خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست- زهرا علیدادی: در اولین جلسه علنی مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱ (دوشنبه، ۱۵ فروردین ماه)، سلمان اسحاقی، نماینده مردم قائنات در مجلس شورای اسلامی طی تذکری، اظهار داشت: طرح شفافیت آرای نمایندگان باید هرچه سریع‌تر در دستور کار مجلس قرار گیرد و بررسی شود.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر این نماینده، گفت: طرح شفافیت جزو دستور جلسات مجلس است و ان شاءالله در ماه مبارک رمضان بحث شفافیت در صحن مجلس رسیدگی می‌شود.
اینگونه بود که همه منتظر ماندند تا ببینند سرنوشت طرح شفافیت در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به کجا می‌رسد و طرح شفافیت با چه محتوایی به صحن مجلس می‌آید. [متن کامل طرح «شفافیت آرای نمایندگان» را (اینجا) بخوانید]
تهیه و تصویب دو فوریتی طرح شفافیت قوای سه‌گانه
روز دوشنبه (۲۳ فروردین ماه) بود که گعده تعداد زیادی از نمایندگان، توجه خبرنگاران را به خود معطوف کرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در آن روز در حال امضای نامه‌ای بودند و توجهات را به خودشان معطوف کردند.
عصر همان روز بود که حجت الله فیروزی، نماینده مردم فسا در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر از ارائه طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی غیردولتی به هیئت رئیسه مجلس خبر داد.
سرانجام در جلسه علنی روز گذشته (یکشنبه ۲۸ فروردین ماه) مجلس شورای اسلامی دو فوریت طرح شفافیت قوای سه گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها با ۱۹۳ رأی موافق، ۵۳ رأی مخالف و ۱۰ رأی ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده حاضر در جلسه علنی به تصویب رسید. [متن کامل طرح «شفافیت قوای سه گانه» را (اینجا) بخوانید]
تفاوت طرح شفافیت آرای نمایندگان با قوای سه گانه
با توجه به بررسی دو طرح شفایت، نخست «شفافیت آرای نمایندگان» و سپس «شفایت قوای سه گانه» که به صورت جداگانه نیز منتشر شده است، برآن شدیم تا تفاوت‌های این دو طرح را بررسی کنیم.
چند نکته در مورد طرح شفافیت قوای سه گانه و مقایسه آن با طرح شفافیت آرای نمایندگان وجود دارد. در طرح شفافیت قوای سه گانه به طور کلی با دو دسته سازمان یا نهاد برای شفافیت رو به رو هستیم. دسته اول؛ نهادها و دستگاه‌های اجرایی مثل هیئت دولت، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی، بانک‌ها و … است. دسته دوم هم نهادهای شورایی شامل مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی و شوراهای شهر و روستاست.
شفافیت پیشنهادی در طرح برای دستگاه‌های اجرایی شامل داده‌ها، تصمیمات و اطلاعات عمومی مثل آئین نامه‌ها، اسناد و مکاتبات اداری است.
برای نهادهای شورایی مثل مجلس و مجمع تشخیص مصلحت و … انتشار مشروح مذاکرات صحن، کمیسیون‌ها و آرای افراد، پیشنهاد شده است، یعنی همان چیزی که طرح شفافیت آرای نمایندگان به دنبال آن بود؛ اما با ابعاد وسیع‌تر و برای همه نهادهای شورایی.
نکته دیگر پیرامون تفاوت این دو طرح آن است که در طرح شفافیت آرای نمایندگان تعیین محرمانه بودن آرا به عهده نمایندگان بود اما در طرح جدید این اختیار به شورای عالی امنیت ملی سپرده شده است.
همچنین تعیین مصادیق اطلاعاتی که باید منتشر شود صرفاً توسط رئیس مجلس انجام می‌شود. از سوی دیگر طرح جدید به دلیل اینکه اصلاحی در آئین نامه مجلس صورت نمی‌دهد به دو سوم آرا نیاز نداشته و با نصف به علاوه یک هم به تصویب می‌رسد اما از طرفی با تغییر رئیس و هیئت رئیسه مجلس این امکان وجود دارد که مانند قوانین مشابه و با وجود ضمانت‌های قانونی به درستی انجام نشود.
| طرح شفافیت قوای سه‌گانه |
طرح شفافیت آرای نمایندگان |
| دامنه شفافیت گسترده‌تر |
فقط شفافیت مجلس |
| تصویب آسان‌تر (با نصف + یک رأی) |
تصویب مشکل‌تر (با دو سوم آرا) |
| تعیین مصادیق محرمانگی با شورای عالی امنیت ملی |
تعیین مصادیق محرمانگی با نمایندگان مجلس |
| تعیین مصادیق انتشار اطلاعات با رئیس مجلس |
تعیین مصادیق انتشار اطلاعات با نمایندگان مجلس |
| ضمانت اجرای ناکافی (به دلیل عدم تغییر آئین‌نامه) |
ضمانت اجرای کافی (به دلیل تغییر آئین‌نامه) |
| وجود قوانین مشابه و ناکارآمد |
اکنون که دو فوریت طرح شفافیت قوای سه گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها در صحن مجلس به تصویب رسید ،باید منتظر ماند و دید آیا کلیات آن در صحن علنی مجلس به تصویب می رسد یا خیر.
در صورتی که کلیات طرح شفافیت قوای سه گانه در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد، به احتمال زیاد این طرح برای چکش کاری بیشتر و بررسی دقیق جزئیات به کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس ارسال خواهد شد تا نقطه نظرات مختلف نمایندگان هم درباره آن اخذ شود.
به هر حال مجلس یازدهم درصدد است پرونده شفافیت به سرمنزل مقصود برسد و باید ببینیم که سرنوشت طرح شفافیت در خانه ملت به کجا می‌رسد.