خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- آذر مهدوان: کودتای ناکام سال ۲۰۱۶ به دولت ترکیه ثابت کرد که آمریکا نمی‌تواند متحدی قابل اعتماد در منطقه باشد؛ چرا که این کشور بازیگر اصلی ماجراهای شب ۱۵ جولای بود.
حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان هیچگاه فکر نمی‌کرد تنش با روسیه بر سر موضوع سوریه و یا ساقط کردن هواپیمای روس‌ها در آن دوره تا چه حد می‌تواند دولت و حزب متبوعش را متضرر کند. همه اینها عاملی شد تا ترکیه روابط خود را با دولت روسیه توسعه دهد. آغاز همکاری سیاسی، اقتصادی و منطقه‌ای بستری شد تا آنکارا از مراودات خود با مسکو به عنوان برگ برنده‌ای در منطقه مقابل آمریکا استفاده کند. از آن روز به بعد، اگرچه ترکیه و روسیه بر سر مسائل منطقه‌ای از جمله سوریه، اوکراین و لیبی اختلاف نظر دارند؛ اما هر دو کشور اجازه متشنج شدن فضای ارتباطی‌شان را نداده‌اند.
در این میان پدافندهای هوایی اس- ۴۰۰ که ترکیه طی قراردادی از روسیه خریداری و در سال ۲۰۱۹ قطعات آن را وارد آنکارا کرد، مهم ترین نماد نزدیک بودن روابط ترکیه و روسیه بود. قراردادی که ترکیه بابت امضا کردن آن هنوز تاوان پس می دهد؛ زیرا در آن زمان آمریکا علنا مخالفت خود را بابت انتقال این سامانه به خاک ترکیه اعلام کرده بود. اما ترکیه بدون توجه به تهدیدها، به انتقال این سامانه‌ها ادامه داد. نتیجه این سیاست، اعمال تحریم و تنبیه از سوی دولت واشنگتن علیه آنکارا شد. به‌طوری که آمریکا در ابتدا ترکیه را از پروژه تولید مشترک جنگنده های اف-۳۵ خارج کرد. سپس تحریم‌های کاتسا (قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق ابزار تحریم) را کلید زد. در چارچوب قانون کاتسا وزیر صنایع دفاعی و مسئولان این نهاد در فهرست تحریم ها قرار گرفتند.
استاندارد دوگانه آمریکا!
نکته جالب توجه اینکه با آغاز جنگ اوکراین و روسیه، دولت آمریکا به ترکیه پیشنهاد داد این موشک ها را به اوکراین ارسال کند، اگر چه ترکیه اجرایی شدن این پیشنهاد را غیرممکن خواند و اگر چه طبق قرار داد فی مابین، آنکارا اجازه فروش این سیستم‌ها را ندارد؛ اما اصرار آمریکا نشان می‌دهد که این دولت از هر فرصتی استفاده می‌کند تا استقرار این پدافندها در خاک ترکیه ادامه پیدا نکند. اما سوالی که مطرح است اینکه چرا حساسیت آمریکا در موضوع اس-۴۰۰ فقط به سمت ترکیه است و کشور هند که از مشتریان اصلی تجهیزات نظامی روسیه است، با محدودیت و یا تحریم های آمریکا مواجه نیست؟
در پاسخ باید گفت که هند جز کشورهایی است که به دلیل تنش‌هایی که با چین دارد بیشترین بودجه را برای تهیه تجهیزات نظامی ارتش خود اختصاص می‌دهد. این کشور یکی از بزرگترین خریداران تسلیحات روسی از جمله جت‌های جنگنده، هواپیما، بالگرد، کشتی‌های جنگی، تانک‌ها و خودروهای پیاده نظام است. هند در سال ۲۰۱۹ موشک های اس-۴۰۰ را به ارزش ۵.۵ میلیارد دلار از روسیه خریداری و روند ارسال قطعات این سیستم‌ها را از سال ۲۰۲۱ آغاز کرد.
هر چند مقامات آمریکایی در واکنش به این موضوع اعلام کردند که هند از تحریم های کاتسا معاف نخواهد بود؛ اما با گذشت ۳ سال هنوز هیچ اقدام عملی مانند اعمال تحریم علیه دهلی نو صورت نگرفته است. البته برخی از کارشناسان ترک بر این باورند که آمریکا استانداردی دوگانه در موضوع اس-۴۰۰ اتخاذ کرده است اما به نظر می‌رسد دلیل این امر صرفا به استاندارد دوگانه واشنگتن مربوط نیست و دلایل دیگری هم دارد.
واقعیت این است که هند نه کاملا در جبهه غرب حضور دارد و نه عضو ناتو است برای همین آمریکا از انتقال این سامانه‌ها به خاک این کشور واهمه‌ای ندارد. ضمن اینکه آمریکا با هدف بهره برداری از اختلافات موجود میان هند و چین، بیشتر به هند نزدیک شده استآمریکا با هدف بهره برداری از اختلافات موجود میان هند و چین بیشتر به سمت هند نزدیک شده است. مساله چین موجب شده ایالات متحده بیش از هر زمان دیگری مجبور به سرمایه گذاری در هند و مدارا کردن با سیاست این کشور باشد. زیرا این کشور در شرایط کنونی چین را بزرگترین تهدید و دهلی را برگ برنده ای مقابل پکن می داند. دولت دهلی هم دریافته واشنگتن به دوستی با او نیاز دارد در نتیجه از این فرصت نهایت استفاده را می‌کند و سعی می‌کند طبق رویکرد خود پیش برود و امتیازی به طرف آمریکایی ندهد. کما اینکه کشور هند در طول تاریخ روابط ویژه‌ای با روسیه داشته است. حتی ۷۰ درصد از تجهیزات نظامی این کشور برند روسیه است. آمریکا به گمان اینکه روزی هند این تجهیزات را در مقابل چین استفاده خواهد کرد، خرید اس- ۴۰۰ را به عنوان اتفاقی مثبت می بیند.
نتیجه گیری
با توجه به اینکه ترکیه جزء مهم ترین کشورهای عضو ناتو و متحد آمریکا در منطقه محسوب می شود، دولت آمریکا دوست ندارد ترکیه با روسیه روابط نزدیکی داشته باشد. آمریکا به خوبی دریافته روسیه به خاطر تنش‌هایی که با ناتو دارد خواهان فروپاشی این نهاد است. زیرا اگر دیگر کشورهای عضو ناتو در پیروی از دولت آنکارا اقدام به خرید تسلیحات نظامی از مسکو کنند، روند فروپاشی ناتو آغاز می‌شود که این به معنای ضعف آمریکا مقابل روسیه است. برای همین نیز واشنگتن با اعمال تحریم علیه ترکیه خواست به دیگر کشورهای ناتو این هشدار را بدهد که دوستی با روسیه عواقبی به همراه خواهد داشت. در نتیجه نباید دلیل تحریم نشدن هند و تحریم شدن ترکیه را به عنوان مساله ای یکسان تحلیل و تفسیر کرد.