خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ لزوم حفظ کرامت انسان‌ها و به‌ویژه کرامت بانوان همواره یکی از پایه‌های بنیادین شریعت اسلام است که رفته رفته با توسعه و پیشرفت جوامع این مقوله، قالب‌های جدیدتری پیدا کرده و امروزه از آن تحت عنوان «حقوق شهروندی» یاد می‌شود.
قوانین متعددی در زمینه ضرورت حفظ کرامت انسانی اشخاص در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد اما در این میان «منشور حقوق شهروندی» به‌ویژه در مواد هفت تا ۱۴ به موضوع جایگاه انسانی اشخاص و کرامت انسانی آن‌ها پرداخته است.
گسترش خطوط راه آهن شهری در تهران و توسعه فرهنگ استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی علاوه بر مزایای بسیار و قابل توجهی که دارد، به‌دلیل عدم پیش‌بینی زیرساخت‌ها و تمهیدات لازم، سبب شده تا به محلی برای لگد مال کردن کرامت انسانی بانوان تبدیل شود.
حجم فزاینده مسافران مترو و محدودیت واگن‌ها از یک طرف و عدم اعمال نظارت صحیح و کنترل ورودی قطارها از طرف دیگر سبب شده تا بسیاری از مردان برای رسیدن به مقصد خود بی‌توجه به ممنوعیت ورود آقایان به واگن بانوان، وارد واگن بانوان شوند و علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان بانوان، حقوق شهروندی افراد زیادی را با چالش مواجه کنند.
رونمایی نه‌چندان موفق
ششم بهمن ماه سال گذشته بود که از واگن مخصوص بانوان و کودکان به‌منظور جلوگیری از ورود برخی از آقایان به واگن بانوان و همچنین دست‌فروشان و متکدیان مرد رونمایی شد. مهدی شایسته‌اصل، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران در این آئین با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که متروی هشت کشور پیشرفته دارای واگن ویژه بانوان هستند، گفت: بخشی از این اتفاقات به مسئولیت مترو برمی‌گردد و باید کمک شود تا ناوگان خلوت‌تر باشد و آقایان امکان استفاده از ناوگان در زمان اوج سفر را داشته باشند.
علی‌رغم رونمایی از واگن مخصوص بانوان و کودکان، چهار روز بعد، یعنی مورخ ۱۰ بهمن سال گذشته و در چهل و سومین جلسه شورای شهر تهران دو عضو شورای شهر تذکراتی در زمینه صیانت از کرامت بانوان در مترو به شهرداری دادند که این موضوع نشان از عدم توفیق شهرداری تهران در همان بدو امر و در زمینه کنترل ورود آقایان به واگن بانوان داشت.
تذکر عضو شورای شهر به شهرداری در مورد ورود آقایان به واگن بانوان
سوده نجفی، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران در جلسه فوق‌الذکر از موضوع ورود آقایان به واگن بانوان انتقاد کرد و از معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران اتخاذ تمهیدات و تدابیر لازم برای جلوگیری از ورود آقایان به واگن بانوان را خواستار شد.
مهدی اقراریان نیز خلاء عدم کنترل ورود آقایان به واگن بانوان را ناشی از عدم وجود کنترل در این زمینه دانست و بر ضرورت استفاده از شهربانان و حریم‌بانان برای اعمال کنترل بر این مساله تاکید کرد.
۶۳ روز پس از رونمایی از واگن مخصوص بانوان و کودکان در متروی تهران، به سراغ برخی از بانوان مسافر دائمی شهر زیرزمینی پایتخت رفته‌ایم تا از وضعیت حفظ کرامت بانوان در واگن‌های مترو آگاهی پیدا کنیم.
روایت بانوان مسافر مترو از پایمال شدن حقوق شهروندی آن‌ها
یکی از بانوان که به‌واسطه شغل خود مشتری دائمی خط یک مترو است با گلایه از عدم توجه برخی از آقایان به ممنوعیت ورود آن‌ها به واگن بانوان به خبرنگار مهر گفت: هر روز صبح هنگام رفتن به محل کار و عصر هنگام بازگشت از محل کار با مردانی مواجه می‌شوم که بدون توجه به ممنوعیت ورود آن‌ها به واگن بانوان، وارد واگن ما می‌شوند و امنیت و آرامش روانی همه بانوان را با چالش مواجه می‌کنند و زمانی هم که به آن‌ها تذکر داده می‌شود با لحنی تند و حق به‌جانب می‌گویند که به‌دلیل عدم وجود ظرفیت در واگن‌های دیگر وارد واگن بانوان شده‌اند.
خانم دیگری که دارای یک نوزاد شیرخواره است، ضمن انتقاد از عدم کنترل ورود آقایان به واگن بانوان به خبرنگار مهر گفت: تقریباً هفته‌ای سه یا چهار بار از مترو استفاده می‌کنم و هر بار با برخی از آقایان مواجه می‌شوم که به‌راحتی وارد واگن بانوان می‌شوند و هیچ‌گونه نظارت و کنترلی بر آن‌ها صورت نمی‌گیرد. این وضعیت برای من که مادر یک نوزاد شیرخواره هستم، به‌شدت آزاردهنده است.
خانم مسن دیگری که از خط چهار متروی تهران استفاده می‌کند نیز با اشاره به موضوع ورود آقایان به واگن بانوان به خبرنگار مهر گفت: چندین بار شاهد ورود آقایان به واگن مخصوص خانم‌ها در ساعات خلوتی مترو بودم و اینکه گفته می‌شود که به‌دلیل شلوغی و کمبود جا به واگن بانوان می‌آیند، درست نیست؛ این در حالی است که آن طور که باید و شاید هم نظارت در این زمینه صورت نمی‌گیرد و در نهایت صرفاً از سوی مأموران سکوها به این افراد تذکر داده می‌شود که اغلب بی‌توجه به این تذکرات به حضور خود در واگن بانوان ادامه می‌دهند.
کمبود فضا؛ عمده دلیل حضور آقایان در واگن بانوان
مسافران مرد شهر زیرزمینی پایتخت نیز اما دلایل خود را برای ورود به واگن بانوان دارند. علی، یک کارمند که مسافر هر روز خط یک متروی تهران محسوب می‌شود، در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه ظرفیت واگن‌ها در ساعات اوج تردد مانند صبح اول وقت و یا عصر محدود است و همین موضوع سبب می‌شود که فضای کافی برای جای‌گیری در واگن‌های مشترک وجود نداشته باشد، به همین دلیل و برای عدم تأخیر در محل کار راهی جز استفاده از واگن بانوان باقی نمی‌ماند.
محمد نیز که هر روز با همسرش به محل کار می‌رود در همین زمینه به خبرنگار مهر گفت: به‌دلیل قرابت محل کار خود با همسرم هر روز از مترو استفاده می‌کنیم و به این دلیل که هر روز او را در سکوهای شلوغ و پرتردد مترو گم نکنم، مجبورم با همسرم وارد واگن بانوان شوم؛ البته بسیاری از مردان وارد واگن بانوان می‌شوند و باید برای حفظ امنیت روانی همسرم در چنین شرایطی کنار او باشم.
عادی‌انگاری یک پدیده ناهنجار در سایه غفلت مدیریت شهری در سنوات گذشته
غفلت صورت گرفته در زمینه حفظ کرامت بانوان در مترو در مدیریت شهری سنوات گذشته، سبب شده تا ورود آقایان به واگن بانوان که یک اقدام ناهنجار محسوب می‌شود، به اقدامی معمول و عرفی تبدیل شود و همین امر مدیریت شهری را با چالش عادی‌انگاری این مقوله ناهنجار مواجه کند.
اقراریان: فضاسازی مناسب بود اما کافی نیست
مهدی اقراریان رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اقدام شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه در راستای ایجاد فضاسازی محیطی برای واگن‌های ویژه بانوان گفت: گامی که مترو در این زمینه برداشت، اقدام مثبتی بود و یک فضاسازی مناسبی برای واگن‌های ویژه بانوان صورت گرفت؛ اما باید توجه داشت که این اقدام، اقدام آغازین است و در مرحله نخست، نیاز به فرهنگ‌سازی داریم.
رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران خاطرنشان کرد: متأسفانه در چهار سال گذشته این موضوع بسیار مهم که از حقوق بانوان در مترو محسوب می‌شود و مرتبط با کرامت انسانی افراد است، پایمال شده و شاهد هستیم که در واگن‌های ویژه بانوان و کودکان هم دست‌فروشان و هم برخی از آقایان وارد می‌شوند و فضای روانی این واگن‌ها را برای بانوان با چالش مواجه می‌کنند.
وی تصریح کرد: اقدام بعدی که در این زمینه باید صورت گیرد، کنترل دقیق توسط مترو با استفاده از ظرفیت‌های شهرداری و ممانعت از ورود آقایان به این واگن‌ها است و لازم است یک اقدام سلبی صورت گیرد.
اقراریان با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت شهربان در قالب یک طرح ویژه برای کنترل ورود آقایان به واگن بانوان اظهار کرد: در این زمینه جای دارد که پلیس مترو و مدیریت ایستگاه‌ها نیز فعال‌تر شوند.
رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران با بیان اینکه به نظر می‌رسد غفلتی نسبت به موضوع کنترل ورود آقایان به واگن بانوان صورت گرفته‌است، گفت: موضوع فرهنگ‌سازی و اقدامات تبلیغی می‌تواند برای جلوگیری از ورود آقایان به واگن بانوان مؤثر باشد.
برای کنترل ورود آقایان به واگن بانوان از ظرفیت پلیس استفاده می‌شود
سید مجتبی شفیعی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر از تدوین یک برنامه جامع برای حفظ کرامت بانوان در مترو توسط شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه خبر داد و گفت: بخشی از این موضوع به اقدامات نرمی که باید صورت گیرد، بازمی‌گردد که موضوع فضاسازی است تا این حس را به مسافر دهد که آن فضا، یک فضای زنانه است و برای حضور مردان طراحی نشده‌است.
وی تصریح کرد: بخشی از اقدامات نیز در حوزه فرهنگ‌سازی، اعمال قانون و رفتارهای سلبی برای جلوگیری از مزاحمت‌های موجود است.
شفیعی با بیان اینکه در این راستا حتماً از ظرفیت پلیس مترو استفاده خواهد شد، گفت: هم حفظ امنیت و هم جلوگیری از بخشی از مزاحمت‌های گسترده اجتماعی در مترو باید به پلیس واگذار شود.
سوم بهمن‌ماه سال گذشته بود که زاکانی در مراسم گرامی‌داشت مقام بانوان با اشاره به نقش زن در هویت‌سازی برای پایتخت گفت: باید به طریق اولی، خدمت به زن و مادران و کودکان را هدف‌گذاری کنیم و زمینه به میدان آوردن ظرفیت‌های بانوان را داشته باشیم.
با توجه به اینکه شهردار تهران در صدر مدیریت شهری شعار «تهران؛ کلانشهر الگوی جهان اسلام» را به‌عنوان راهبرد اصلی فعالیت‌های خود قرار داده؛ لذا می‌طلبد که این شعار در تمامی ابعاد و جنبه‌ها نمود عینی پیدا کند و یکی از ابعاد آن، لزوم حفظ کرامت بانوان در راه آهن شهری تهران است. علی‌رغم اقدامات انجام شده در زمینه ایجاد فضای بصری برای واگن بانوان، ارزیابی کارنامه ۲۰۶ روزه مدیریت شهری تهران حکایت از لزوم اهتمام بیش از پیش برای کنترل ورود آقایان به واگن بانوان را دارد تا ضمن حفظ کرامت انسانی بانوان، امنیت روانی و آرامش خاطر آن‌ها نیز در شهر زیرزمینی پایتخت تأمین شود.