خبرگزاری مهر-گروه استانها: ابهر را پیش‌تر به عنوان دروازه تمدن شمال‌غرب کشور نام‌گذاری کرده‌اند. این شهرستان دومین شهر پرجمعیت استان زنجان بوده و در ۹۰ کیلومتری جنوب‌شرقی زنجان و ۲۳۰ کیلومتری غرب تهران واقع شده است. این شهرستان دارای سه شهر بزرگ ابهر، صائین‌قلعه و هیدج بوده و به همین خاطر می‌توان از آن به عنوان منطقه‌ای که دارای ظرفیت‌های گردشگری است، یاد کرد.
ابهر جزو شهرستان‌هایی است که بیشترین تمرکز صنایع را در خود جای داده و به همین خاطر از این شهرستان به عنوان شهر صنعتی استان زنجان یاد می‌شود اما این باعث نمی‌شود که صنعت گردشگری این شهرستان در کنار سایر صنایع از فروغ کمتری برخوردار باشد.
بقعه پیر احمد زهرنوش
یکی از اماکن دیدنی ابهر، بقعه پیر احمد زهرنوش است که هر سال نیز آمار قابل قبولی را به لحاظ بازدید گردشگران به خود اختصاص داده است. این بقعه مربوط به سده ششم و هفتم هجری قمری بوده و در حاشیه جنوبی شهر ابهر واقع شده که در اول مهرماه ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۸۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آنچه که امروز در مورد این بنا می‌توان گفت، این است که این بنا در سال‌های اخیر و با گسترش شهر، به بخشی از شهر ابهر تبدیل شده است. در بین مردم ابهر معروف است که مکان این بقعه با رونق شهر بارها درون شهر قرار گرفته و پس از گذشت آن دوران به بنایی در حاشیه ابهر تبدیل شده و در حال حاضر این بنا در میان میدانی به همین نام در جنوب ابهر قرار دارد.
از ظواهر بقعه پیدا است که معماری مقبره یک بنای چهار طاقی بوده و با شکست‌ها و جرزهای ایجاد شده، از داخل به بیست وجهی تبدیل شده است. بر فراز چهار طاقی مقبره گنبد زیبایی به سبک پنج و هفت از گونه گنبدهای سلجوقی استوار گشته و این گنبد به گنبدهای مساجد جامع قروه و سجاس مانند است.
درسجین؛ روستای هدف گردشگری
در ۱۳ کیلومتری جنوب‌شرقی ابهر روستایی به نام درسجین قرار دارد. شاید این سوال در ذهن همگان متبادر شود که ابهر دارای روستاهای زیادی است و این روستا چه وجه تمایزی با سایر مناطق روستایی دارد که باید گفت این روستا یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان زنجان بوده و با اجرای طرح هادی در این روستا تا به امروز میزبان گردشگران زیادی بوده است.
اهمیت روستای درسجین به لحاظ ظرفیت‌های گردشگری زمانی دو چندان می‌شود که بدانیم در سطح کشور فقط نزدیک به ۸۰ روستای هدف گردشگری وجود دارد، به همین خاطر درسجین با قرار گرفتن در این آمار توانسته است سهم ارزنده‌ای را از این حیث در حوزه گردشگری به استان زنجان ببخشد و خوشبختانه از این ظرفیت تا به امروز به خوبی استفاده شده است.
اگر به هر فردی آدرس این روستا را بدهیم، ناخودآگاه خواهد گفت گویش اهالی این روستا ترکی است اما برخلاف تصور و با توجه به قدمت بالای این روستا، گویش محلی بختیاری با ویژگی‌های خاصی رواج دارد. فرهنگ این روستا نمونه‌ای از قوم بختیاری شیراز است که به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه جغرافیایی دیگر، این فرهنگ و رسوم با روستاهای اطراف خود آمیخته شده است.
آبشار کوله‌خانه؛ اعجازی در دل طبیعت
آبشار گله‌خانه یا کوله‌خانه که از جاذبه‌های طبیعی ابهر است، در نزدیکی روستای زیبا و سرسبز گله‌خانه در ۲۲ کیلومتری شهر ابهر قرار دارد. این آبشار بسیار زیبا با ارتفاع تقریبی ۱۵ متری، بلندترین و زیباترین آبشار شهرستان ابهر است.
روستای کوله‌خانه روستای کوچکی است که تنها چند خانوار معدود در آن زندگی کرده و از طریق باغات میوه و مزارع وسیع امرار معاش می‌کنند. مسیر منتهی به آبشار از میان روستای زیبای کوله‌خانه گذشته و با عبور از میان صخره‌ها به آبشار می‌رسد
روستای کوله‌خانه روستای کوچکی است که تنها چند خانوار معدود در آن زندگی کرده و از طریق باغات میوه و مزارع وسیع امرار معاش می‌کنند. مسیر منتهی به آبشار از میان روستای زیبای کوله‌خانه گذشته و با عبور از میان صخره‌ها به آبشار می‌رسد. آبشار در میان کوه‌ها قرار گرفته و اطراف آن با درختان بلند و زیبایی احاطه شده و مناظر اطراف آن بسیار چشم‌نواز است.
این آبشار محصول عبور رودخانه‌ای است که از روستا عبور می‌کند و در نهایت از صخره فرود می‌آید و آبشار زیبایی را خلق می‌کند. بسیاری از خانواده‌های ابهری و شهرهای اطراف در فصول گرم سال، خود را به این آبشار زیبا می‌رسانند و در پایین آبشار بر روی تخته سنگ‌های بزرگ مجاور آب‌گیر، کمپ زده و به تفریح می‌پردازند.
ابهر رود؛ زاینده‌رودی در ابهر
ابهر رود از دو شاخه دائمی و فصلی تشکیل شده و شاخه فرعی آن از حوالی چمن سلطانیه سرچشمه می‌گیرد و در نزدیکی ابهر به شاخه اصلی می‌پیوندد. شاخه اصلی این رودخانه از کوه‌های غرب و جنوب‌غربی ابهر سرچشمه می‌گیرد.
گردشگران برای دیدن زیبایی‌های وصف ناشدنی ابهر رود باید جذابیت آن را از نزدیک به نظاره بنشینند. ابهر رود مهم‌ترین رودخانه جاری در سراسر شهرستان ابهر و شریان حیاتی این منطقه بوده و یکی از شاخه‌های رودخانه شور فشاپویه است.
بیشتر گردشگرانی که از این رودخانه دیدن می‌کنند، به دنبال سرچمشه آن می‌گردند که باید گفت سرچشمه آن کوه سرآهند است. همچنین درباره ابهر رود می‌توان این‌گونه اظهار کرد که این رودخانه، زاینده بود، به این معنی که در طول مسیر آن، آب از بستر و کناره‌های آن می‌جوشید و بیرون می‌زد.
روستای تاریخی قروه با قدمتی سه‌هزار ساله
در ۱۶ کیلومتری شرق ابهر روستای قروه با قدمتی سه‌هزار ساله که یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان زنجان است، قرار دارد. مردم این روستا به دامداری و کشاورزی مشغول هستند و با تولید محصولات لبنی و صنایع‌دستی به امرار معاش می‌پردازند.
در این روستا آثار تاریخی و طبیعی همچون مسجد جامع، امامزاده عبدالخیر، پل تاریخی قروه و آسیاب سنگی و آبی وجود دارد که دیدن آن‌ها برای هر گردشگری توصیه می‌شود. خانه‌های قدیمی روستا یکی از جاذبه‌های تاریخی بوده و بر روی رگه‌ای از صخره بنا شده است و آثار آن هنوز به چشم می‌خورد.
در روستای تاریخی قروه آثاری از دوران سلجوقی، ایلخانی، صفوی، پهلوی و معاصر دیده می‌شود که مسجد جامع قروه یادگاری از دوران سلجوقی است. این مسجد که به مسجد جمعه نیز معروف است، همانند مساجد این دوران به سبک چهار ایوانی ساخته شده و گنبد زیبای آن بر چهار فیل‌پوش استوار است.
امامزاده زیدالکبیر
امامزاده زیدالکبیر که در بین اهالی ابهر به شاهزاده زید نیز شهره است، یکی از چند بقعه متبرکه این شهر بوده و در میدانی به همین نام قرار دارد. بنای امامزاده یک سره از آجر ساخته شده و یک گنبد زیبا و منحصر به فرد بر فراز آن قرار گرفته است.
زیباترین بخش نمای بیرونی، گنبدی مخروطی شکل بوده و دارای پایه‌ای استوانه‌ای و بلند است. این گنبد خاص و مرتفع دو جداره بوده و با کاشی‌کاری‌های زرد، آبی و فیروزه‌ای به طرز زیبایی آراسته شده است. این گنبد منحصر به فرد که بیشتر بر فراز آرامگاه‌ها به چشم می‌خورد، در این منطقه بسیار کم‌نظیر بوده و در قرن سوم هجری در معماری ایرانی رواج یافته است.
این بقعه متبرکه از دو بخش تشکیل شده که بخش اصلی آنکه مقبره در آن قرار دارد و بخشی دیگر که شبستان بنا را تشکیل می‌دهد. قسمت اصلی آرامگاه با یک ورودی مستقیم بعد از عبور از هشتی قابل دسترس است. این امامزاده در ابتدا در مرکز یک گورستان قرار داشته است که امروزه اثری از آن به چشم نمی‌خورد.
چشمه علی‌بلاغی؛ چشم‌نواز گردشگران
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان با بیان اینکه یکی از مکان‌های دیدنی و طبیعی شهرستان ابهر، چشمه علی‌بلاغی است، اظهار می‌کند: آب این چشمه پر آب، زلال و گوارا است که از دامنه کوه‌ها بیرون آمده و نکته جالب توجه اینکه مقدار آب این چشمه در فصول مختلف سال تغییری نمی‌کند.
امیر ارجمند در گفتگو با خبرنگار مهر با یادآوری اینکه از آب چشمه علی‌بلاغی، کشاورزان برای آبیاری مزارع و باغ‌ها استفاده می‌کنند، ادامه می‌دهد: همچنین غارهای متعدد در قسمت شرقی چشمه به جذابیت‌های گردشگری این منطقه افزوده که می‌توان از غار زگیل به عنوان یکی از مهم‌ترین غارهای این منطقه یاد کرد که به جذابیت‌های گردشگری اطراف چشمه علی بلاغی افزوده است.
وی با اشاره به اینکه طول این غار به چندصد متر می‌رسد و احتمال وجود غارهای بزرگ‌تر نیز در ادامه این غار وجود دارد، تصریح می‌کند: شاید این نکته برای گردشگران جالب باشد که این مکان مناسب برای شب‌مانی بوده و بهترین فصول نیز برای این کار بهار و تابستان است.
سد کینه‌ورس؛ دیدنی ساخت بشر
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با یادآوری اینکه سدها علاوه بر تأمین آب شرب شهرها و روستاهای اطراف خود، به یکی از جاذبه‌های گردشگری در شهرهای ایران تبدیل شده است، اظهار می‌کند: سد کینه‌ورس نیز یکی از این سدها است که در ۱۴ کیلومتری جنوب‌غربی ابهر و ۵ کیلومتری روستای کینه‌ورس در میان تپه ماهورهایی کوچک و بزرگ جای گرفته است.
اسماعیل افشاری با اشاره به اینکه سد کینه‌ورس علاوه بر تأمین آب شرب شهرهای ابهر و خرم‌دره، با خلق منظره بی‌بدیلی در کوهستان به یکی از نقاط گردشگری در استان تبدیل شده که هر ساله در فصول مختلف میزبان گردشگران است، می‌افزاید: گردشگران می‌توانند در اطراف دریاچه سد کینه‌ورس به تفریح و گشت و گذار در طبیعت بکر منطقه پرداخته و آرامش را از جنس واقعی تجربه کنند.
وی یادآور می‌شود: دریاچه این سد نیز مکان مناسبی برای علاقه‌مندان به قایق‌رانی و ماهی‌گیری است.
صائین‌قلعه و امامزادگان تاریخی آن
صائین‌قلعه یکی از سه شهر بزرگ شهرستان ابهر به شمار می‌رود که میزبان دو امامزاده تاریخی است. امامزاده یعقوب (ع) در سه کیلومتری سمت جنوبی شهر و در بالای یک تپه طبیعی قرار گرفته است. مجموعه امامزاده یعقوب (ع) به جهت توجه مردم از رونق زیادی برخوردار بوده و استقبال زائران موجبات گسترش فضاهای متعدد این مکان را فراهم کرده است.
امامزاده یحیی (ع) نیز یکی دیگر از امامزاده‌های شهر صائین‌قلعه به شمار می‌رود. این مکان در داخل شهر صائین‌قلعه، روی یک تپه تاریخی قرار گرفته و بسیار مورد احترام اهالی است. بقعه امامزاده یحیی از دو بخش تشکیل شده است. با توجه به سبک ساختمانی و ترکیب کلی بنا احتمال دارد که بنای امامزاده متعلق به قرن هشتم هجری قمری باشد.
این بنا از نظر عناصر تزئیناتی ضعیف بوده، چنانچه در قسمت داخلی، هیچ نوع تزئیناتی در ارتباط با معماری وجود ندارد و سطح بنا با اندود گچ پوشانیده شده است. نمای بیرونی نیز منحصر به یک ردیف کاشی به رنگ آبی فیروزه‌ای است که در منتهی الیه گنبد اجرا شده، به همین خاطر کل آرایش بنا، منحصر به یک ردیف کاشی در پاطاق گنبد است.
هیدج؛ شهری عالم‌پرور
هیدج نیز یکی از شهرهای تابعه شهرستان ابهر بوده و در خصوص آثار تاریخی این شهر می‌توان به مقبره دگار خاتون یا حیمردان و بنای سقاخانه و حوزه علمیه و نیز مقبره آقا سید باقر ادیب دانشمند و عارف اشاره کرد.
این شهر دارای حوزه علمیه با قدمت زیاد بوده و همین مسئله باعث شده است تا هیدج را شهری عالم‌پرور بدانند. بنیان‌گذار حوزه علمیه هیدج از مراجع برجسته و صاحب‌نام و فردی خیر به نام حاج ملاعلی فاضل بوده و به علت وجود حوزه علمیه، علما و فضلای بی‌شماری از این شهر برخاسته‌اند که در حال حاضر در اطراف اکناف کشور مشغول خدمات علمی و فرهنگی هستند.
بنای سقاخانه که یکی از مراکز چاپارخانه در زمان صفویان در هیدج بوده و اسب‌هایی در آن محل نگه‌داری می‌شد، به علت گسترش شهر و بی‌توجهی تخریب شده است.