به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، در جنوب خیابان مولوی، جایی در میان بازارها و دست فروش‌ها و رفت و آمدهای خلق در میدان قدیمی امین‌السلطان، کاروانسرایی قاجاری قرار دارد که آن را به نام کاروانسرای خانات می‌شناسند. جایی برای باراندازی و استراحت تجار و مسافران از آن، که ده هزار متر مربع وسعت و هفتاد حجره دارد. در پشت حجره‌ها فضای شترخوان قرار دارد که امروز انبار کالاست و در قدیم محل اسکان شترها و قاطرها بود. در هر چهار گوشه کاروانسرا، ایوانی است که به پشت بام راه دارد. کاروانسرا در جوار جاده برون شهری تهران به امامزاده شاه عبدالعظیم قرار داشت که در پیش از توسعه تهران در دوره ناصرالدین شاه، خارج از بافت و دیوارهای تهران بود. اواسط دوره سلطنت ناصرالدین شاه حصار صفوی تهران خراب و حصار جدید ناصری گرداگرد شهر ساخته شد و بدین ترتیب ضلع جنوبی حصار از خیابان مولوی به خیابان شوش تغییر کرد و با توسعه شهر، کاروانسرای خانات وارد تهران شد.
در این مقاله آس چارتر شما را با این کاروانسرای قدیمی در تهران آشنا کند و شما می‌توانید بلیط چارتر هواپیما کیش تهران را به راحتی و با نازل‌ترین قیمت از سایت تهیه کنید.
تاریخچه کاروانسرای خانات تهران
در سال ۱۲۸۵ شمسی یک تاجر به نام سید علی اردهالی آن را خرید و مدیریت حجره‌های آن را بر عهده گرفت. مستأجران سید علی اردهالی، سال‌ها در این کاروانسرا مشغول تجارت بودند و حجره از پدر به پسر می‌رسید.
کاروانسرا در سال ۱۳۵۶ شمسی دچار آتش‌سوزی شد و سال‌ها ویران ماند در سال شمسی ۱۳۸۲ محمد اردهالی یکی از نوه‌های سید علی اردهالی تصمیم به مرمت و بازسازی آن گرفت تا دوباره خریداران و فروشندگان در دالان‌ها، حجره‌ها و صحن این کاروانسرای قدیمی پایتخت مشغول کار و تجارت شوند. اکنون از این مکان به عنوان بورس خشکبار استفاده می‌شود. کاروانسرای خانات در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۴۸ به ثبت آثار تاریخی ایران رسید. در برخی منابع آمده است که در زمان ناصرالدین شاه، با توجه به قرارگیری شهر تهران در مسیر ارتباطی شهرهای مهم دیگر، تصمیم گرفته شد تا چندین کاروانسرا برای استراحت تجار و مسافران در داخل و خارج از بافت شهر احداث شود. خانات هم یکی از آن کاروانسراها بود که در آن زمان خارج از حصار شهر بنا شد؛ اما با توسعه بافت شهری، کم‌کم در داخل محدوده تهران قرار گرفت و لقب اولین کاروانسرای درون شهری تهران را از آن خود کرد. حالا امروز بیش از یک قرن از دوران رونق این کارونسرا می‌گذرد؛ روزهایی که تجار و مسافران، بارهای خود را در حیاط کاروانسرا خالی می‌کردند و در یکی از اتاق‌های آن شب را به صبح می‌رساندند.
جالب که بدانید با وجود نامشخص بودن زمان دقیق ساخت این بنا، با توجه به نوع معماری بنا، آن را متعلق به حدود بیش از یک قرن پیش و اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار می‌دانند. همچنین در نقشه‌ای که در سال ۱۲۷۰ هجری شمسی توسط میرزا ابوالقاسم نجم‌الملک (از دولت‌مردان دوره قاجار و پهلوی) از تهران تهیه شده است، این کاروانسرا در نزدیکی میدان امین‌السلطان دیده می‌شود. این میدان توسط آقا محمد ابراهیم ارباب، ملقب به امین‌السلطان از درباریان گرجی ایران در دوران ناصرالدین‌شاه ساخته و به مرکز عرضه سبزیجات و تره‌بار بدل شد.
روزگار گذشت تا اینکه حدود ۱۱۱ سال پیش، یکی از اعضای خاندان اردهالی، که از قدیمی‌ترین تجار فرش ایران بودند، این بنا را از امین‌السلطان خریداری می‌کند. تا سال ۱۳۸۱ این بنا همچنان فعال بود تا اینکه کم‌کم بخش‌هایی از آن رو به تخریب رفت. افراد خاندان اردهالی برای حفظ میراث گذشتگان‌شان تصمیم می‌گیرند تا برای حفظ این بنا اقداماتی انجام دهند. در نهایت بعد از مرمت، در سال ۱۳۸۸ با وجود تلاش‌های خانواده ارهالی برای تبدیل این کاروانسرا به مرکز تولید و عرضه سوغات و صنایع دستی، اما به دلیل قرارگیری بنا در بورس خشکبار، در نهایت سال ۱۳۹۱ کاروانسرای خانات به مرکزی برای عرضه خشکبار بدل شد و با این کاربری در حال فعالیت است.
آتش سوزی و بازسازی کاروانسرای خانات
در آتش‌سوزی سال ۱۳۵۷ ورودی‌های شرقی و غربی مسدود شدند اما درب ورودی اصلی دچار آسیب نشد. پس از این آتش سوزی کاروانسرا به بنگاه و بعد به انبار تغییر کاربری داد.
معماری کاروانسرای خانات
کاروانسرا با ۱۰۵۰۰ متر مربع مساحت در زمینی به چهارگوشه غیرمتقارن قرار گرفته که صحن متقارن و چهار گوشه آن منجر شده تا این ایراد از دید بازدید کنندگان پنهان بماند. کاروانسرا دارای ۵۴ حجره متقارن است که در هر ضلع آن ۱۳ حجره قرار دارد. در معماری کاروانسرا از آجرکاری و گره سازی بهره برده‌اند و در ساخت آن از گل، گچ، سنگ و چوب استفاده شده است. از ویژگی‌های منحصر به فرد این کاروانسرا درب چوبی آن است. این درب که حدوداً ۶ متر ارتفاع دارد از چوب درخت چنار ساخته شده و به جای لولا روی چهل عدد گل میخ باز و بسته می‌شود.
گرداگرد درب آن، رهنمودهایی از امام علی (ع) در مورد آداب خرید و فروش بر روی کاشی نصب شده است. در وسط حیاط خانات آب انبار بزرگی قرار داشت که اطراف آن پر از حجره بود که افراد ساکن در حجره‌ها به دباغی مشغول بودند البته این فضا در فاصله سال‌های ۱۳۴۰-۱۳۳۵ تخریب شد و امروزه محدوده آب انبار و حجره‌های دباغی با سنگ‌هایی با حاشیه قرمز مشخص شده‌اند.
این مطلب، یک خبر آگهی بوده و خبرگزاری مهر در محتوای آن هیچ نظری ندارد.