خبرگزاری مهر؛ گروه استانها- سمیه نوری *: رمضان آمده تا بگوید دهان از طعام بربند تا از میوه درخت عشق بهره‌مند شوی و دیر زمانی است ما را به سوی خدا می‌خواند و اما ما در بند طعام و لباسیم، رمضان آمده تا شلاق به تن غفلت بزند و دست نوازش بر سر فطرت آدمی بکشد تا شاید غبار از جان پاک شود.
رمضان آمد و چه خوب است یاد بگیریم که در ماه مهمانی خدا، از ضیافتش به خوبی بهره ببریم از سفره‌ای بهره ببریم که در آن جز صفات نیکو و حسنه یافت نمی‌شود و در این ماه هر کار حسنه انجام و هر صفت نیکویی را که در وجود آدمی پدیدار شود یعنی از سفره خدا بهره مند شده پس سعی کن که از تمام متعلقات این سفره بهره ببری چرا که هر صفت خوبی در وجود آدمی ریشه بزند آن زمان است که مهمان ویژه خدا شده و بهترین چیزی که در این سفره وجود دارد، عشق به خداوند است.
رمضان تشکیل شده از «رَمَض» به معنای شدّت حرارت و حرارت سنگ بر اثر شدّت حرارت خورشید آمده‌است که به معنی سوزانیدن آمده است و پیامبر اسلام در این مورد می‌فرمایند: ماه رمضان به این نام خوانده شده است، زیرا گناهان را می‌سوزاند.
نهمین ماه قمری که روزه گرفتن بر مسلمین واجب شده رَمَضان یا رَمَضان‌ُ المُبارَک است و این ماه را بهترین زمان برای نزدیک‌شدن انسان به خداوند است به گونه‌ای که عبادت و روزه‌داری در ماه رمضان بخشی از هویت مسلمانان در جهان امروز شمرده می‌شود و مسلمانان معتقدند قرآن در این ماه بر پیامبر خاتم حضرت محمد (ص) نازل شده است.
هرساله ماه رمضان از زمان رؤیت هلال ماه در آسمان آغاز شده و تا رؤیت هلال ماه بعدی به مدت ۲۹ یا ۳۰ روز ادامه خواهد داشت که از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب بر تمامی مسلمانان که از لحاظ شرعی و دینی شرایط روزه گرفتن را دارند ملزم به گرفتن روزه هستند چنانچه خداوند در سوره بقره آیه ۱۸۳ حجت بر مسلمانان تمام کرده و می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (ای مؤمنان روزه بر شما واجب گردیده است همان‌گونه که بر ملت‌هایی که قبل از شما بوده‌اند واجب بوده است).
در دین اسلام چهار ماه از ماه‌های قمری را ماه حرام می‌دانند که ماه رمضان به عنوان چهارمین ماه حرامی است که خداوند جنگ و خونریزی را در آن حرام کرده مگر جنبه دفاع داشته باشد و در این ماه به دلیل نزول قرآن کریم در آن و ویژگی‌های منحصری که دارد در میان ماه‌های سالقمری برترین است که قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید: ماه رمضان ماهی است که قرآن برای هدایت انسان‌ها در آن نازل شده است.
بنابر خطبه شعبانیه مردم در این ماه به مهمانی خدا دعوت شده‌اند و احیا و نمازگزاردن در یک شب از شب‌های قدر ماه مبارک رمضان برابر با نماز هفتاد شب در ماه‌های دیگر است و این ماه را می‌توان ماه صبر خواند که پاداش صبر بهشت خداست.
رمضان ماهی است که روزی بندگان مؤمن افزون می‌شود و پاداش آنکه در این ماه مؤمنی را افطار دهد با آزادکردن بنده برابر است رمضان ماهی است که اگر ارزش آن شناخته شود انسان آرزو می‌کند تمام سال رمضان باشد رمضان ماه مغفرتی است که اگر بنده‌ای در آن بخشیده نشود امیدی به آمرزش او در سایر ماه‌ها نیست همچنین رمضان ماه نزول کتاب‌های آسمانی است بر اساس برخی روایات، قرآن کریم، انجیل، تورات، صُحُف و زبور در این ماه نازل شده اند.
پیامبر اکرم (ص) در آستانه ماه مبارک رمضان، این گونه می‌فرماید: ای مردم ماه با برکت و رحمت و آمرزش به شما روی آورده است و این ماه نزد خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات است که در این ماه شما به میهمانی خدا دعوت شده‌اید و در زمره بهره‌مندان از کرامت خداوند قرارگرفته‌اید، در این ماه نفس‌های شما تسبیح خداست، خواب شما عبادت، اعمال شما پذیرفته و دعایتان به اجابت می‌رسد.
روزه یکی از عبادت‌های مهم و از ارکان دین اسلام است که هم در آیات قرآن و هم در احادیث و هم در روایات ائمه در کنار نماز و دیگر عبادات توجه بسیاری به آن شده تا جایی که قضای آن را باید به جا آورد و هیچ کوتاهی در این مورد از کسی پذیرفته نیست، قرآن و اهل‌بیت برای روزه آثار بسیاری از جمله کسب تقوا، وسیله امتحان و تثبیت اخلاص، یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت، و استجابت دعا هنگام افطار ذکر کرده‌اند.
این ماه نزد مسلمانان احترام و جایگاه ویژه‌ای دارد و از مهمترین عبادت‌های این ماه روزه‌داری، تلاوت قرآن، اِحیای شب‌های قدر، دعا و استغفار، افطاری دادن و کمک به نیازمندان است و در خصوص اعمال این ماه رسول خدا (ص) می‌فرماید: «اگر کسی در این ماه یک آیه از قرآن را تلاوت کند ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان، یک بار قرآن را ختم کرده باشد» و در جایی دیگر از امام صادق (ع) نیز نقل شده که: «هرکس در ماه رمضان صدقه‌ای بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دور می‌کند.
درباره علت نام‌گذاری این ماه حضرت محمد (ص) می‌فرمایند: إنّما سُمِّیَ الرَّمَضانُ لأنّهُ یَرمَضُ الذُّنوبَ «یعنی رمضان را رمضان نامیده‌اند چون گناهان را می سوزاند» و گفته شده که نام این ماه از «حرّ» گرفته شده که به معنای برگشت از بادیه به شهر می‌باشد و بر اساس برخی نوشته‌ها مشهور است که ماه رمضان همنام یکی از نام‌های خداست.
بعد از اینکه خداوند متعال مسلمانان را به انجام روزه ملزم می‌نماید، فلسفه و فایده آن را در سوره بقره، آیه ۱۸۳ اینگونه بیان می‌کند و می‌فرماید: لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون (تا به وسیله روزه تقوا پیشه کنید) و مولانا شاعر بزرگ ایرانی در وصف رمضان می‌گوید: اندر رمضان خاک تو زر می‌گردد چون سنگ که سرمهٔ بصر می‌گردد.
روزه رهاورد و حکمت‌های فراوانی در دل خود نهفته دارد و آمده است که پیامبر اکرم (ص) در شب معراج از پروردگارش پرسید: رهاورد روزه چیست. فرمود: روزه حکمت می‌آورد و حکمت معرفت می‌آورد و معرفت به یقین می‌رساند؛ پس هرگاه بنده به یقین رسید در این فکر نیست که چگونه صبح کرده است با تنگدستی یا توانگری.
یکی از مهمترین رخدادهای تاریخی ماه رمضان شهادت امیرالمومنین علی (ع) در شب ۲۱ ماه رمضان اتفاق افتاده است و حال آنکه هرساله در بین شیعیان برای آن مراسم عزا برپا کرده و سوگ می‌نشینند.
شیعیان شب قدر را یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ و یا ۲۳ ماه رمضان می‌دانند و طبق بررسی‌های و روایات مختلفت احتمال شب قدر بودن در شب ۲۳ رمضان را بیشتر است اما این امر در بین اهل‌سنت با اندکی تفاوت دنبال شده و بر این باورند که شب ۲۷ ماه رمضان شب قدر بوده، در هر حال شیعیان هر ساله در مساجد، تکیه‌ها، حرم امامان یا امامزادگان، حسینیه‌ها یا خانه‌های خود مراسم و اعمال شب قدر را به جا می‌آورند و از شب تا سحرگاه به احیا (شب‌زنده‌داری) و عبادت می‌پردازند و برگزاری مجالس سخنرانی علمای دینی، اقامه نماز جماعت، خواندن دعای افتتاح، ابوحمزه ثمالی، جوشن کبیر و دعای قرآن به سر به صورت دسته‌جمعی نیز از جمله مهمترین اعمالی است که در این شب‌ها به صورت عمومی انجام می‌گردد.
روزه و سلامت جسم و روح
یکی از فلسفه‌های روزه‌داری تکامل جسم و جان است چرا که گفته اند: «عقل سالم در بدن سالم است» همچنین دانشمندان اسلامی و غیر اسلامی در این باره مقالات و کتاب‌های زیادی نوشته‌اند و برخی از آثار آن را بیان کرده‌اند که شامل رفع سوءهاضمه، تقویت بهداشت عمومی، جلوگیری از آپاندیس، پاک سازی مجاری ادرار، رفع بیماری‌ها و امراض جلدی و دفع چربی‌های زائد است.
به هر حال نقش روزه‌داری در سلامت تن و تکامل روح غیر قابل انکار است و پیامبر (ص) فرمودند: صوموا تصحوا «روزه بگیرید تا سلامت شما تضمین شود» شاید به همین دلیل باشد که قضای روزه واجب است اما می‌توان گفت اثر روزه اطمینان و آسایش برای انسان به وجود می‌آید زیرا انسان درک می‌کند که با روزه‌داری با خدای جهان و آفریننده خود رابطه پیدا کرده که در خصوص نیز قرآن کریم می‌فرماید: «آگاه باشید که با ذکر خدا قلب انسان اطمینان پیدا می کند» و بدون تردید اطمینان از بهترین وسایل دفع کننده اضطراب و وحشت و ترس است.
آثار اجتماعی روزه
ایجاد روحیه مراقبت فردی و اجتماعی در ماه مبارک رمضان کاهش میزان جرم و بزهکاری را در اجتماع به همراه دارد و امام صادق (ع) حقیقت روزه و حدود روزه کامل را به این شکل بیان می‌فرمایند: بی گمان روزه تنها دست کشیدن از طعام و آشامیدنی نیست و برای آن شرطی است که تنها با رعایت آن روزه کامل می‌گردد و آن شرط سکوتی است که از تفکر درونی نشئت گرفته باشد پس هنگامی که روزه گرفتید زبان خود را از دروغ نگه دارید، دیدگانتان را از ناروا فرو پوشید، با یکدیگر نزاع نکنید، بر هم حسد مبرید، غیبت یکدیگر را نکنید، با هم بحث‌های جدلی نکنید، دروغ نگویید، با یکدیگر به اختلاف نپردازید، نسبت به هم خشمگین نشوید، دشنام و ناسزا مگویید، القاب زشت بر یکدیگر نگذارید، با هم دشمنی و جنگ نکنید، بر یکدیگر ستم نورزید، بی خردی نکنید، از هم دل گیر نشوید، از یاد خدا و نماز غفلت نکنید، از سخن ناروا و دروغ و افترا و دشمنی و گمان بد و غیبت و سخن چینی اجتناب ورزید.
بنابراین حقیقت روزه مجموعه‌ای از مراقبت‌ها و مواظبت‌های فردی و اجتماعی است که اگر هم بپذیریم که آثار روزه در حوزه فردی است نتایج آن به جامعه برمی‌گردد چراکه تقوای آحاد جامعه اسلامی به تقوای اجتماع منجر شده و این همان خواسته الهی در سوره بقره آیه ۱۸۳ است که می‌فرماید: لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ که بر این اساس اگر روزه به این شکل انجام گیرد بزه و بزه کاری از اجتماع از بین رفته و جامعه به سوی تکامل و تعالی حرکت خواهد کرد و در نهایت باعث پایین آمدن آمار جرم و تخلف از برکات این واجب اجتماعی است.
*فعال حوزه دینی- اجتماعی