خبرگزاری مهر – گروه استانها: مردم یزد که به تدین و حب اهل بیت (ع) شهره هستند، در شب‌های قدر آئین‌های ویژه‌ای دارند که برخی از آنها ممکن است در سایر مناطق کشور نیز با نام و عنوانی دیگر اجرا شود.
یزدی‌ها شب‌های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان را احیا می‌گیرند و علاوه بر حسینیه‌ها، این مراسم در بسیاری از منازل و مساجد تاریخی یزد نیز برگزار می‌شود.
آئین‌های احیایی مردم دارالعباده در مسجد جامع، مسجد ملأ اسماعیل، مسجد حظیره و برخی امامزادگان از جمله امامزاده سیدجعفر (ع) و امامزاده جعفر (ع) در مرکز استان تماشایی است.
سال‌ها پیش، مردم یزد در شب‌های قدر با غسل شب قدر، احیای این شب‌ها را آغاز می‌کردند و اغلب با حضور در یکی از مساجد شهر، مراسم ویژه این شب را برگزار می‌کردند.
برپایی نمازهای ۱۰۰ رکعتی توسط سومین شهید محراب در شب‌های قدر
از حدود ۶۰ سال پیش، یکی از اصلی‌ترین آئین‌های شب قدر، برپایی نمازهای ۱۰۰ رکعتی بود که توسط شهید صدوقی، سومین شهید محراب در مسجد حظیره برگزار می‌شد.
این شهید والامقام که رهبری مردم یزد را در سال‌های مبارزات انقلاب داشت، در شب‌های احیا در مسجد حظیره یزد نمازهای ۱۰۰ رکعتی می‌خواند و مردم با اقتدا به این عالم ربانی، ۱۰۰ رکعت نماز قضا را بدون وقفه اقامه می‌کردند.
این نمازها که به نمازهای ۱۰۰ رکعتی معروف است، هنوز هم در بسیاری از مراسم شب‌های قدر اقامه می‌شود که اصلی‌ترین و بزرگترین آن اکنون در امامزاده سیدجعفر (ع) است.
ذکر با تسبیح هزار دانه در مساجد یزد
یکی از پژوهشگران فرهنگ عامه در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد آئین‌های شب قدر که برخی از آنها هنوز هم پا برجاست اظهار داشت: در گذشته تسبیح‌های هزار دانه در بسیاری از مساجد تهیه شده بود که مردم در شب‌های قدر با آن ذکر می‌گفتند.
صدیقه رمضانخانی بیان کرد: ذکر یا الله، یا علی، سبحان الله، الله اکبر و … از جمله ذکرهایی بود که با تسبیح هزار دانه و گاه به صورت جمعی قرائت می‌شد اما یکی از مهمترین اذکار ختم یا علی (ع) بود.
وی عنوان کرد: فردی که به اصطلاح مداحی مراسم احیا را بر عهده داشت، اشعاری در مدح حضرت علی (ع) قرائت می‌کرد که نشان از توسل مردم به ائمه و واسطه قرار دادن آنها نزد خدای متعال برای گرفتن حاجات آنها بود.
رمضانخانی با اشاره به نمونه‌ای از این اشعار که بخشی از آن هنوز هم در برخی مساجد و حسینیه‌های یزد قرائت می‌شود، گفت: یا امیرالمومنین در باز کن / مشکلی افتاده اندر کار من / با دو انگشت یدالله باز کن و … بخشی از این اشعار است که به منظور مدد جستن از مولای متقیان خوانده می‌شد.
روضه قنبر، نماد سوگواری زنان دارالعباده برای حضرت علی (ع)
یکی دیگر از آیین‌هایی که در شب‌های قدر در یزد انجام می‌شد، روضه قنبر بود که این روزها گرچه اندکی رنگ باخته اما هنوز در بسیاری از محله‌های یزد به ویژه در منازل توسط زنان برگزار می‌شود.
این روضه که در سوگ شهادت حضرت علی (ع) برگزار می‌شود، ویژه زنان است و مردان و حتی پسربچه‌ها اجازه شرکت در آن را ندارند.
روضه قنبر، آداب و آئین خود را دارد به این شکل که این روضه معمولاً از شب نوزدهم ماه مبارک رمضان تا شب بیست و هفتم برگزار می‌شود.
رمضانخانی در مورد این روضه نیز اظهار داشت: قنبر در واقع درویشی است که با لباس سفید با نماد دوستی با علی (ع) و خاندانش در مراسم حاضر می‌شود و با خواندن اشعاری در سوگ حضرت علی (ع)، مجلس گردانی می‌شود.
وی افزود: روضه قنبر را شاید بتوان در فرم و شکل، شبیه به تعزیه دانست، تعزیه‌ای که زنانی به ایفای نقش حضرت زینب (س) و ام کلثوم، دختران حضرت علی (ع) می‌پردازند و شخصی نیز نقش طبیب حضرت، در زمان ضربت خوردن را ایفا می‌کند و نحوه شهادت آن حضرت را برای سوگواران آن حضرت، تشریح می‌کنند.
چاووشی خوانی سنت پابرجای یزدی‌ها در شب‌های قدر
چاووشی خوانی‌های دو نفره یا گروهی نیز از آئین شب‌های قدر در یزد بوده که این آئین در بسیاری از مناطق هنوز پابرجاست و اغلب پیرمردهای خوش صدا به اجرای آن می‌پردازند.
چاووشی‌خوانان اشعاری در مدح و منقبت حضرت علی (ع) قرائت می‌کنند و همراهان با ندای «یا علی یا علی»، پاسخ چاووشی خوان را می‌دهند.
اما یکی از آداب شب‌های قدر، گسترانیدن سفره افطاری است، سنتی که از صدها سال پیش در یزد رواج داشته و هم‌اکنون نیز ادامه دارد و حتی در دوران کرونا که امکان برگزاری این مراسم نبود، افطاری، در اصطلاح به صورت خشکه، به منازل اقوام و خویشان به ویژه فقرا و نیازمندان ارسال می‌شد اما امسال دوباره این سفره‌ها در اغلب خانه‌ها و مساجد گسترده شده است.
سفره‌های افطاری قدر گسترده در مساجد یزد
در گذشته یک یا چند نفر در شب‌های قدر بانی افطاری می‌شدند و سفره‌ای در مسجد یا حسینیه محله گسترده می‌شد و همه افراد محله مهمان این سفره می‌شدند و معمولاً نیز تلاش می‌شد در این سه شب، با غذاهای مقوی از روزه‌داران و مهمانان پذیرایی شود.
معمولاً شبی نبود که در محله‌ای سفره افطاری گسترده نشود و در شب‌های قدر، سفره‌های سحری نیز در مساجد گسترده می‌شد.
در شب‌های قدر، یکی از خوراکی‌های مهم سفره‌های افطاری، «آجیل مشکل گشا» بود؛ آجیلی متشکل از نقل، نخودچی و کشمش، توت، پسته و بادام که در تور یا پارچه‌های تمیز بسته بندی می‌شد و معمولاً بین دو نماز مغرب و عشا بین نمازگزاران توزیع می‌شد تا در سفره افطار از آن تناول کنند.
آجیلی که مشکل گشایی می‌کند
معمولاً این رسم وجود داشت که هرکس با برداشتن آجیل مشکل گشا، نیتی برای حل مشکل خود می‌کرد و نذر می‌کرد که اگر فلان مشکلش حل شود، او نیز آجیل مشکل گشا در بین نمازگزاران شب‌های قدر توزیع کند و اینگونه بود که رسم توزیع آجیل مشکل گشا برای همیشه پابرجا ماند.
در کنار تمام رسوم سنتی مردم یزد، قرائت دعای جوشن کبیر، قرائت سه سوره عنکبوت، دخان و روم، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای مجیر و از همه مهمتر نمازهایی که در یز د به نمازهای هفت قل هو اللهی معروف است، همچنین قرآن به سر گرفتن و توسل به ائمه اطهار (ع) نیز در برنامه همیشگی مراسم شب‌های قدر است.