خبرگزاری مهر؛ گروه مجله: در هر روزگاری مطالعه سبک زندگی اقوام مختلف برای انسان‌ها قابل توجه بوده و برای هر نسلی چگونگی گذران زندگی در نسل‌های قبل از خودش جذاب و شنیدنی بوده است. اما در این بین تفاوت آداب و رسوم در یک رخداد مشترک از شیرین‌ترین بخش‌های این شنیدنی‌ها و دیدنی‌ها محسوب می‌شود. مولفه‌هایی مثل نوع تغذیه، آدابِ شروع و برگزاری و پایان دادن به رویدادهای خاص، آموزش به نسل بعدی، لباس‌های غالب افراد جامعه و… بخشی از همین فرهنگ و رسوم را ارائه می‌دهد.
ماه مبارک رمضان یکی از وجوه اشتراک مهم بین مسلمانان در جهان است که برای برگزاری هر چه بهتر آن، اقوام و ملیت‌های مختلف همیشه در تلاش بوده و هستند که بالاترین کیفیت را ارائه دهند تا از برکات معنوی آن استفاده کنند. در اغلب کشورهای عربی، آماده سازی کودکان برای برگزاری این رویداد، از قبل برنامه‌ریزی می‌شود و تولیدات ویژه رسانه‌ای و یا حتی رسوم مختص آنها در این ایام اجرا می‌شود. مثلاً در بخشی از کشورهای اوراسیا در زمان افطار همان‌طور که برای همه افراد خانواده تدارکاتی چیده می‌شود، برای کودکان نیز سفره و غذا به‌طور مجزا و باب میل آنها آماده و سرو می‌شود.
یا به‌عنوان مثال، خوراکی مخصوص ماه مبارک در همه کشورها، چرب و شیرین‌ند که چربی آن به منظور ذخیره انرژی و شیرینی‌اش با هدف تأمین قند خون که در ازای روزه‌داری افت کرده است، توجیه می‌شود. در ایران خودمان، زولبیا و بامیه و خانواده شیرینی‌های مشابه در همین چارچوب می‌گنجند. خرما و نوشیدنی‌های گرم هم در سفره افطار و سحر اغلب کشورها دیده می‌شود و جشن و شادی برای آغاز این ایام مبارک و برپایی سفره‌های افطار در مکان‌های عمومی و پرجمعیت نیز در همین قالب بین کشورها به‌صورت مشترک اجرا می‌شود. در این گزارش، مجله مهر به طور دقیق‌تر به بررسی آداب و رسوم ویژه کشورهای جهان در ایام ماه پربرکت می‌پردازد.
لبنان
مردم لبنان از قدیم عادت دارند که پیش از آغاز ماه مبارک، آخرین روز از ماه شعبان را خارج از منزل و در دل طبیعت سپری کنند، چیزی شبیه همان مراسم قدیمی «کلوخ‌اندازان» که در شهرهای مختلف ایران برگزار می‌شود. رسم دیگر لبنانی‌ها در ماه رمضان «سبیانه» یا «استبانه» نام دارد که به معنی انتظار برای دیدن ماه هلال ماه رمضان است و معمولاً در آخرین یکشنبه قبل از شروع ماه مبارک رمضان در لبنان توسط مردم انجام می‌شود.
از سنت‌های موجود در لبنان در ماه رمضان، بیدار کردن مردم برای خوردن سحری توسط افرادی است که به آنان مسحراتی می‌گویند. مسحراتی‌ها در ساعات ۲ تا ۳ نیمه‌شب در کوچه‌ها و خیابان‌های شهر دور می‌زنند، بر طبل می‌کوبند و شعر می‌خوانند. مسحراتی‌ها که لباس محلی بر تن دارند، می‌خوانند: «ای خفته! برخیز و خداوند باقی را عبادت کن و سحور کن»، «برخیزید و سحری بخورید، رمضان به دیدار شما آمده». در لحظه افطار، خیابان‌های شهر حتی در مناطق مسیحی‌نشین هم تقریباً خالی می‌شود، اما ۳ ساعت پس از افطار رفت و آمدها شروع شده و تا سحر ادامه می‌یابد.
آغاز ماه رمضان توسط شلیک سه توپ از سوی شهرداری به مردم اطلاع داده می‌شود، رسمی که از زمان حکومت عثمانی‌ها در لبنان مرسوم شد و بعدها در سایر کشورهای اسلامی هم اجرا شد. تزئین خیابان‌ها و مساجد گرفته تا شور و شوق مردم برای خرید مایحتاج ماه رمضان در سرتاسر لبنان از دیگر آداب مسلمانان لبنان چند روز قبل از آغاز ماه رمضان است.
هندوستان
روزه داران هندی معمولاً روزه خود را با نمک، آب گرم و خرما باز کرده و بعد برنج و نان، عدس پخته، حلیم و هریس با فلفل و ادویه زیاد صرف می‌کنند. پای ثابت سفره‌های افطار و سحر مسلمانان هندی، غذای خاصی به نام «غنجی» است که از ترکیب برنج، گوشت، درست می‌شود. نوشیدنی‌های خاص ماه رمضان هم در این کشور، آب لیمو و شیر مخلوط با آب است که هندی‌ها معتقدند این نوشیدنی انرژی روزه دار را برای عبادت شبانه افزایش می‌دهد. در هند سحرخوان‌ها جایگاه مهمی دارند. آنها پیش از نماز صبح مردم را از خواب بیدار می‌کنند تا عبادت سحرگاهی را به جا بیاورند و سحری بخورند.
درست است که به هند کشور «هفتاد و دو ملت» هم گفته می‌شود که این موضوع به‌خاطر تنوع ادیان و نژادهایی است که در این کشور زندگی می‌کنند، ولی بعد از هندوها، مسلمانان اکثریت جامعه هندی را تشکیل می‌دهند. به همین خاطر هم ماه رمضان در هند شور و حال خاصی حکم‌فرما است.
در این کشور به خاطر تعامل همه ادیان در کنار یکدیگر، غیرمسلمانان نیز با همدلی نسبت به روزه‌داران به آداب و رسوم شیعیان و سنی‌ها احترام می‌گذارند.
ترکیه
گستراندن سفره‌های طولانی افطار در خیابان‌ها و بازکردن روزه در هنگام افطار به شکل جمعی از آئین و رسوم مردم این کشور محسوب می‌شود. تزئین کوچه‌ها و خیابان‌ها نیز از سنت‌های مربوط به این ماه مبارک به شمار می‌رود. مساجد ترکیه در رمضان هم به واسطه حضور گسترده و بیشتر روزه داران از رونق و شور بیشتری برخوردار هستند.
یکی از مراسمی که شور و هیجان خاصی را به روزه داران به خصوص در زمان سحر می‌دهد، «چاوشی خوانی» به سیاق سنتی آن است. در این ماه برخی از شبکه‌های تلویزیونی ترکیه نیز با تدارک پخش برنامه‌های خاص به استقبال این ماه می‌روند و اقدام به پخش برنامه‌های احکام و سریال‌های اسلامی قبل از افطار و هنگام سحر می‌کنند. طبق رسمی قدیمی در ترکیه همسایه‌ها هنوز هم همدیگر را برای سحر بیدار می‌کنند و پیشرفت تکنولوژی هم این رسم زیبا را از یاد نبرده است. مردم ترکیه معمولاً در ماه رمضان نماز صبح و مغرب در مساجد و به صورت جماعت می‌خوانند. برپایی سفره‌های سحر و افطار در مساجد ترکیه، باشکوه تمام انجام می‌شود.
مالزی
کشوری که ۶۱.۳ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، در ماه مبارک رمضان چهره خاصی به خود می‌گیرد تا جایی که در این ایام خبرنگاران بسیاری به این کشور می‌آیند تا از مراسم و جشن‌های آنها دیدن کنند. با وجود نژادها و خیل زیاد بودائیان، هندوها و مسیحیان، اما ابهت خاص ماه مبارک رمضان در این کشور، علاقه‌مندی برخی غیر مسلمانان را به روزه‌داری بر می‌انگیزد تا یک روز را به روزه‌داری مشغول باشند. آتش بازی در شب آغازین ماه مبارک رمضان، چراغانی کردن خیابان‌ها و آذین بندی معابر از جمله دیگر اقدام‌های مردم در ابراز شادی برای ماه مبارک رمضان است.
حضور بیش از پیش مردم مالزی در مساجد، توجه ویژه به قرآن کریم، تلاش برای حفظ آن، برگزاری جشن‌های رمضان و… از جمله برنامه‌های ویژه ماه مبارک رمضان در مالزی به شمار می‌رود. مردم این کشور در ماه رمضان مراسم و آداب و رسوم خاصی دارند که گستراندن سفره‌های افطاری با خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مخصوص این ماه که در دیگر ماه‌های سال دیده نم شود از جمله این آداب و رسوم محسوب می‌شود.
بیشتر مسلمان‌های مالزی در مساجد افطار می‌کنند و نماز را به جماعت می‌خوانند، برخی نیز به اتفاق خانواده افطار می‌خورند. در مسجدها غذای «شوربای برنج» که غذای معروف ماه رمضان در کشور مالزی است با برنج و گوشت گوسفند یا مرغ و گاهی با انواع سبزیجات طبخ و به طور رایگان در میان نیازمندان توزیع می‌شود.
اندونزی
ماه مبارک رمضان، برای مسمانان اندونزی ماه جشن و شادی است. شادمانی‌های شبانه، تفریحات، بازی‌های مختلف و غذاهای متنوع، همه جزئی از فرهنگ مردم اندونزی در این ماه به شمار می‌آید. پس از رؤیت هلال ماه رمضان در این کشور، تعدادی از افراد تا صبح در مسجد می‌مانند و طبل می‌زنند و به این نحو آغاز ماه مبارک را به دیگران اعلام می‌کنند.
اندونزیایی‌ها مراسمی هم دارند به نام «حلال به حلال» به معنی روز مصالحه و آشتی که در مساجد برگزار می‌شود. یک شب و روز در اندونزی، به عنوان شب نزول قرآن و روز نزول قرآن شناخته می‌شود. اندونزیایی‌ها به این روز بسیار ارج می‌نهند و آن را گرامی می‌دارند. مراسم ویژه‌ای هم به این مناسبت در قصر ریاست جمهوری اندونزی برگزار می‌شود.
مراسم احیا، عبادت و آداب شب و روز نزول قرآن از رادیو و تلویزیون این کشور پخش می‌شود. مسلمانان اندونزی ۱۰ شب آخر ماه را به شب زنده‌داری و عبادت می‌گذرانند و معتقدند یکی از این شب‌ها شب قدر است.
مصر
اگرچه تمام شهرهای مصر برق دارند اما هم‌چنان فانوس‌های رنگی نماد رمضان است. بازار این فانوس‌ها در ماه رمضان داغ است و مردم از آنها برای تزئین خانه‌ها و کوچه‌ها بهره می‌گیرند. کودکان مصری هم با در دست داشتن این فانوس‌ها، سرودها و شعرهای معروف این ماه را می‌خوانند.
مسلمانان مصری پس از افطار و ادای نماز، در قهوه‌خانه‌ها و خیمه‌های رمضانی، برای شب زنده داری و شرکت در مسابقه‌ها گردهم جمع می‌شوند.
می‌دانستید ساختن «فانوس» در مصر یک رسم آبا و اجدادی است؟ البته واژه فانوس ریشه‌ای یونانی دارد اما مصری‌ها با روشن کردن فانوس در ماه رمضان آن را تبدیل به یک سنت مصری کردند، سنتی که در زمان «معزالدین الله فاطمی»، چهارمین خلیفه فاطمی رایج شد.
رسم روشن کردن فانوس در ماه رمضان به کشورهای دیگر مثل سوریه و فلسطین هم رسیده و به صنعت فانوس‌سازی مصر هم رونق بخشیده است. در این میان تزئین خیابان‌ها، نخستین نشانه از آغاز ماه رمضان در کشور مصر است، کشوری که بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
افغانستان
مردم افغانستان به پیشواز ماه مبارک رمضان می‌روند و هر ساله به این امر مبادرت می‌ورزند. روز نخست رمضان تعطیل اعلام می‌شود و مسلمانان آماده برپایی مراسم مخصوص این ماه در کشور خود می‌شوند. روزه داری در فرهنگ عامه افغانستان، جایگاه خاصی داشته و محفل‌های دعا، نیایش، موعظه و حکمت در مسجدها و مکان‌های مقدس دینی و مذهبی رواج دارد.
تلاوت و ختم قرآن کریم از مهم‌ترین آدابی به شمار می‌رود که مردم افغان در ماه مبارک رمضان به آن توجه ویژه‌ای دارند، افطاری دادن به مستمندان و کمک به آنها در این کشور مرسوم است و بیشتر مساجد این کشور در شب‌های ماه مبارک افطاری می‌دهند.
تونس
مردم تونس با «سیدی رمضان» آماده استقبال از این ماه می‌شوند و از معنای آن پیداست که ارزش خاصی برای این ماه قائل هستند. در تونس خیابان‌ها، بازارها و محلات را تزئین می‌کنند و مواد غذایی لازم برای این ماه هم‌چون خرمای تونسی و جو را خریداری می‌کنند. در تونس، زنان خانه‌های خود را برای ماه مبارک رمضان تمیز و در واقع خانه تکانی می‌کنند و ظرف و ظروف جدید می‌خرند و «بوطبیله» نیز در هنگام سحر مردم را بیدار می‌کند.
به صورت ویژه هم، کودکان از روز اول شروع به درست کردن «کاردیان» می‌کنند که نوعی شیرینی است که از سفیده تخم مرغ و شکر تهیه می‌شود.
سودان
هر خانواده‌ای افطاری برای خود آماده می‌کند و زنان در خانه افطار می‌کنند و مردان افطار خود را در داخل سینی می‌گذارند و هر یک از همسایه‌ها در کنار منزل خود افطار می‌کند و هدف از این کار این است که اگر فرد فقیر و یا در راه مانده‌ای از این مکان می‌گذرد در افطاری با آنان شریک بشود.
الجزایر
یک هفته پیش از آغاز ماه رمضان در این کشور هم‌چون ایران، مساجد شسته می‌شوند و کودکان نیز با یک کیسه زباله‌ها را در خیابان‌ها جمع آوری می‌کنند، زیرا مساجد ظرفیت این تعداد نمازگزار را ندارد و خیابان‌ها برای اقامه نماز آماده می‌شوند. زنان نیز خانه‌ها را تمیز می‌کنند و به خرید می‌روند و ملزمات مربوط به این ماه را می‌خرند و هر روز نیز نان می‌پزند. در بین مردم الجزایر، کسانی که قدرت مالی دارند به مردم فقیر کمک می‌کنند و روزانه با عنوان «القفه» وعده‌های غذایی به آنان می‌دهند.
عمان
دید و بازدید خانواده‌ها از یکدیگر در عمان یکی از مراسم مخصوص این ماه به شمار می‌رود و آنها هر روز در منزل یکی از اقوام افطار می‌کنند. عمانی‌ها در زمان سحر غذاهای مخصوصی مانند گوشت، برنج، چای و قهوه می‌خورند.
کودکان عمانی در بازی به نام «قرنقشوه» در خیابان‌های محله می‌چرخند و از یک خانه‌ای به خانه دیگر می‌روند و در برابر آنها می‌ایستند و از آنها شیرینی می‌خواهند. در عمان روزه‌خواری مجازات حبس و جریمه دارد.
آلبانی
نواختن طبل در هنگام مشاهده هلال ماه مبارک رمضان از جمله مهم‌ترین رسوم کشور آلبانی به شمار می‌رود. در این کشور که اتحاد میان مسلمانان در ماه رمضان بیش از پیش به چشم می‌خورد، حتی گاهی مسیحیان نیز همراه با هم‌وطنان خود به گرفتن روزه و برگزاری عبادت‌های مخصوص این ماه می‌پردازند.
بحرین
با آغاز ماه مبارک رمضان در کشور بحرین، مردم بر تن کودکان خود بالاپوش سنتی می‌پوشانند تا با خواندن سرود به خانه همسایگان بروند و شیرینی دریافت کنند. شیرینی‌های مخصوصی در ماه مبارک رمضان در این کشور پخته می‌شود که در هنگام افطاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. دورهمی‌های دینی در این ماه در بحرین رواج دارد. مجازات روزه خواری در اماکن عمومی در کشور بحرین ۳ ماه حبس است.
سوریه
در تمام مناطق سوریه، ماه‌های رجب و شعبان به شب‌زنده‌داری و عبادت می‌گذرد. مراسم «طبل زنی» در سحر برای بیدار کردن مردم و آماده سازی برای تهیه غذای سحر از جمله مهم‌ترین آئین مذهبی در کشور سوریه محسوب می‌شود.
دهه اول ماه رمضان که در سوریه «دهه غذا» نام دارد که کنایه از توجه و اهتمام مردم به تهیه وعده‌های غذایی دارد. دهه دوم را «دهه پوشاک» نامیده‌اند چرا که با خریدن لباس آماده جشن عید فطر می‌شوند و دهه آخر هم «دهه شیرینی» است که کنایه از تهیه و فروش شیرینی‌های معروف در بازارها دارد.
عربستان
در این کشور عادت‌های خاصی پابرجاست که از آن جمله می‌توان به تغییر لوازم و اثاثیه زندگی اشاره کرد که نشان از خوش یمنی این ماه در نزد آنان دارد. در عربستان هزاران مسلمان در ماه مبارک رمضان از اذان صبح به ادای مناسک عمره و عبادت اقدام می‌کنند. مراسم افطاری و سحری نیز پس از عبادت گروهی شکوه خاصی دارد. خرما، قهوه عربی، گوشت چرخ کرده و ماهی از جمله مهم‌ترین خوراکی‌هایی به شمار می‌رود که در ماه رمضان در عربستان استفاده می‌شود. همچنین روزه خواری در ملأ عام در عربستان، شلاق و زندان در پی دارد.
کویت
کویتی‌ها با آغاز ماه مبارک رمضان، گلدسته‌ها و مساجد را تزئین کرده و فانوس‌های متعددی که با برق و شمع کار می‌کنند، در مناطق و محله‌های مختلف این کشور قرار می‌دهند. آجیل مخلوطی متشکل از نقل، انجیر خشک، گلبرگ و گردو به نام «کرکیعان» از مهم‌ترین خوراکی‌ها در ماه مبارک رمضان در این کشور است.
پاکستان
هم‌زمان با آغاز ماه میهمانی خدا، پاکستانی‌ها نیازمندان جامعه را از یاد نبرده و با کمک به تنگ‌دستان، ماه رمضان را به ماه احسان و هم‌یاری تبدیل می‌کنند. کسبه نیز قیمت اجناس و مایحتاج اصلی از جمله سبزیجات، گوشت و موارد دیگر را تا حدودی کاهش می‌دهند تا سهمی در کمک به قشر فقیر و کم درآمد و کسب ثواب در این ماه داشته باشند.
چین
بر اساس سنت دیرینه، مسلمانان چینی بهترین خوراکی‌های خود را برای ایام ماه مبارک کنار می‌گذارند و در ویژه برنامه‌هایی چون افطار ضمن حضور در کنار یکدیگر در مساجد به صرف غذاهای ویژه این ایام مبارک می‌پردازند. تغذیه ویژه مسلمانان چینی در این ایام به سبب ارزش غذایی، مورد توجه دیگر اقوام ساکن در چین نیز قرار گرفته است. برنج، آرد، گوشت، چای، شکر و شیرینی از جمله این موارد است.
نظافت و غبارروبی مساجد و خانه‌های مسلمانان از جمله رسوم دیگری است که قبل از شروع ماه مبارک رمضان توسط مسلمانان چینی انجام می‌شود.