به گزارش خبرنگار مهر، آموزش عالی در نظام سلامت رکن اساسی در پیشرفت همه جانبه کشور و یکی از مهمترین ارکان اجتماعی است که مسئولیت تربیت و تأمین منابع انسانی کارآمد و متعهد بخش سلامت را بر عهده دارد.
نظام‌های آموزش عالی سهم قابل توجهی از بودجه کشور را به خود اختصاص داده و نقش مؤثری در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه و گسترش عدالت بر عهده دارند.
اطمینان از وجود عدالت و کیفیت مطلوب عملکرد نظام آموزش عالی به منظور بهره برداری موثر از منابع انسانی، مالی و فیزیکی و جلوگیری از اتلاف منابع در دنیای آینده؛ ضرورتی انکارناپذیر است. آموزش عالی حوزه سلامت، ماموریتی خطیر و بی بدیل در جهت شناخت نیازهای ملی و منطقه‌ای بر عهده دارد.
تعالی در این حوزه، نیازمند تغییر در دیدگاه نظام آموزشی، توجه به آینده آموزش، عزم بر اجرای سیاستها و اهداف آموزشی با توانمندسازی و فراهم نمودن ملزومات آموزش عادلانه، یکپارچه و کاربردی در جهت رفع نیازهای جامعه است.
اهداف کلان معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ گسترش عدالت، حکمرانی پاسخگو، تربیت نیروی انسانی توانمند و متعهد در راستای گره گشایی مشکلات حوزه سلامت، بازنگری و ارائه برنامه‌های آموزشی نوین با رویکرد کارآفرینی، پاسخگویی اجتماعی، سلامت معنوی و همگرائی، نیل به مرجعیت علمی و سرآمدی در منطقه، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، ارتقای نشاط و خلاقیت در محیط‌های دانشگاهی را شامل می‌شود.
به منظور سیاستگذاری و برنامه ریزی موثر در جهت نیل به اهداف کلان وزارت بهداشت، «برنامه جامع عدالت، تعالی و بهره وری در آموزش علوم پزشکی» تدوین شده است. گسترش و ترویج تفکر تعالی و بهره وری، ضمن شناسایی و ریشه یابی زمینه‌هایی که پیشرفت قابل قبول حاصل نشده به اجرایی کردن برنامه‌های معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کمک شایانی می‌کند.
با توجه به تدوین و اجرای طرح عدالت و تعالی نظام سلامت در وزارت بهداشت، درمان و آموزشی، برنامه حاضر در راستای برنامه وزارت بهداشت تدوین شده است.
سطوح بهره وری در آموزش عالی نظام سلامت دارای پنج سطح بین المللی، ملی، دانشگاهی، گروهی و فردی است.
سطح بین المللی: استفاده از ظرفیت حضور اساتید برجسته دانشگاه‌های برتر جهان در قالب همکاری‌های آموزشی از دیگر فعالیت‌های حائز اولویت وزارت بهداشت در امر بین المللی سازی آموزش علوم پزشکی است.
جذب دانشجوی بین المللی به ویژه در سطح تحصیلات تکمیلی از طریق حمایت و تسهیل پذیرش آنها با در نظر داشتن برنامه‌های بلند مدت، فرصت ویژه ای برای آموزش عالی حوزه سلامت است.
سطح ملی: همکاری با معاونت‌های وزارت بهداشت و سازمانها و نهادهای ذیربط در داخل و خارج از وزارت بهداشت در جهت توسعه پایدار و هدفمند علمی در حوزه آموزش عالی سلامت به منظور سرآمدی و کسب مرجعیت علمی در افق ۱۴۰۴ محقق می‌شود.
سطح دانشگاهی: در راستای سیاستهای ابلاغی وزارت بهداشت و اسناد بالادستی؛ سیاستگذاری و برنامه ریزی در جهت تامین و حفظ کارایی و اثربخشی، با نگاه ویژه به تعالی سازمانی بر اساس اصول حاکم بر جامعه و اشاعه فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی در سطح دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی کشور، سازمانها و نهادهای ذیربط وزارت بهداشت مورد هدف است.
سطح گروهی: توجه به نگرش اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان و تعامل مثبت گروه‌های آموزشی و دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی کشور، سازمانها و نهادهای ذیربط وزارت بهداشت بر اساس سیاستها و برنامه‌های دانشگاه مربوطه مورد توجه خواهد بود.
سطح فردی: توانمندسازی نیروی انسانی با توجه به آرمانها و ارزشهای حاکم بر جامعه اسلامی انجام خواهد شد و در این راستا به اصولی نظیر پویایی، ارزش آفرینی، سلامت معنوی، اخلاق و تعهد حرفه‌ای، کارآفرینی، پاسخگویی اجتماعی و مشارکت در فرایندهای اجرایی توجه خواهد شد.
اولویت‌های راهبردی معاونت آموزشی با رویکرد عدالت، تعالی و بهره وری:
۱. تربیت نیروی انسانی متعهد، متخصص، کارآفرین و پاسخگو به نیازهای جامعه
۲. دستیابی به مرجعیت علمی و سرآمدی در منطقه
۳. بین المللی سازی آموزش عالی حوزه سلامت
۴. نهادینه کردن نظام مدیریت جامع کیفیت آموزش علوم پزشکی
۵. توسعه و گسترش عادلانه و نیازمحور آموزش علوم پزشکی
۶. توسعه روش‌های نوین و فناوری‌های پیشرفته در آموزش علوم پزشکی
ارزشهای حاکم در عدالت، تعالی و بهره وری شامل: تعالی سازمانی و کیفیت گرایی، پاسخگویی اجتماعی، اخلاق گرایی و تعهد حرفه‌ای، عدالت آموزشی و محرومیت زدایی، همگرایی و ماموریت گرایی است.
اصول و تفکر حاکم در برنامه‌های عدالت، تعالی و بهره وری نیز شامل «اتکا به اسناد بالادستی و استفاده از خرد جمعی»، «روش‌مندی و برنامه محوری»، «بهره گیری از رویکردهای دوسویه پایین به بالا و بالا به پایین» و «تفکر سیستمی و تفکر نقاد» است.
نظام جامع عدالت، تعالی و بهره وری در آموزش علوم پزشکی دارای سه رکن ساختار، فرآیندها و فرهنگ است. ساختار به تشکیلات هدایت کننده برنامه‌ها اشاره دارد. فرآیندها به نظامات و روندهای برنامه ریزی، اجرا و نظارت می‌پردازد.
فرهنگ به ایجاد روحیه حمایت، ترویج و انگیزش عدالت، تعالی و بهره وری و نهادینه سازی آن در سازمان و برنامه‌ها اشاره دارد. در کنار این سه رکن، وجود سیستم اطلاعات مدیریت برای نظارت و پیشبرد آگاهانه و مبتنی بر شواهد برنامه‌ها، حائز اهمیت زیادی است.
با هدف اجرایی کردن سیاستها و راهبردهای برنامه جامع عدالت، تعالی و بهره وری در آموزش علوم پزشکی، شورای کشوری عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی، کارگروه‌های تخصصی کشوری، کمیته‌های کلان مناطق و کارگروه‌های دانشگاهی تشکیل می‌شود.
شورای کشوری و کارگروه‌های تخصصی کشوری در وزارت بهداشت تشکیل می‌شوند. کمیته کلان مناطق در هر کلان منطقه تشکیل شده و کارگروه‌های دانشگاهی در دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی ایجاد می‌شود.
وظایف شورای کشوری: ۱. تدوین سیاستهای کلان در زمینه عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی، ۲. تدوین راهبردهای کلان در زمینه عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی، ۳. پایش و نظارت بر عملکرد کارگروه‌های تخصصی کشوری و کمیته‌های کلان مناطق
کارگروه‌های تخصصی کشوری بر اساس اقدامات پیش بینی شده برای دستیابی به اهداف کلان برنامه عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی، معاونت آموزشی تشکیل می‌شود.
عناوین کارگروه‌های تخصصی کشوری
۱. کارگروه مرجعیت علمی و آینده نگاری
۲. کارگروه بین المللی سازی آموزش علوم پزشکی
۳. کارگروه پاسخگویی اجتماعی و عدالت آموزشی
۴. کارگروه همگرایی در تعالی علوم و فناوری‌های پیشرفته
۵. کارگروه اخلاق، سلامت معنوی و تعهد حرفه‌ای در آموزش علوم پزشکی
۶. کارگروه مدیریت جامع کیفیت در آموزش علوم پزشکی
۷. کارگروه کارآفرینی و کسب و کارهای دانش بنیان در آموزش علوم پزشکی
۸. کارگروه نظام اعتباربخشی ملی و تدوین استانداردهای آموزشی
۹. کارگروه توسعه آموزش و فناوری‌های نوین ارتقای یادگیری
۱۰. کارگروه اقتصاد آموزش
کمیته کلان مناطق، رکن موثر اجرای برنامه‌های عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی در سطح کلان مناطق است. تشکیل تمامی کارگروه‌های تخصصی کشوری در تمام کلان مناطق الزامی است. لیکن تشکیل کارگروه‌های متناظر در دانشگاه / دانشکده‌های هر کلان منطقه بر اساس توانمندی، ظرفیت و ماموریت آن دانشگاه / دانشکده صورت می‌پذیرد.
کارگروه‌های دانشگاهی در سطح دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور تشکیل می‌شود. این کارگروه‌ها محیطی ترین رکن در ساختار برنامه عدالت، تعالی و بهره وری آموزش علوم پزشکی هستند.
فرآیندهای برنامه عدالت، تعالی و بهره وری، مجموعه برنامه‌ها، نظامات و فرآیندهایی هستند که استقرار و اثربخشی برنامه را تسهیل و تضمین می‌کنند. کیفیت مدیریت برنامه‌ها (شامل تدوین، اجرا و کنترل برنامه‌ها) به افزایش تاثیرگذاری برنامه‌ها کمک زیادی می‌کند.
رویکرد به عدالت، تعالی و بهره وری مانند فرآیند منطقی مدیریت از برنامه ریزی آغاز شده و سپس اجرا و کنترل را به دنبال دارد. یکی از مسائل اساسی در این برنامه وجود بسته‌ای از طرح‌ها و اقدامات مرتبط، منسجم و اثربخش به منظور تحقق استراتژی‌ها در هر حوزه است.
این مجموعه طرح‌ها و مداخلات در راستای تحقق اهداف عملیاتی است که توسط خبرگان در یک حوزه تخصصی تعریف شده و به افزایش کارایی و اثربخشی برنامه‌ها کمک زیادی می‌کند.
نمونه‌هایی از اقدامات راهبردی ارتقای عدالت، تعالی و بهره وری آموزش پزشکی
۱. تدوین برنامه‌های آموزشی موثر و نیروی انسانی متخصص مورد نیاز در جهت رفع نیازهای جاری ملی و حوزه سلامت
۲. طراحی برنامه‌های آموزشی نوین و مبتنی بر نیازهای ضروری حوزه سلامت در مقاطع مختلف با تکیه بر همگرایی علوم و فناوری و مبتنی بر نیازهای ملی و بین المللی
۳. استقرار روش‌های نوین یاددهی- یادگیری در جهت افزایش کارایی و بهینه سازی محیط‌های آموزشی
۴. طراحی و اجرای الگوهای کارآمد و اثربخش در جذب، ارزشیابی و ارتقاء اعضای هیات علمی و توانمندسازی آنها در زمینه‌های آموزش ترکیبی، استفاده از روش‌های نوین آموزشی و ارزشیابی، آموزش‌های مهارتی، پاسخگویی اجتماعی و تعاملات بین المللی
۵. ایجاد و گسترش شرکت‌های دانش بنیان توسط اعضای هیات علمی و انجام پایان‌نامه های محصول محور با رویکرد ارتباط با صنعت و کسب مهارت در حوزه کسب و کار
۶. برقراری ارتباط مستمر دانشگاه‌ها با دانش آموختگان و بهره مندی از نظرات آنان در برنامه ریزی های آتی
۷. جذب و پذیرش دانشجوی بین المللی و تعامل سازنده بین دانشگاه‌های داخل کشور و تعاملات بین المللی
۸. بازتعریف ساختار گروه‌های آموزشی دانشگاه / دانشکده‌های علوم پزشکی کشور و مراکز تحقیقاتی
۹. استقرار اعتباربخشی موسسات آموزش عالی و برنامه‌های آموزشی و پایش مستمر فعالیت‌های آموزشی دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی
فرهنگ سازمانی، سبک مناسب رفتار در سازمان را تعیین می‌کند. به منظور تضمین موفقیت این برنامه لازم است به فرهنگ حمایت از برنامه توجه کافی شود. در این راستا برگزاری مجموعه برنامه‌های زیر به منظور ترویج و تقویت فرهنگ عدالت، تعالی و بهره وری در آموزش علوم پزشکی مورد نظر است:
آموزش و توانمندسازی: برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه عدالت، تعالی و بهره وری برای مدیران و کارکنان
پاداش و پرداخت مبتنی بر عدالت، تعالی و بهره وری: وابسته کردن بخشی از تخصیص و پرداخت منابع در سطح معاونت آموزشی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی به دستاوردهای عدالت، تعالی و بهره وری، در تحکیم برنامه‌ها بسیار موثر است.
جشنواره عدالت، تعالی و بهره وری در آموزش علوم پزشکی: این جشنواره فرصت مناسبی برای قدردانی و ارج نهادن به تلاش‌ها و ایجاد فضای حمایت از این برنامه در سطوح مختلف معاونت آموزشی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است. این جشنواره به صورت سالانه برگزار می‌شود و در آن دانشگاه‌های برگزیده و تجربیات برتر مورد تجلیل قرار می‌گیرد.
اشتراک گذاری دستاوردها و تجربیات برتر: در این زمینه تدوین گزارش‌های ادواری، رویدادهای تعاملی و همفکری بسیار اثربخش خواهد بود و به جریان سازی تعالی و بهره وری می‌انجامد.
یکی از الزامات اجرای برنامه‌های تعالی و بهره وری وجود سیستم اطلاعات مدیریت و به طور مشخص داشبورد مدیریتی است. سیستم اطلاعات مدیریت کار جمع آوری و پردازش داده‌های مورد نیاز مدیران سازمان را انجام می‌دهد.
در داشبورد مدیریتی این برنامه دو بعد بهره وری یعنی کارایی و اثربخشی برنامه‌ها همواره باید مورد نظر قرار گیرد. در بعد کارایی این موضوع بررسی می‌شود که آیا مجموعه اقدامات و عملیات، طبق برنامه پیش رفته است و آیا کارهای پیش بینی شده در عمل انجام شده است؟ در بعد اثربخشی این پرسش مطرح می‌شود که آیا اهداف برنامه محقق شده است و سازمان توانسته است که به اهداف خودش دست یابد.
وجود داشبورد مدیریت بهره وری ابزاری برای کنترل هر دو بعد بهره وری (کارایی و اثربخشی) سازمانی است.