان‌های آن است که در کمتر جایی در شهرستان نهبندان دیده می‌شود.
نعمت قنات پرآب در همسایگی ریگ یلان
رضایی ملکوتی با اشاره به اینکه نخلستان‌های آن در کنار ماسه‌های کویر مناظر بسیار زیبایی را خلق کرده‌اند، ادامه داد: به دلیل اینکه قنات روستا نسبت به روستاهای دیگر پر آب‌تر است، کشاورزی نیز رونق دارد و علاوه بر خرما، گندم، جو و پنبه هم در آن کشت می‌شود.
وی اظهار کرد: در روستای دهسلم ویژگی‌های بارز مناطق کویری نمایان شده و خانه‌های خشت و گلی و نخلستان‌های خرما جلوه‌هایی از زیبایی آن است و از ویژگی‌های منحصر به فرد این روستا وجود بیابان زیبای لوت در این منطقه است.
مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان‌جنوبی بیان‌کرد: یکی از جاذبه‌های این روستا، حمام‌های روباز هستند که یکی از ساختارهای خاص و منحصر به فرد مناطق کویری است و این حمام‌ها که به شکل مردانه و زنانه استفاده می‌شوند دارای فضایی به مساحت تقریبی ۷۰ متر مربع هستند.
رضایی ملکوتی گفت: حمام روباز زنانه بزرگ‌تر از مردانه است که شاید دلیل آن وجود فضایی جهت شست و شوی لباس باشد.
وی ادامه‌داد: استخری که از آب قنات روستا پر می‌شود در وسط این حمام‌ها قرار داشته و آب درون آنها در جریان است.
۴۰۰ هکتار نخلستان در روستای دهسلم
مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه از مهمترین جاذبه‌های روستای دهسلم نخلستان آن است که با وسعت تقریبی ۴۰۰ هکتار، چون نگینی در دل بیابان می‌درخشد، اظهار کرد: این نخلستان در شرق بیابان لوت قرار دارد.
رضایی ملکوتی با بیان اینکه ۱۵۰ هکتار از آن مربوط به نخلستان قدیم و ۲۵۰ هکتار مربوط به نخلستان جدید است، افزود: تنوع خرما در این روستا باعث رونق کشاورزی و در پی آن رونق اقتصادی منطقه شده است.
وی گفت: زندگی ده سلمی‌ها مستقیماً به خرما و درخت آن مربوط می‌شود و شاخه‌های آن تیرانداز سقف خانه‌ها و یا سوخت زمستانی شأن، برگ‌های بافته شده آن سبد و جارو و حصیر و زیرانداز، الیاف تابید شده آن طناب و میوه آن قوت روزانه شأن است.
نقش آفرینی اقتصادی زنان در دهسلم
رضایی ملکوتی بیان‌کرد: در روستاهای حاشیه بیابان لوت خصوصاً دهسلم زنان نقش اساسی و بسیار مهمی در رونق روستا دارند و مدیریت آنها بسیار چشمگیر و بارز است. حتی امور مربوط به مرمت و بازسازی خانه‌ها، پرورش و نگهداری از دام‌ها خصوصاً شتر، چیدن خرما و… و. که از کارهای مردانه و خشن است توسط بانوان انجام می‌شود.
وی افزود: دهسلم روستایی است که شعرای زیادی را در خود پرورش داده است و اشعار زیبا و پرمعنایی که اکثراً توسط بانوان روستا سروده می‌شوند خود گویای استعداد، نکته سنجی و ذهن پویای آنهاست چرا که آنها به هر مناسبتی فی البداهه شعر می‌سرایند.
مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان‌جنوبی گفت: مدیریت زنان در این روستا باعث شده مردم سنت‌های رفتاری و فرهنگی خویش را در نوع پوشش لباس و حتی نوع زندگی، به خوبی حفظ نمایند.
رضایی ملکوتی با اشاره به اینکه اقتصاد روستای دهسلم بیشتر وابسته به صنایع دستی روستا است، گفت: این صنایع دستی توسط بانوان روستا تهیه می‌شود و وجود نخلستان زیبا و منحصر به فرد روستای دهسلم باعث شده اکثر تولیدات دستی روستاییان، به نوعی وابسته به نخل باشد.
نخل و صنایع دستی خلاقانه
وی افزود: زیراندازهای حصیری، انواع کلاه و سبدهای حصیری متنوع، عروسک‌های حصیری اوج هنر و خلاقیت روستاییان خصوصاً زنان روستا را به نمایش می‌گذارد.
مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت در خراسان‌جنوبی ادامه داد: با توجه به اینکه شغل اصلی مردم دهسلم دامداری و خصوصاً پرورش شتر می‌باشد، برخی دست بافته‌های زنان از موی شتر بسیار زیبا و چشم نواز است و هیچ گردشگری بدون خرید صنایع دستی زیبای منطقه، روستای دهسلم را ترک نمی‌کند.
فعالیت‌های انجام شده بعد از ثبت جهانی لوت
رضایی ملکوتی یادآور شد: مرمت، بهسازی و تجهیز یک واحد مسکونی بومی و محلی با مساحت ۳۴۰ متر مربع و زیربنای ۸۰ متر مربع به عنوان پایگاه میراث طبیعی بیابان لوت در روستای دهسلم، طراحی و نصب تابلوهای معرفی و در مسیرهای دسترسی به ریگ یلان از روستاهای حیدرآباد و دهسلم به صورت دوزبانه جهت هدایت گردشگران، چاپ بروشور و کتابچه معرفی بیابان لوت و روستای دهسلم از جمله اقداماتی است که بعد از ثبت جهانی بیابان لوت انجام شده است.
وی گفت: چاپ کتاب نقاشی و رنگ آمیزی برای کودکان با موضوع معرفی بیابان لوت و روستای دهسلم، طراحی و بهسازی مسیر گردشگری در نخلستان دهسلم، مرمت و بهسازی حمام‌های روباز دهسلم، ثبت کوه‌های مریخی نهبندان در فهرست میراث ملی، ثبت نخلستان دهسلم در فهرست میراث ملی نیز از دیگر اقدامات انجام گرفته از زمان ثبت جهانی است.