خبرگزاری مهر - گروه استانها: خشکسالی و کم آبی ۲۰ ساله در هرمزگان موجب خشک شدن ۳۶۵ حلقه چاه آب آشامیدنی، ۱۸ دهنه چشمه و قنات و ۱۰۰ حلقه چاه آب کشاورزی و کاهش آب ۱۳۵ حلقه چاه بین ۳۰ تا ۷۰ درصد شده است؛ در سال زراعی جاری نیز به دلیل کاهش بارندگی ذخایر آبی سدهای استان کاهش یافته و آب برخی از سدها رو به پایان است.
در حال حاضر ۹۹.۸ درصد جمعیت شهری و ۹۶ درصد جمعیت روستایی با پوشش ۷۶ درصدی روستاها از خدمات شرکت آب و فاضلاب استفاده می‌کنند. در حال حاضر ۳۷ شهر و جزیره با ۳۸۱ هزار مشترک در بخش آب تحت پوشش هستند. همچنین از مجموع یک هزار و ۱۷۵ روستای تحت پوشش آب و فاضلاب هرمزگان، هم اکنون تعداد ۳۸۵ روستا با جمعیتی افزون بر ۳۳۰ هزار نفر با تنش آبی روبرو هستند.
در حال حاضر بیشترین تنش آبی مربوط به روستاهای مرکز و شرق هرمزگان است و نگرانی‌هایی نیز در بحث کمبود آب در شهرستان سیریک در ماه‌های گذشته وجود داشت که اقدام‌های لازم برای تأمین نیاز آبی روستاها و شهر سیریک در دستورکار این شرکت قرار گرفته است.
کسری تولید آب در هرمزگان
میزان مصرف آب شرب استان هشت هزار و ۳۰۰ لیتر در ثانیه است که ۲ هزار و ۵۰۰ لیتر کسری تولید آب وجود دارد و به لحاظ تأمین و مدیریت منابع آب شرب و کشاورزی سال سختی پیش روی داریم.
آموزش و تغییر الگوی مصرف و روش زندگی، اختراع تکنولوژی جدید ذخیره سازی آب، باز چرخانی پساب‌ها، افزایش سیستم‌های نوین آبیاری، افزایش قیمت آب، نمک زدایی از آب دریا، بهبود حوزه آبریز با عملیات آبخیزداری، استفاده از جوامع محلی، توسعه سیاست‌ها و قوانین مرتبط با آب، کاهش مصرف آب شرکت‌ها و صنایع و مقابله با تغییرات آب و هوایی پیشنهادهای ارائه شده در سطح بین الملل و ملی برای کنترل خشکسالی و بی آبی است.
چهار سد شمیل و نیان، استقلال و جگین و سرنی در مجموع ۶۱۰ میلیون متر مکعب ظرفیت دارند که در بارندگی‌های سال گذشته حدود ۸۸ درصد از ظرفیت این سدها پر شد. احداث سدهای بزرگ و کوچک در شهرستان بشاگرد یکی از الزامات حل مشکل در شرق هرمزگان است، سد درکاه بشاگرد با پیشرفت فیزیکی مناسب در حال ساخت است و تا اواخر تابستان کار این سد به پایان می‌رسد.
سد گابریک در شرق جاسک در حال ساخت است که با چالش‌های اجتماعی و مالی روبرو بود اما محرابیان وزیر نیرو و مسئولان ارشد استانی وعده حل مشکلات این پروژه را دادند و به این ترتیب با اتمام این پروژه ۲۷۰ میلیون متر مکعب به ظرفیت مخازن استان افزوده خواهد شد.
سد سازی در کنار کنترل روان آبها جدی گرفته شود
سدهای استقلال میناب با ۲۴۰ میلیون مترمکعب و سرنی میناب با ظرفیت ۶۱ میلیون مترمکعب تنها ۳۵ درصد و سدهای شمیل و نیان بندرعباس نیز با ظرفیت ۱۰۰ میلیون مترمکعب تنها ۱۷ درصد ذخیره آب را دارند و تنها سد جگین در بشاگرد با ۷۵ درصد ذخیره آب وضعیت به نسبت خوبی دارد.
در سال آبی (۱۳۹۹-۱۴۰۰) متوسط بارش بارندگی در استان ۷۸ درصد نسبت به سال قبل و ۵۳ درصد نسبت به متوسط بلندمدت کاهش داشته است، گفت: درحال حاضر بیش از ۵۰ درصد نیاز آبی استان از طریق شیرین سازی آب دریا تأمین می‌شود که این میزان برابر با ۲۶۰ هزار مترمکعب در شبانه روز بوده است.
۲۰۰ روستا در استان به صورت سیار آبرسانی می‌شود
آبرسانی با تانکر به ۲۰۰ روستا با جمعیتی بالغ بر ۵۷ هزار نفر یکی از نکات قابل توجه در بحث تأمین آب شرب روستایی در هرمزگان است. تعداد یک هزار و ۷۳۱ روستا در هرمزگان وجود دارد. علیرغم تلاش‌ها برای کاهش تعداد روستاهای محروم از آب شرب سالم هنوز آبرسانی با تانکر جزو گزارشات مدیران حوزه آب هرمزگان است. آبرسانی که برخی از شوراهای روستایی آن را طبق جدول زمان بندی مناسب نمی‌دانند و مشکلاتی هم در این راه وجود دارد.
به دلیل برداشت‌های بی رویه در گذشته، در حال حاضر سالیانه افزون بر ۲۱۰ میلیون مترمکعب کسری در منابع آب زیرزمینی استان وجود دارد و با توجه به برداشت‌های فعلی صدمات جبران ناپذیری به مخازن و منابع آب زیرزمینی وارد شده است.
طبق اعلام کارشناسان حوزه آب هرمزگان، شاخص‌های بحران آب در این استان به مراتب نامطلوب‌تر از متوسط شاخص کشوری است. بر اساس آمارها ۲ درصد از جمعیت کشور در هرمزگان ساکن هستند در حالی که سهم آنها از منابع تجدید پذیر کمتر از یک و نیم درصد است.
لزوم مهار روان آبها
کارشناس حوزه آب در هرمزگان با بیان اینکه احداث سد بر رودخانه‌های شیرینی که به دریا می‌ریزند باید مورد توجه جدی مسئولان تصمیم گیرنده باشد، بیان داشت: از این طریق از هدر رفت آب‌های شیرین جلوگیری می‌شود. سدهای هرمزگان در شرایطی لبریز از آب است، که بسیاری از مناطق هرمزگان از جمله روستاهای بسیاری در قشم و سندرک گرفتار کم آبی شدید هستند و از سندرک خبر می‌رسد که هر ۴۸ ساعت فقط برای ساعاتی آب برای مردم وصل می‌شود.
امین قصمی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهارداشت: کاهش اثرات کم آبی منابع آبی یکی از دغدغه‌ها است و امیدواریم این اثرات با تأمین منابع آبی و تثبیت سهمیه آب از آب شیرین کن یک میلیون متر مکعب برای استان هرمزگان رفع شود. این آب شیرین کن با هدف تأمین آب مورد نیاز صنایع استان‌های کرمان و یزد در غرب شهر بندرعباس در حال احداث است.
وی خاطرنشان کرد: ۵۰ درصد نیاز اول آبی استان از محل سدها، چاه‌های آب و آب شیرین کن‌ها خواهد بود و ۵۰ درصد دیگر نیاز استان از محل تأمین آب آب شیرین کن یک میلیون متر مکعبی کرمان در بندرعباس است.
این کارشناس ارشد حوزه آب در هرمزگان تصریح کرد: محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیر زمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشکسالی‌های چند دهه اخیر، باعث شده که مشکلات و مسائل زیادی برای هرمزگان به وجود آید که از جمله آن می‌توان به ایجاد فروچاله ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهرها به دلیل نبود آب و گسترش آفت‌های مختلف در بخش کشاورزی اشاره کرد.
مدیرعامل سابق آب و فاضلاب هرمزگان عنوان کرد: ایجاد ظرفیت آب شیرین کن‌ها برای تأمین آب هرمزگان در شرایط بحرانی و خشکسالی ظرفیتی ملموس و تأثیرگذار بوده است و خوشبختانه جدای از ۴۸ سایت فعال آب شیرین کن با ظرفیت ۲۶۵ میلیون مترمکعب در استان، در این میان برای نجات َآبی این منطقه ساحلی و دیگر استان‌های شمالی و مرکزی کشور آب شیرین کن‌های بزرگ ۱۰۰ هزار متر مکعبی و یک میلیون مترمکعبی در بندرعباس از سال گذشته وارد مدار تولید شد.
لزوم توسعه آب شیرین کن‌ها در نوار سواحلی جنوب کشور
وی با بیان اینکه توسعه آب شیرین کن‌ها باید در دستور جدی دولت و مسئولان ارشد تصمیم گیر قرار بگیرد، تاکید کرد: اگرچه تأمین آب شیرین از آب دریا در بخش زیست محیطی و تولیدی، نسبت به منابع آب شیرین طبیعی هزینه بر است اما در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران و به تبع آن هرمزگان، شیرین سازی آب دریا برای ادامه فعالیت‌های انسانی و یا صنعتی و کشاورزی بسیار اجتناب ناپذیر است.
کارشناس حوزه آب در هرمزگان گفت: با انجام پروژه‌های مختلف در قالب طرح «سازگاری با کم آبی» در نیمه اول سال ۱۴۰۰، ۲۷.۹ میلیون متر مکعب در بخش آب شرب صرفه جویی حاصل شد. در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد نیاز آبی استان از طریق شیرین سازی آب دریا تأمین می‌شود که این میزان برابر ۲۶۰ هزار مترمکعب در شبانه روز بوده و جمعیتی حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفررا بهره مند می‌سازد.
قصمی افزود: هرچند تاکنون با احداث آب شیرین کن‌ها در هرمزگان تا حدود زیادی با وجود کاهش چشمگیر منابع آبی سطحی و زیرسطحی، این موضوع مدیریت شده است اما تا تحقق افزایش ظرفیت آب شیرین کن‌ها و با توجه به بحران آب در کشور و به ویژه استان، بیش از پیش نیاز به همکاری مردم در زمینه مصرف بهینه آب است.
وی پیشنهاد کرد: تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، اتمام فاز اول آب شیرین کن‌ها، افت فشار مصرف، تغییر رفتار مصرف در استان به خصوص شهر بندرعباس، نصب دستگاه‌های کاهنده مصرف در منازل و ادارات، قطع آب فضای سبز بندرعباس و استفاده از پساب، جیره بندی و نوبت بندی بخشی از راهکارهای مورد نظر متولیان ارائه خدمات و تأمین آب در استان هرمزگان باشد.
قصمی افزود: هم اکنون با شیرین سازی آب دریا حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت استان هرمزگان از آب آشامیدنی سالم بهره‌مند هستند. بیش از ۷۰ درصد منابع آبی شهرها و روستاهای استان از طریق آب شیرین کن‌ها تأمین خواهد می‌شود و باید این ظرفیت در سال‌های پیش رو افزایش یابد.
وی عنوان کرد: تصمیماتی که در سطح کلان و منطقه‌ای در حوزه‌های مختلف اتخاذ می‌شود باید متناسب با منابع طبیعی منطقه از جمله منابع آبی باشد تا خدای ناکرده در آینده با چالش کمبود آب شرب روبرو نشویم.
قصمی، ایجاد ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها برای تأمین آب هرمزگان در شرایط بحرانی و خشک سالی به ویژه تابستان پیش‌رو را ظرفیتی ملموس و تأثیرگذار دانست و عنوان کرد: اگر پروژه‌های نمک زدایی در نقاط مختلف استان نبود قطعاً امروز با چالش‌های جدی تری در تأمین نیاز آبی نقاط حساس و استراتژیک استان نظیر جزایر و شهرهای بندرعباس، بندرلنگه و بندرخمیر مواجه می‌شدیم.
وی تاکید کرد: با کاهش چشمگیر حجم آب سدها و افت سطح آب چاه‌ها، با بهره برداری از آب شیرین‌کن‌ها می‌توانیم موضوع کم آبی و بی آبی در هرمزگان مدیریت شود.
قصمی منابع اصلی تأمین کننده آب شهر بندرعباس را سدهای استقلال، شمیل و نیان و چاه‌های پایین دست این دو سد دانست و افزود: در شرایط تقریباً نرمال عمده آب این شهر از طریق سد استقلال تأمین می‌شود و ۷۵ درصد مابقی هم از طریق سدهای شمیل و نیان و چاه‌های پایین دست آن در حال تأمین است.
دولت به دنبال توسعه و احداث آب شیرین کن‌ها در هرمزگان
عبدالحمید حمزه پور مدیرعامل آب و فاضلاب هرمزگان هفته دوم فروردین ماه سال ۱۴۰۱ با بیان اینکه در حال حاضر منابع آبی هرمزگان بحرانی و طاقت فرساست، افزود: شرایط هرمزگان را به خوبی می‌شناسم و به دلیل منابع محدود سطحی و زیر سطحی چاره‌ای جز توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها نداریم.
مدیرعامل آبفا استان ادامه داد: هدف گذاری آبفا در تأمین آب شهرها و روستاهایی که به دریا دسترسی دارند، انتقال آب با استفاده از شیرین سازی آب دریا خواهد بود به طوری که در غرب استان تأمین آب به طور مطلق از طریق آب شیرین کن‌ها خواهد بود.
مدیرعامل جدید شرکت آب و فاضلاب هرمزگان در عین حال، شیرین‌سازی آب دریا را بسیار گران عنوان کرد و افزود: کاهش هدر رفت و مدیریت مصرف آب از جمله اقداماتی است که باعث پایداری بیش از پیش آب در مناطق مختلف هرمزگان خواهد شد.
| حوزه | راهکار |
| اجرایی | احداث آب شیرین کن |
| شهری و کشاورزی | مهار روان آب |
| خانگی و کشاورزی | مدیریت مصرف |
| کشاورزی | آبخیزداری |
حمزه پور گفت: هم اکنون ۲ سایت آب شیرین کن به ظرفیت هشت هزار و ۱۱ هزار مترمکعبی در شهرهای چارک بندرلنگه و پارسیان واقع درغرب هرمزگان در دست احداث است و در شرق استان نیز در محدوده شهرستان میناب به جاسک برای تأمین آب این محدوده، ساخت طرح نمک زدایی در دست مطالعه است.
وی با تاکید بر اینکه ۱۱ شهر استان دارای وضعیت تنش آبی شدید است، ادامه داد: براساس برآورد صورت گرفته ۱۵ شهر دیگر هرمزگان نیز در آستانه تنش آبی است. نیاز آبی این استان حدود ۱۳۶ میلیون مترمکعب است که در شرایط فعلی تنها دسترسی به ۱۰۳ میلیون مترمکعب منابع آبی داریم. براین اساس امسال با کاهش ۳۳ میلیون مترمکعبی منابع آبی مواجه هستیم.
وی با تاکید بر نوسازی و بهسازی خطوط انتقال و شبکه‌های توزیع برای کاهش هدر رفت، تصریح کرد، این مسئولیت بر عهده آب و فاضلاب است و ما نیز با تکیه بر امکانات و توانایی‌های خود تلاش خواهیم کرد در این زمینه تجدید نظر کرده و شبکه‌های آبرسانی استان را بازسازی کنیم.
حمزه پور با اشاره به لزوم مدیریت مصرف آب با توجه به محدودیت منابع گفت: شیرین‌سازی آب دریا پرهزینه است و چاره‌ای جز این کار نداریم از این رو می‌طلبد، مشترکان نیز با در اولویت قرار دادن مصرف بهینه، آبفا را در توسعه و بهسازی شبکه‌های آبرسانی یاری کنند.
وی، ورود قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به توسعه آبرسانی در روستاها را به فال نیک گرفت و افزود: مشارکت آبفا و قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در توسعه آبرسانی نوید بخش روزهای خوبی خواهد بود.
برنامه مدیریت منابع و مصارف آب شرب هرمزگان تصویب شد
مهدی دوستی استاندار هرمزگان اظهار داشت: با آگاهی نسبت به شرایط آبی استان و به منظور مدیریت منابع آب و از سوی دیگر از جهت مقابله با خشکسالی در استان یک برنامه جامع تحت عنوان مدیریت منابع و مصارف آب شرب استان تدوین و تصویب شد.
وی افزود: این مصوبه مفاد بسیار خوبی در راستای تأمین منابع آب و مقابله با خشکسالی دارد، مقرر شد شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان با همراهی سازمان جهاد کشاورزی در جهت حمایت از بخش کشاورزی استان و حفظ زراعت و باغ‌های موجود، تمامی توان خود را در راستای تأمین آب باغ‌های حقابه بر پایین دست سد میناب، از سایر منابع قابل استحصال به کار گیرند و مکاتبه‌های لازم را به منظور تأمین منابع مالی مقابله با خشکسالی انجام دهند.