خبرگزاری مهر، گروه استانها: ماه رمضان یکی از ماه‌های مهم برای مسلمانان است. ماهی که در آن فرصت می‌کنند تا زنگار و غبار از دل و جان بزدایند و با نزدیک شدن با ذات اقدس الهی خود را از هر گناهی پاک کرده و با روحیه‌ای جدید وارد ماه‌ها دیگر شوند. یکی از زیبایی‌های ماه رمضان وجود آداب و رسوم مختلف در هر نقطه از ایران است. آداب و رسومی که البته امروز بسیاری از آنها به فراموشی شده و یا در آستانه فراموشی است. البته هنوز در مناطق مختلف ایران شاهد برپایی این آداب و رسوم قبل و در طول ماه مبارک رمضان هستیم.
گیلان نیز از جمله استانی است که مردم هر منطقه آن در ایام ماه مبارک رمضان آداب و رسوم خاصی دارند. مردم دیار میرزا زمانی که ماه شعبان به روزهای پایانی نزدیک می‌شود کم کم خود را برای پذیرایی از ماه مبارک رمضان آماده می‌کنند.
خانه تکانی یکی از مهم‌ترین آداب و رسومی است که زنان گیلانی در آستانه ماه مبارک رمضان آن را انجام می‌دهند. از شستن اسباب و اثاثیه منزل گرفته تا تمیز کردن در و دیوارها. هر چند که این روزها با ماشینی شدن زندگی این موضوع کمتر از سوی زنان جوان مورد توجه قرار می‌گیرد اما هنوز هستند زنانی که می‌گویند خانه باید برای میزبانی از رمضان تمیز باشد به ویژه ای که اصرار دارند این کار توسط دختران دم بخت انجام شود تا به برکت ماه مبارک رمضان امسال به خانه بخت بروند.
پیشاشو و برگزاری مراسم آشتی کنان
روزه گرفتن در روزهای پایانی ماه شعبان و وصل آن به ماه مبارک رمضان یکی از آداب و رسوم گیلانی‌ها از دیرباز تا به امروز بوده که از آن با عنوان «پیشاشو» یاد می‌کنند، قدیمی‌ها معتقد بودند با روزه گرفتن در روزهای پایانی ماه شعبان و اتصال آن به رمضان روح و جان خود را برای بهره بردن از معنویات رمضان آماده می‌کنند.
همچنین قبل از ورود به این ماه بزرگترهای فامیل و یا بزرگان یک محل و روستا به سراغ افرادی می‌رفتند که با هم کدورت داشته و قهر بودند. زن و شوهرها و یا فامیل، دوست و همسایه هر کسی که با هم کدورت داشت توسط بزرگان فامیل یا محل به مناسبت ورود به ماه مبارک رمضان آشتی داده می‌شدند زیرا معتقد بودند نباید با کینه و کدورت وارد این ماه معنوی شد. البته این روزها با توجه به مشکلات فراوان زندگی دیگر کمتر کسی به این موارد در آستانه ماه مبارک رمضان فکر می‌کند.
هدیه دادن به روزه اولی‌ها از دیگر رسم‌هایی بود که در گذشته بزرگان خانواده به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به آن توجه داشتند. آنها معتقد بودند با دادن هدیه به نوجوانانی که برای اولین بار روزه داری را تجربه می‌کنند سبب ایجاد انگیزه به آنها می‌شود. در روزهای دور در بخشی‌هایی از استان گیلان به ویژه در مناطقی که مردمان آن بیشتر دامدار بودند بزرگان خانواده وقتی زمان افطار متوجه می‌شدند نوجوانان خانه روزه گرفته اند قبل از افطار سهم او را از گاو و یا گوساله می‌دادند البته این رسم نیز همانند رسم‌های دیگر این روزها کم رنگ شده است.
بیدار کردن همسایگان برای خوردن سحری
یکی دیگر از آداب و رسومی که در گذشته بود و امروز در میان مردم کمرنگ شده بیدار کردن همسایه‌ها در وقت سحر و برای خوردن سحری است که توسط بزرگان محل و با شعر خوانی همراه بود. البته شاید هنوز در برخی مناطق استان گیلان به ویژه در روستاها این رسم انجام شود اما در مناطق شهری دیگر خبری از آن نیست.
در گذشته فردی که همان بزرگ محله بود با در دست داشتن یک فانوس و یک عصا کوچه پس کوچه‌ها را طی می‌کرد و با خواندن «سحر خوران ویریزید» یعنی «سحر خوران بلند شوید» همسایگان خود را از رسیدن وقت سحر خبر می‌کرد تا کسی خواب نماند. رسم زیبایی که امروز شاید کوچه پس کوچه‌ها شهر و روستا و حتی بلندگوهای مساجد نیز دلتنگ شنیدن آن باشند.
برپایی مجالس قرآن خوانی که به زمان محلی در میان گیلانیان قدیم به «عشرخوانی» معروف بود از دیگر رسوم ماه مبارک رمضان در مناطق مختلف استان است. زنان گیلانی بعد از انجام دادن کارهای روزمره خود در خانه یکی از اهالی محل یا مساجد جمع و به قرائت قرآن می‌پرداخت و این کار تا پایان ماه مبارک رمضان و ختم قرآن ادامه داشت.
پذیرایی از روزه داران با آش و شیرینی با قدمت ۳۰۰ ساله
اما مهم‌ترین آداب و رسوم گیلانی‌ها پختن غذا و شیرینی‌های مختلف برای افطاری است. دادن افطاری اصل جدا نشدنی از آداب و رسوم گیلانی‌ها است که هنوز هم در ایام ماه مبارک رمضان ادامه دارد. تنوع غذایی و شیرینی‌های مخصوص این ایام در گیلان همانند سایر نقاط کشور بسیار زیاد است. نان و پنیر و سبزی، فرنی، شامی مخصوص گیلان، انواع آش مهم‌ترین غذاهایی هستند که بر سر سفره افطار گیلانی‌ها می‌توان آن را دید.
پختن انواع آش‌های خانگی به ویژه فاطمه زهرا (س) و توزیع آن در میان همسایگان از جمله آداب و رسومی است که زنان گیلانی بعد از فراغت از قرائت قرآن به درست کردن آن برای سفره افطار مشغول می‌شوند. آش ترش که به زبان محلی به آن «ترش آش» گفته می‌شود نیز در این ایام پخته و علاوه بر مصرف خانگی در میان همسایگان نیز توزیع می‌شود.
و اما رشته خشکار» پای ثابت همه سفره‌های افطاری گیلانی‌ها است و هنوز بعد از گذشت ۳۰۰ ساله پختن آن در روزهای قبل از رسیدن ماه مبارک رمضان ادامه دارد و برای آن جشنواره‌ای در حد استانی برگزار می‌شود. شیرینی که هر کس برای یک بار آن را امتحان کرده باشد مشتری همیشگی آن می‌شود. در ماه مبارک رمضان رشته خشکار در کنار زولبیا و بامیه از مهم‌ترین شیرینی‌هایی هستند که صاحب خانه برای پذیرایی از مهمانان خود بر سر سفره افطار قرار می‌دهد.
آئین‌های شب‌های قدر و عید سعید فطر در گیلان
روزه داران گیلانی از آغاز ماه مبارک رمضان برای رسیدن شب‌های قدر و گرفتن مراسم احیا و دعا و توسل لحظه شماری می‌کنند. حضور در مساجد، تکایا، حسینه ها و گلزار شهدا در این ایام و خواندن دعای جوشن کبیر و بلند کردن دستان استغاثه و دعا برای بخشش گناهان از مهم‌ترین آداب روزه داران گیلانی در شب‌های قدر است. آنها معتقدند در این شب‌ها درهای رحمت خداوند باز و گناهان بخشیده می‌شود.
مراسم دعا و نیایش در شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان با حضور روزه داران گیلانی تا نزدیک های سحر ادامه دارد و حتی برخی از مساجد و تکایا با کمک‌هایی که از مردم جمع می‌کنند اقدام به دادن سحری به عزاداران می‌کنند. در این شب‌ها دادن نذری از دیگر رسم‌هایی است که در برخی از مناطق استان گیلان اجرا می‌شود.
با نزدیک شدن به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان و فرا رسیدن عید سعید فطر روزه داران گیلانی خود را برای خداحافظی با ماه رحمت و بخشش و مهمانی خدا آماده می‌کنند. یکی از آداب و رسومی که توسط گیلانی‌ها در شب قبل از عید سعید فطر انجام می‌شود این است که آنها در این شب تا قبل از اذان مغرب به خانه کسی نمی‌رود و در صورت مهمان بودن در جایی نیز قبل از اذان مغرب از خانه خارج و بعد از اذان وارد می‌شود. آنها معتقدند که نباید پرداخت زکات فطریه خود را بر گردن صاحب خانه بیاندازند.
شرکت در نماز عید سعید فطر و دادن عیدی به کوچک ترها از دیگر رسومی است که توسط روزه داران گیلانی انجام می‌شود.