خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه_ فاطمه میرزاجعفری: سید مرتضی آوینی معروف به کامران، کارگردان فیلم مستند و رزنامه نگار حوزه فرهنگی اهل ایران است که زاده ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری است، مجموعه فیلم‌های مستند تلویزیونی او درباره جنگ ایران و عراق با نام روایت فتح شناخته شده ترین اثر این شهید است، آوینی تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود ر در شهرهای زنجان، کرمان و تهران به پایان رساند و بیستم فروردین ماه سال ۱۳۷۲ در فکه به شهادت رسید.
عروج سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی، نویسنده توانا و راوی روایت فتح است که همراه با یک گروه فیلمبرداری جهت ساخت این مجموعه به یکی از مناطق عملیاتی هشت سال دفاع مقدس عزیمت کرده بود و در حین بررسی و تحقیق پیرامون دفاع مقدس با مین برخورد کرد و به شهادت رسید.
شهید آوینی دور روز قبل از عزیمت به منطقه فکه در پاسخ به این سوال که به کدام منطقه می‌روی گفته بود: «می دانی به کجا می‌روم، به فکه همان جایی که رزمندگان ما با چشم خود تحویل نفوس شهدا توسط فرشتگان را مشاهده می‌کردند.»
پس از شهادت این بزرگوار، مقام معظم رهبری از ایشان به عنوان «سید شهیدان اهل قلم» تجلیل کردند؛ همچنین سالروز شهادت این هنرمند متعهد به انقلاب اسلامی به نام «روز هنر انقلاب اسلامی» نامگذاری شده است.
«فتح خون» یا «روایت محرم» یکی از آثار مهم شهید سید «مرتضی آوینی» است که با نگارش قوی و نگرش عمیق خود، یکی از بزرگ‌ترین وقایع را در تاریخ جهان اسلام و بشریت شرح می‌دهد. سید مرتضی آوینی در «فتح خون» یا «روایت محرم» در دو قسمت در هم تنیده به تجزیه و تحلیل اتفاقات ماجرای عاشورا می‌پردازد که بخش نخست آن رویدادهای مهم این واقعه را از رجب ماه سال ۶۰ تا محرم سال ۶۱ به اختصار وصف کرده و بخش دوم این رویدادها را مورد کاوش روحانی و معنوی قرار می‌دهد.
در قسمت اول کتاب «فتح خون»، با بیان ماجراهای عاشورا، یک دید سطحی از چند و چون عملکرد شخصیت‌ها در کربلا به دست می‌آید و تغییراتی را که هر کدام در آن شرایط پشت سر گذاشتند، به تصویر می‌کشد. اما در بخش دوم که نویسنده ماجراها را از دید خود تحلیل می‌کند، طرز فکر و بینش او در پس ظواهر خودنمایی می‌کند. سید مرتضی آوینی، با نگاهی عرفانی به واقعه عاشورا تلاش می‌کند تا چشم خواننده را به باطن وقایع و حقیقت ایدئولوژی عاشورا باز کند و جلوه‌ای جدید از این اتفاق را در ذهن خواننده ایجاد کند.
سید مرتضی آوینی در «فتح خون» یا «روایت محرم» با بهره گیری از آیه و حدیث، تحلیل مستدل و در عین حال روح نوازی را ارائه می‌کند که فطرت الهی و ذات معنوی انسان را به تصویر می‌کشد. از این دریچه، عاشورا فقط یک رویداد دور تاریخی نیست، بلکه مضمونی است که در زندگی هر انسان حقیقت طلب و حق پرست که درون مایه آن را مرتب در زندگی خود مشاهده می‌کند.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
«حسین دیگر هیچ نداشت که فدا کند، جز جان که میان او و ادای امانت ازلی فاصله بود… و این جا سدره المنتهی است. نه… که او سدره المنتهی را آن گاه پشت سر نهاده بود که از مکه پای در طریق کربلا نهاد… و جبرائیل تنها تا سدره المنتهی هم سفر معراج انسان است. او آن گاه که اراده کرد تا از مکه خارج شود گفته بود: من کان فینا باذلا مهجته و موطنا علی لقاء الله نفسه فلیرحل معنا، فاننی راحل ان شاءالله تعالی. سدره المنتهی مرزدار قلمرو فرشتگان عقل است، عقل بی اختیار. اما قلمرو آل کسا، ساحت امانت داری و اختیار است و جبرائیل را آن جا بار نمی‌دهند که هیچ، بال می‌سوزانند. آن جا ساحت انی اعلم ما لاتعلمون است، آن جا ساحت علم لدنی است، رازداری خزاین آسمان‌ها و زمین؛ آن جا سبحات فنای فی الله است و بقای بالله، و مرد این میدان کسی است که با اختیار، از اختیار خویش درگذرد و طفل اراده اش را در استان ارادت قربانی کند… و چون این چنین کرد، درمی یابد که غیر او را در عالم اختیار و اراده‌ای نیست و هرچه هست اوست. فرشتگان عقل به تماشاگه راز آمده اند و مبهوت از تجلیات علم لدنی انسان، به سجده افتاده اند تا آسمان‌ها و زمین، کران تا کران، به تسخیر انسان کامل درآید و رشته اختیار دهر به او سپرده شود؛ اما انسان تا کامل نشود، درنخواهد یافت که دهر، بر همین شیوه که می چرخد، احسن است. چشم عقل خطابین است که می پرسد: اتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک الدماء… اما چشم دل خطاپوش است. نه آن که خطایی باشد و او نبیند… نه! می بیند که خطایی نیست و هرچه هست وجهی است که بی حجاب، حق را می‌نماید. هیچ پرسیده‌ای که عالم شهادت بر چه شهادت می‌دهد که نامی این چنین بر او نهاده اند؟»
اما یکی از اتفاقات مهم که بهانه ما برای نگارش این گزارش در بیستم فروردین، سالروز شهادت شهید آوینی شده، ترجمه این کتاب به زبان عربی و آشنایی کشورهای حوزه خلیج فارس با شهید سید مرتضی آوینی است که وظیفه‌ای بسیار مهم است. چراکه برای معرفی این سرمایه‌های ملی بزرگ باید پیشتر و بیشتر از این کار کرد.
به همین بهانه گفت و گویی با مریم امینی، همسر شهید سید مرتضی آوینی داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
* در زمینه ترجمه و چاپ کتاب «فتح خون» ناشران ایرانی و غیر ایرانی چطور با یکدیگر ارتباط گرفتند؟
همانطور که اطلاع دارید روابط ادبی میان ایران و کشورهای عرب زبان به صورت رسمی کمتر وجود دارد آن هم به دلیل نبود قانون کپی رایت است، در این فعالیتی که اخیراً در حال انجام است تلاش شد که ناشران ایرانی و غیر ایرانی از طریق آژانس ادبی تماس با یکدیگر در ارتباط باشند و در مسیر مشخصی با یکدیگر ارتباط داشته باشند تا آثار یکدیگر را به هم معرفی کنند و پس از انتخاب ترجمه و منتشر کنند.
* دلیل انتخاب شهید سید مرتضی آوینی و آثار وی چه بود؟
با توجه به اینکه شهید آوینی به طور خاصی جایگاه ویژه ای را در ایران دارد و به عنوان شهیدان اهل قلم شناخته شدند برای معرفی انتخاب شدند.
* پیش از این هم کتاب‌های مختلفی از شهید آوینی ترجمه شدند اما مورد استقبال قرار نگرفتند به نظر شما چه مسئله‌ای در این زمینه نقش بیشتری دارد؟
تاکنون کار مناسبی برای معرفی شهید آوینی به مخاطب عرب زبان شکل نگرفته است، متأسفانه یک یا دو عنوان از کتاب‌های این شهید بزرگوار بدون اجازه انتشارات و صاحب امتیاز ترجمه شد و همین سبب شده است که این کارها دیده نشود چراکه ناشر غیر ایرانی هم نمی‌تواند روی این موضوع تبلیغات کند، ما در این اقدام جدید انتشارات دارالمودت لبنان را به عنوان انتشارات رسمی آثار شهید آوینی انتخاب کردیم و طی یک تفاهم رسمی از طریق آژانس ادبی تماس این مجموعه برای ترجمه کتاب‌های شهید آوینی کار می‌کنند و پس از ارزیابی کتاب «فتح خون» در آستانه انتشار به زبان عربی است که با اجازه رسمی ناشران این کار انجام شده است و اینکه آژانس ادبی پل واسطه ارتباطی بین این مجموعه بوده است.
* نحوه آشنایی شما با انتشارات دارالموت چگونه بود؟
از طرف انتشارات دارالمودت چند سال قبل در نمایشگاه بین المللی کتاب به غرفه آثار مربوط به شهید آوینی مراجعه کردند و آشنایی ما از آنجا شروع شد که اظهار تمایل برای چاپ این کتاب کردند که متأسفانه ارتباط ما قطع شد و بعداً از طریق آژانس ادبی تماس دوباره این ارتباط از سر گرفته شد و با مجوز ما کتاب فتح خون برای ترجمه و چاپ انتخاب شد.
* آثار انتخابی برای ترجمه به چه صورت اولویت بندی شدند؟
قرار است طبق علایقی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد بررسی و بازاریابی صورت گیرد تا به ترتیب اولویت مطالب برای ترجمه کار را پیش ببریم.
* چرا کتاب «فتح خون» به عنوان اولین کتاب برای ترجمه انتخاب شد؟
کتاب فتح خون در خصوص دهه اول محرم است و کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای عرب زبان تمایل بسیار زیادی برای کسب هرچه بیشتر اطلاعات در خصوص این مسئله دارند و همین مسئله سبب انتخاب این کتاب برای ترجمه شد.
بسیار مهم است که در جهت معرفی چنین شخصیت‌هایی گام برداریم، در این زمینه تلاش‌هایی را هم کردم که متأسفانه به دلایل مختلف به نتیجه نرسید، برای مثال در آمریکا هم قرار بود که کتاب «آئینه جادو» شهید آوینی ترجمه و چاپ شود که بعد از مرحله ترجمه در مرحله ویرایش به دلیل مسائل تحریم کار متوقف شد * نظر شما درخصوص همکاری با این انتشارات و ترجمه و چاپ آثار شهید آوینی چیست؟
به نظر می‌رسد چون از ابتدا یک همکاری دو جانبه در زمینه چاپ این اثر وجود داشته است می‌توان امیدوار بود که این رابطه متقابل با حسن نیت پیش رود و با کمک واسطه گری آژانس ادبی تماس رسالت ما در زمینه نشر آثار شهید به خوبی به سرانجام برسد و بتوانیم به ترتیب کتاب‌های دیگر شهید را برای این که به زبان عربی چاپ شوند انتخاب کنیم.
* به نظر شما اهمیت شناسایی شخصیت‌هایی همچون شهید آوینی تا چه اندازه مهم است؟
از نظر من بسیار مهم است که در جهت معرفی چنین شخصیت‌هایی گام برداریم، در این زمینه تلاش‌هایی را هم کردم که متأسفانه به دلایل مختلف به نتیجه نرسید، برای مثال در آمریکا هم قرار بود که کتاب «آئینه جادو» شهید آوینی ترجمه و چاپ شود که بعد از مرحله ترجمه در مرحله ویرایش به دلیل مسائل تحریم کار متوقف شد. اشخاص دیگری هم بودند که شخصاً تمایل پیدا کردند درباره کتاب‌های این شهید کتاب نوشتند؛ برای مثال دو سال پیش کتاب «روایت جنگ در دل جنگ» کتابی بود که یک بانوی فرانسوی در خصوص شهید نوشتند و ما نیز با همکاری بنیاد فارابی این کتاب را چاپ کردیم.
به طور کلی کسانی که با کتاب‌های شهید و یا مستنداتش آشنا می‌شوند به دلیل ویژگی‌ها و جذابیت‌هایی که دارد افراد جذب و مشتاق می‌شوند که در زمینه آثار شهید آوینی پژوهش داشته باشند و این آثار را در خور بسط و تجزیه و تحلیل می بینیند.
نشر واحه هم سعی خود را می‌کند که به عنوان اولین قدم در کشورهای عرب زبان در لبنان این کتاب را به چاپ برساند و امید داریم که این همکاری ادامه پیدا کند، به هرحال اگر وجوه مختلف تفکر شهید معرفی شود و ترجمه‌های درخوری از آنها انجام شود به نظر من با استقبال مواجهه می‌شود.
* اثر بعدی را برای ترجمه به زبان عربی انتخاب کرده اید؟
خیر؛ اثر بعدی هنوز انتخاب نشده برای ترجمه اما با توجه به فعالیت‌های بازار کتاب در کشورهای عربی و لبنان اثر بعدی را انتخاب می‌کنیم و ممکن است یک کتاب به صورت کامل انتخاب شود و یا مقالات مختلفی به صورت کتاب در کنار یکدیگر قرار گیرند و به چاپ برسند.