به گزارش خبرنگار مهر، طی سال‌های اخیر به دلیل ضعف مدیریت منابع آبی فجایع و مخاطرات زیادی در حوزه آب گریبانگیر کشور شده است. در مواقع ترسالی شاهد خسارات سیل و در شرایط خشکسالی نیز مشکلات ناشی از آن را شاهد هستیم.
علاوه بر این فرونشست زمین یا مرگ تدریجی زمین تهدید بزرگ دیگری است که به علت عدم مدیریت صحیح آب‌های زیرزمینی در کشور رخ داده است. از یکسو برداشت بی رویه از منابع زیر زمینی و از سوی دیگر توسعه سدسازی و عدم توجه به تغذیه آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی این معضل را تشدید کرده است.
برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی با افت آبخوان‌ها یا سفره‌های آب زیرزمینی باعث از دست رفتن مقاومت لایه‌های بالایی زمین شده و شکاف‌های عمیق و یا در مواردی که شدت فرونشست زیاد است چاله‌هایی با عمق بیش از ۶۰ متر و قطری بیش از همین میزان را در زمین ایجاد می‌کند، علاوه بر این، شوری آب و خاک، کاهش راندمان کشاورزی و درنهایت از بین رفتن کشاورزی، خسارت به سازه‌های شهری و انسانی از دیگر پیامدهای ناگوار فرونشست زمین است.
راهکار ساده اما مؤثر برای مقابله با فرونشست
با وجود تهدید بزرگ فرونشست زمین و خسارات سنگین ناشی از آن اما کارشناسان معتقدند یکی از راهکارهای ارزان، ساده و مؤثر برای مقابله با فرونشست زمین، آبخیزداری و آبخوانداری است.
آبخوان داری به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که با مهار و نفوذ سیلاب بر روی عرصه‌های آبخوان موجب احیا کمی و کیفی منابع آب و خاک تقلیل و حذف خسارت‌های مستقیم و غیرمستقیم می‌شود.
اقدامی که در اسناد و قوانین جمهوری اسلامی نیز بدان تصریح شده ولی مورد بی توجهی قرار گرفته است، برای نمونه در ماده ۳۵ قانون برنامه ششم توسعه دولت مکلف به اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری شده است، یا در اسناد بالادستی مانند بند ۹ سیاستهای کلی محیط زیست به اجرای عملیات آبخوانداری و آبخیزداری به منظور تعادل بخشی و حفاظت از آب‌های زیرزمینی تاکید شده است.
تقویت سفره‌های آب زیرزمینی با عملیات آبخیزداری و آبخوانداری یکی از اقدامات موفق در کشورهای مختلف دنیا است برای نمونه در دشت توکیو کشور ژاپن با اقداماتی از جمله کنترل مصرف منابع آب زیرزمینی و تزریق مصنوعی آب به آبخوان‌ها با اجرای آبخیزداری فرونشست به صفر رسیده است. همچنین در شانگهای و تیانجین چین نیز با استفاده از آبخیزداری فرونشست زمین متوقف شده است،
همچنین بسیاری از کشورهای دیگر دنیا مانند آمریکا، انگلیس، کانادا و.. آبخیزداری و تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها را به عنوان راهکار مقابله با فرونشست در پیش گرفته اند.
بحران فرونشست جدی است!
در ایران فرونشست زمین به عنوان یکی از مخاطرات طبیعی در کشور مطرح است. اخیراً علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله و فرونشست مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: به طور متوسط در ۵۰ سال اخیر در هر سال بین نیم تا یک متر سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یافته است.
طبق آمار بیش از یک میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارد. همچنین ۲۸ میلیون نفر از جمعیت کشور در "مناطق خطر جدی فرونشست" زندگی می‌کنند و ۸.۵ میلیون واحد مسکونی بر روی مناطق مستعد فرونشست قرار گرفته اند اما اقدام مؤثری برای جلوگیری و کاهش فرونشست زمین انجام نمی‌شود.
با آنکه هزینه‌های پروژه‌های آبخوان داری و آبخیزداری با هزینه‌های بسیار کم قابل انجام است اما به دلیل ضعف مدیریت منابع آب و سیاستهای نادرست در این زمینه برنامه هدفمند و اقدامات مؤثری جهت مقابله با این فاجعه صورت نگرفته است. کارشناسان معتقدند تمرکز بیش از حد وزارت نیرو در این سال‌ها بر آب‌های سطحی و غفلت از همکاری در توسعه آبخیزداری که جزو وظایف حاکمیتی آن است باعث این عقب افتادگی شده است.
علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو ایجاد تعادل میان سدسازی، عملیات آبخیزداری و آبخوانداری را جزو برنامه‌های خود برای تصدی‌گری این وزارتخانه برشمرد. با توجه به الزاماتی که ذکر شد و هزینه‌های پایین‌تر پروژه‌های آبخیزداری نسبت به بسیاری از پروژه‌های عمرانی، باید دید برنامه عملیاتی دستگاه دولت (اعم از وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست) برای این مهم چگونه خواهد بود.