خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: در هفتم آبان‌ماه ۱۳۲۵ در شهرستان ری چشم به جهان گشود. تولیت حرم عبدالعظیم، رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، ریاست دادگاه انقلاب ارتش، حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی، وزیر اطلاعات، دادستان کل کشور، دادستان دادگاه ویژه روحانیت، نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، از جمله مناصبی بود که «محمد محمدی ری‌شهری» در آن‌ها خدمت کرده بود. او اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران بود که از محضر اساتیدی همچون اساتید علی مشکینی، محمد فاضل لنکرانی، سید محمدرضا گلپایگانی نیز بهره برده بود.
پس از پایان تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۳۹ شمسی، وارد حوزه علمیه شهر ری (مدرسه برهان) شد و در سال ۱۳۴۰، برای ادامه تحصیل به قم رفت و در مدرسه گلپایگانی که زیر نظر سید محمد بهشتی و ربانی شیرازی بود، دروس حوزوی را پیش گرفت. وی دروس خارج فقه و اصول را در سال ۱۳۴۷ در قم آغاز کرد. به گفته خودش، از سال ۱۳۳۹ تا پیروزی انقلاب، حدود ۱۸ سال در حوزه‌های علمیه ری، قم، نجف و مشهد مشغول تحصیل بوده است.
ری‌شهری، قبل از انقلاب دو بار توسط ساواک در سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۷ دستگیر و زندانی می‌شود. طی روزهای اخیر به علت بیماری زمینه‌ای و داخلی در بیمارستان خاتم الانبیای تهران بستری بود و در دومین روز فروردین ۱۴۰۱ در تهران درگذشت.
آثار او
«کیمیای محبت» از جمله محبوب‌ترین آثار چاپ شده توسط اوست. این کتاب درباره زندگی‌نامه شیخ رجبعلی خیاط است که مجموعه‌ای از خاطرات و گفتگو با شاگردان شیخ رجبعلی است و این کتاب از پنج بخش ویژگی‌ها، تحول، سازندگی، وفات و برخی مربیان و شاگردان شیخ، تشکیل شده است.
«دانشنامه قرآن و حدیث» نیز دایرةالمعارفی موضوعی است که مفاهیم دینی، اعتقادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را پوشش داده است. این دانشنامه به شیوه الفبایی موضوعی به گزارش احادیث مرتبط با موضوعات پرداخته و با استناد به آیات و روایات به توضیح و تبیین موضوعات، مفاهیم و مدخل‌های دینی می‌پردازد.
«دانشنامه امام مهدی (ع)» که بر پایه قرآن و حدیث، دایرة المعارفی است که دارای چهارده بخش از ولادت، زندگی امام (ع) تا تشکیل حکومت را شامل می‌شود که در سال ۱۳۹۳ در ۱۰ جلد انتشار یافت.
«علم و حکمت در قرآن و حدیث» دیگر اثر اوست که در آن، ارزش علم و عقل از دیدگاه اسلام در آیات قرآن و روایات شیعه و اهل سنت، به صورت موضوعی گردآوری شده است. کتاب، در هفت بخش نوشته شده است. این کتاب در پنج نوبت چاپ شده است.
«مناظره در رابطه با مسائل ایدئولوژیک» نیز از قلم محمد ری شهری است، ۱۲ مناظره از جمله مناظره پیامبر اسلام با اشراف قریش، مناظره علی (ع) با یکی از دانشمندان یهود و دیگر مناظره‌ها را در بر دارد.
از دیگر آثار او می‌توان «دانشنامه امام حسین (ع)»، «دانشنامه امیرالمؤمنین (ع)»، «سنجه انصاف»، «بررسی برهه‌ای حساس از تاریخ رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران»، «میزان الحکمة» (عربی) ترجمه شده در چهارده جلد، «مبانی شناخت»، «مبانی خداشناسی»، «عدل در جهان بینی توحید»، «فلسفه وحی و نبوت»، «رهبری در اسلام، خاطرات سیاسی»، «جشن تکلیف (ویژه دختران)»، «جشن تکلیف (ویژه پسران)»، «جشن تکلیف (ویژه مسئولان امور تربیتی و جوانان)»، «بحث‌هایی دربارهٔ خدا، آگاهی و مسئولیت»، «شهادت در نهج البلاغه، فلسفه امامت و رهبری»، «رمز تداوم انقلاب در نهج البلاغه»، «تداوم انقلاب اسلامی ایران تا انقلاب جهانی مهدی (عج)»، «مقدمه‌ای بر سیستم قضاء اسلامی»، «رمز موفقیت در زندگی»، «تندیس اخلاص - زندگینامهٔ مرحوم شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)»، «تحکیم خانواده»، «شناخت پیامبران و پیام»، «تبلیغ در قرآن و حدیث» و همین‌طور «خاطره‌های آموزنده» را نام برد.
فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی
ری‌شهری در سال ۱۳۶۸ دادستان کل کشور و چندی بعد دادستان ویژه روحانیت می‌شود. او اولین وزیر اطلاعات ایران بود و از دیگر مسئولیت‌های سیاسی وی می‌توان نمایندگی ولی‌فقیه و سرپرستی حجاج ایرانی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره چهارم، پنجم و ششم را نام برد. در سال ۱۳۷۵ یک حزب سیاسی به نام جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی تأسیس کرد و خود دبیر کل آن شد. ری شهری در سال ۱۳۷۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایران شد ولی رأی نیاورد.
محمد محمدی نیک معروف به ری‌شهری تا آخر عمر متولی حرم عبدالعظیم حسنی و رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث (با دو زیر مجموعه پژوهشگاه قرآن و حدیث و دانشگاه قرآن و حدیث) بود.
پیام رهبر انقلاب
در پی درگذشت ایشان، حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله) پیام تسلیتی منتشر کردند. متن این پیام بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
با تأسف فراوان خبر رحلت عالم مجاهد جناب حجت الاسلام و المسلمین محمدی ری شهری، رحمت الله علیه را دریافت کردم. برای کسانی که از تقوا و سلامت نفس و مجاهدت مستمر این روحانی انقلابی باخبرند، فقدان وی ضایعه‌ای تلخ و اندوه‌بار است. تنوع عرصه‌های مجاهدت این عالم ربانی؛ علمی، اخلاقی، انقلابی، سیاسی، اداری که همه با اخلاص و صفا همراه بود، از او شخصیتی کم نظیر پدید آورده بود.
اینجانب در طول ده‌ها سال آشنایی همواره صلاح و پرهیزگاری را در ایشان مشاهده کرده‌ام و امیدوارم این ذخیره ارزشمند موجب رحمت و مفغرت و علو درجات وی شود.
صمیمانه به فرزندان محترم و دیگر بازماندگان و همه دوستان و همکاران و شاگردان و ارادتمندان ایشان تسلیت عرض می‌کنم.
والسلام علی عباد الله الصالحین.
سید علی خامنه ای
۲ فروردین ۱۴۰۱