خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و اندیشه: شیخ یوسف جمعة عبد الهادی سلامة به سال ۱۹۵۴ میلادی در اردوگاه المغازی استان دیرالبلاح در نوار مرکزی غزه به دنیا آمد. والدینش پس از اشغال فلسطین توسط صهیونیست‌ها از خانه و کاشانه خود در «بیت تیما» رانده شده و به ناچار به این اردوگاه که سال ۱۹۴۹ تأسیس شده بود، پناه آوردند، اردوگاهی که ساکنانش بارها و بارها مورد حمله نظامیان رژیم اشغالگر قدس شریف قرار گرفتند.
شیخ یوسف جمعه سلامه تحصیلات مقدماتی خود را در فلسطین پیگیری کرد و تحصیلات آکادمیک را نیز در دانشگاه الازهر شعبه غزه پی گرفت. وی لیسانس علوم حدیث، فوق لیسانس اصول فقه و دکترای فقه و علوم اسلامی دارد و سال‌ها در گروه گروه مطالعات اسلامی دانشگاه الازهر (شعبه غزه) به تدریس پرداخته و استاد مدعو دانشکده قرآن و معارف اسلامی دانشگاه قدس بوده است. سخنرانی‌های بسیار او در کشورهایی چون آلمان، الجزایر، مراکش، امارات متحده عربی، تونس، مصر، عربستان و… در زمینه خطراتی که مسجدالاقصی را تهدید می‌کند، مشهور است.
او هم اکنون به عنوان خطیب مسجدالاقصی و نایب رئیس اول شورای عالی اسلامی در بیت المقدس، در دو جبهه به فعالیت اشتغال دارد. نخست فعالیت‌های علمی و عملی در جهت مقابله با یهودی سازی فلسطین و مسجد الاقصی و دوم آموزش احکام و شرعیات به اهالی فلسطین و تلاش برای جلوگیری از سکولار شدن آنها.
شیخ یوسف جمعه سال‌ها در اوقاف فلسطین مسئولیت داشت و در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ وزیر اوقاف و امور شرعی در غزه بود. وی همچنین به عنوان مقام فلسطینی در کنفرانس‌های اسلامی مختلف در جهان اسلام شرکت کرد. به عنوان مثال سال ۱۳۹۹ رئیس گروه فلسطینی اعزامی به تهران برای شرکت در کنفرانس گفت‌وگوی تمدن‌ها بود.
ریاست هیئت فلسطین برای شرکت در سمپوزیوم علمی تحت عنوان اسلام و گفت‌وگوی تمدن‌ها در قیروان تونس به سال ۱۹۹۹، عضو هیئت فلسطینی حاضر در نهمین کنفرانس سران کشورهای اسلامی در دوحه به سال ۲۰۰۰، ریاست هیئت فلسطینی در کنفرانس سالانه شورای عالی امور اسلامی در قاهره به سال ۲۰۰۶، ریاست هیئت فلسطینی در کنفرانس‌های وزیران اوقاف برای کشورهای اسلامی در اندونزی، مالزی و جمهوری عربی مصر (در سال‌های مختلف)، شرکت در کنفرانس بین المللی الازهر برای مقابله با افراط گرایی و تروریسم و ارائه یک سخنرانی تحقیقی با عنوان «احترام به تفاوت، تنوع و همزیستی» به سال ۲۰۱۴ در قاهره مصر، شرکت در کنفرانس مجمع فقه و اقتصاد اسلامی که توسط اداره امور اسلامی و امور خیریه دولت دبی و با همکاری مرکز اقتصاد اسلامی دبی برگزار شد به سال ۲۰۱۵، شرکت در کنفرانس بین المللی الازهر در حمایت از قدس شریف و ارائه یک سخنرانی علمی با عنوان «جایگاه بین‌المللی قدس» به سال ۲۰۱۸ در قاهره مصر و ده‌ها کنفرانس و مجمع علمی دیگر، از دیگر فعالیت‌های شیخ یوسف سلامه بوده است.
فلسطین خاکی مقدس است و سرزمین معراج پیامبر. معراج معجزه پیامبر بود و معجزات در اسلام بخشی از اعتقادات مسلمانان است، بنابراین حوادث فلسطین به همه مسلمانان جهان مربوط می‌شود و این ارتباط نه صرفاً یک مسئله مناسکی و مناسبتی که ارتباطی ارگانیک است بسیاری از مراکز و حرکت‌های علمی، دینی و خیریه در فلسطین و غزه نیز توسط شیخ تأسیس شده‌اند که از آن جمله می‌توان به «انجمن خیریه دارالبر»، «انجمن‌های حفظ قرآن کریم»، «همایش سالانه موعظه و مشاوره»، «هیات زکات المغازی»، «جایزه یاسر عرفات برای مطالعات و تحقیقات اسلامی» و… اشاره کرد. در کارنامه علمی شیخ همچنین عضویت در برخی از مجامع علمی و دینی جهان اسلام نیز به چشم می‌خورد. به عنوان مثال او عضو سابق شورای عالی اتحادیه جهانی مسلمانان در مکه، عضو سابق شورای عالی فتوا در فلسطین، نایب رئیس سابق هیئت امنای دانشگاه الازهر و... بوده است.
شیخ یوسف جمعه سلامه سال‌های سال نیز در نشریات و روزنامه‌های مختلفی در کشورهای عربی به نگارش مقالات و ستون‌ها اشتغال داشت و درباره وضعیت فلسطین و غزه برای جهان اسلام روشنگری کرد و به خنثی کردن تبلیغات اسرائیلی‌ها در زمینه مسجدالاقصی پرداخت. به همین دلیل نیز اسرائیل همیشه از کلام و قلم شیخ هراس داشته و بارها مانع از حضور او در مجامع علمی دیگر کشورها شده است.
متأسفانه ایرانیان اطلاع چندانی از آرا و اندیشه‌های شیخ یوسف سلامه (مانند دیگر اندیشمندان فلسطینی) ندارند و در منابع فارسی شناخت‌نامه کاملی از او در دسترس نیست. بجز اخباری که به مناسبت برخی رخدادها از شیخ یوسف جمعه سلامه در جایگاه خطیب مسجدالاقصی در رسانه‌های ایران منتشر می‌شود، مدخلی از کتاب «روشنفکران جهان عرب: معرفی آرا و آثار یکصد چهره فرهنگی - فکری معاصر جهان عرب» پژوهش مسعود فکری و همکاران، منتشر شده توسط انتشارات ترجمان علوم انسانی (۱۳۹۷) نیز به او اختصاص پیدا کرده که البته مختصر است و به هیچ عنوان معرفی کاملی از او را به مخاطبان ارائه نمی‌دهد.
مکتوبات شیخ یوسف سلامه
«فلسطین المکان والمکانة» یکی از مهم‌ترین مکتوبات شیخ است. او در این کتاب از جایگاه فلسطین در کلام الله مجید (آیاتی که مربوط به سرزمین مقدس الاسری است) و همچنین احادیث نبوی سخن گفته و به بیان ارزش‌های این سرزمین برکت یافته که زادگاه ادیان ابراهیمی است و مهد بسیاری از پیامبران، می‌پردازد. نویسنده همچنین بحث می‌کند که چگونه ممکن است فلسطین اسلامی نباشد وقتی مسجد مبارک الاقصی، قبله اول مسلمانان، دروازه زمین به سوی آسمان، سرزمین قیامت و نشر و کانون قلوب صحابه و تابعین و علمای عرب در این سرزمین است. شیخ همچنین فلسطین را سرزمین گفت‌وگوی میان اسلام و مسیحیت می‌داند.
او به سال ۲۰۱۲ نیز با گردآوری فتواهای اندیشمندان مسلمان درباره ضرورت اسلامی ماندن و همچنین حفظ فلسطین کتاب «فتاوی علما المسلمین فی ضرورة المحافظة علی فلسطین» را منتشر کرد.
«معالجات اسلامیه» یا درمان‌های اسلامی که مجموعه مقالات درباره اراضی اشغالی، جهان عرب و کشورهای اسلامی است. او در این کتاب اشتباهات جهان عرب را گوشزد کرده و برای احیای عملکرد درست ملت عرب به ارائه راه‌حل می‌پردازد. مقالات این کتاب در اصل شامل بخشی از یادداشت‌های او در روزنامه «القدس الغراء» در بیت‌المقدس است. او از سال ۱۹۷۴ شروع به نوشتن این یادداشت‌ها کرد و هم اکنون نیز این راه را ادامه می‌دهد.
رساله دکتری شیخ با عنوان «التکافل الاجتماعی فی الوقف الإسلامی وآثاره فی فلسطین: دراسة تحلیلیة توثیقیة» (همبستگی اجتماعی در وقف اسلامی و آثار آن در فلسطین: مطالعه‌ای مستند و تحلیلی) منتشر شد.
شیخ یوسف سلامه در جهت شناساندن مفاخر فلسطینی نیز تلاش قلمی مهمی کرده است. دو مجموعه کتب او با عناوین «قراء من أرض الإسراء» (قاریان سرزمین مقدس اسرا) و «علما من أرض الإسراء» از جمله آثار شیخ در این عرصه است. همچنین «معجزات و حقایق کیهانی یا آسمانی»، «قوانین حاکم بر موقوفات در فلسطین»، «مناسک حج و عمره» و «احکام فقه روزه» از دیگر تالیفات منتشر شده خطیب مسجدالاقصی است.
شیخ یوسف سلامه و مواجهه با اشغالگری رژیم صهیونیستی
شیخ بارها بحث کرده که فلسطین خاکی مقدس است و سرزمین معراج پیامبر. معراج معجزه پیامبر بود و معجزات در اسلام بخشی از اعتقادات مسلمانان است، بنابراین حوادث فلسطین به همه مسلمانان جهان مربوط می‌شود و این ارتباط نه صرفاً یک مسئله مناسکی و مناسبتی که ارتباطی ارگانیک است. پس توجه به این مکان و تلاش برای حفظ آن از دست رژیم سفاک اسرائیل وظیفه شرعی همه مسلمانان در جای جای جهان است.
شیخ همچنین بارها در مکتوبات خود چه کتاب و چه مقاله و چه یادداشت‌های مطبوعاتی ادعاهای باطل و بی اساس اسرائیل در حق تاریخی و دینی نسبت به اراضی فلسطین را با دلایل تاریخی متقن رد کرده است. اما رژیم اسرائیل با جعل تاریخ و تبلیغات بسیار قصد دارد تا مسجد الاقصی را معبد سلیمان بماند و دست به تخریب این مکان مقدس بزند. شیخ اعتقاد دارد که برای حفظ مسجدالاقصی و جلوگیری از ویرانی آن همه فلسطینیان بدون استثنا وظیفه دارند کودکان و فرزندانشان را با این مسجد و این مکان مقدس آشنا کنند و تاریخ آن و حوادث سیاسی مربوط به آن را برای فرزندان شرح دهند و کوتاهی در این امر ضررهای فراوانی را به همراه دارد.
شیخ اعتقاد دارد که برای حفظ مسجدالاقصی و جلوگیری از ویرانی آن همه فلسطینیان بدون استثنا وظیفه دارند کودکان و فرزندانشان را با این مسجد و این مکان مقدس آشنا کنند و تاریخ آن و حوادث سیاسی مربوط به آن را برای فرزندان شرح دهند و کوتاهی در این امر ضررهای فراوانی را به همراه دارد شیخ یوسف جمعه سلامه در برخی از مکتوبات خود اشاره کرده که از زمان اشغال فلسطین، رژیم جعلی اسرائیل مسلمانان را تا کیلومترها از مسجدالاقصی دور کرد تا بتواند این زمین مقدس را تقسیم کند. آنها حتی زمان زیارت زائران مسلمان را نیز تعیین می‌کنند و کار را به جایی رسانده‌اند که در ماه مبارک رمضان تنها به مسلمانان بالای ۵۰ سال اجازه ورود به مسجدالاقصی را برای عبادت می‌دهند، این در صورتی است که یهودی‌ها همیشه می‌توانند آزادانه به این مکان مقدس پای بگذارند و به باور شیخ این روند مقدمه‌ای است برای سیطره بر مسجد و سپس ویرانی‌اش، چرا که هدف اصلی اسرائیل نابود کردن این مسجد و احیای معبد خیالی سلیمان است. آنها می‌خواهند که مسلمانان نه روی این سرزمین سهمی داشته باشند و نه در زیر آن، اما بر اساس وعده خداوند زمین‌های مسجدالاقصی وقف اسلام است؛ و دفاع از سرزمین فلسطین توسط اعراب، تنها دفاع از سرزمین نیست، بلکه دفاع از کرامت دینی و اسلامی و دفاع از هویت جهان عرب نیز به شمار می‌آید.
شیخ سلامه به اتحاد مسلمانان اعتقاد دارد. به باور او مسلمانان متحد می‌توانند دین مبین اسلام را به درستی تبلیغ کنند. در مدخل مربوط به معرفی شیخ در کتاب «روشنفکران جهان عرب» آمده است که: [به باور شیخ یوسف سلامه] در اسلام تعدد نژادها و ملیت‌ها طبیعی است، اما دین ما را آموزه‌های آن متمایز می‌کند و ما را با زمانه‌مان مطابقت می‌دهد. تفاوت‌های نژادی و ملی دلیل و انگیزه‌ای برای جنگ و درگیری و خونریزی نیست، بلکه باید بدل به مولفه‌ای برای پیشرفت شود.
شیخ اعتقاد دارد که کلام الله مجید به مسلمانان امر و دستور به گفت‌وگو و احترام به ملت‌های مختلف و «دیگری» ها را داده است. این احترام مسلمانان را با دیگر جهانیان پیوند می‌دهد. پیوندی که اسلام می‌خواهد رابطه‌ای برادرانه است که مسائلی مانند دین، نژاد و رنگ افراد را نادیده می‌گیرد و به همکاری و همزیستی و وحدت همه ملیت‌ها می‌انجامد و بر اثر آن خیر و نیکی در سراسر جهان گسترش می‌یابد. برخی از مقالات شیخ در زمینه گفت‌وگو و همزیستی مسالمت آمیز به زبان‌های مختلف ترجمه شده و چهره او را به عنوان یکی از منادیان گفت‌وگو در جهان برجسته کرده است.
***
برای مطالعه دیگر قسمت‌های این پرونده به این نشانی بروید. سایت شخصی شیخ یوسف سلامه نیز از این نشانی در دسترس است.