خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و اندیشه_ فاطمه میرزاجعفری: وقتی که نام نمایشگاه کتاب تهران می‌آید اولین کلمه‌ای که به ذهن مخاطب می‌رسد؛ هیاهو است، یک رویداد بزرگ فرهنگی که پر از داستان و کتاب است و مخاطب نفس به نفس با روایت‌های مختلف رو به رو می‌شود البته نمایشگاه کتاب فقط محدود به داستان و روایت نیست و از فلسفه و حکمت و روانشناسی گرفته تا کتاب‌های کنکوری و نشریات مختلف و… در این نمایشگاه موجود بود و مخاطب از هر قشر و با هر جایگاه فرهنگی و اجتماعی دست خالی از این نمایشگاه بیرون نمی‌رفت.
متأسفانه در این دو سال ویروس چند گرمی به نام کرونا همانطور که بساط هر تجمعی را برچید نمایشگاه کتاب را هم به فضای مجازی برد و دیگر خبری از آن هیاهوی شهر آفتاب یا مصلی تهران نبود، البته بماند که حواشی این نقل و انقال محل برگزاری نمایشگاه کتاب داستان‌های مختلفی را دارد، سی دومین نمایشگاه کتاب تهران اگرچه در فضای مجازی برگزار شد و حضور و استقبال خوبی را به دنبال داشت اما مگر می‌شود هیاهوی نمایشگاه حضوری را به فضای مجازی برد؟
امسال اما با روشن شدن روزنه اتمام کرونا و کاهش شیوع ویروس قرار است سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به صورت حضوری برگزار شود؛ ما نیز در گفت و گویی با حسین سعیدی مدیرعامل انتشارات به نشر به گفت و گویی در خصوص فراز و فرودهای حضوری شدن نمایشگاه کتاب و چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید:
* همانطور که می‌دانید سی و سومین نمایشگاه کتاب قرار است پس از دو سال به صورت حضوری برگزار شود به نظر شما چه فرصت‌هایی در این دو سال از دست رفته است و با بازگشایی دوباره این نمایشگاه چه فرصت‌هایی را پیش رو داریم؟
نمایشگاه کتاب تهران مهم‌ترین و جذاب ترین رویداد فرهنگی کشور و یک فرصت کم نظیر برای اهالی کتاب است که دور هم جمع شده و بزرگترین گردهمایی علاقه مندان به کتاب را در مدت ده روز شکل دهند و علاوه بر عرضه جدیدترین آثار ناشران و خرید و فروش کتاب، بستری برای فعالیت‌های تخصصی مرتبط با کتاب، ارتباط با مؤلفان و پدیدآورندگان و هنرمندان برای تولید اثر، ارتباط و همفکری با نخبگان و فعالان فرهنگی است. این اتفاق از حیث ارتباط مستقیم ناشران با مخاطبان عمومی و تخصصی خود و تبادل آرا و نظرات و آگاهی نسبت به سلایق و علایق مخاطبان بسیار مهم تلقی می‌شود و هر ناشری مشتاق است که در این فرصت ده روزه و ارتباط مستقیم با مخاطبان خود، از نظرات و نیازمندی‌ها و بازخورد آثار خود مطلع شود که این فرصت در طول دوره نمایشگاه ان شاء الله ایجاد می‌شود. از نظر من تعامل مستقیم و بدون واسطه با مخاطب بزرگترین دستاورد نمایشگاه کتاب است که با برگزاری جلسات و نشست‌ها که با حضور نویسندگان و کارشناسان کتاب شکل می‌گیرد، پربارتر نیز می‌شود.
* با توجه به مسئله افزایش قیمت کاغذ فکر می‌کنید تا چه اندازه حضور در نمایشگاه کتاب از سوی ناشران پررنگ خواهد بود؟
گرچه مساله افزایش قیمت کاغذ، بر روند تولید و چاپ کتاب تأثیر می‌گذارد، اما ناشران به خصوص ناشران بزرگ هر طور هست تلاش می‌کنند تا این مساله خللی بر حضورشان در نمایشگاه نداشته باشد. البته این افزایش قیمت بیش از هر چیز در بهای تمام شده کتاب خود را نشان می‌دهد و ناشران مجبور می‌شوند کتاب‌های خود را با قیمت‌های بالاتری به فروش برسانند. مساله مهم دیگر در خصوص کاغذ، موجود بودن آن است. چرا که گاه ناشران حاضرند کاغذ را ولو با قیمت بالا تهیه کنند، اما با عدم موجودی و مشکل تأمین مواجه می‌شوند که این مساله مهم‌تری است. در هر حال واضح است که ناشران از تمام ظرفیت خود برای حضور پرقدرت در نمایشگاه استفاده می‌کنند و دغدغه کاغذ و قیمت و موجودی آن باید با تدابیر وزارت ارشاد حل شود تا چرخه تولید و چاپ کتاب با مشکل موجه نشود.
* در این دو سال گذشته شیوع ویروس کرونا و عدم برگزاری حضور نمایشگاه کتاب تا چه اندازه در حوزه کتاب و ادبیات تأثیر گذار بوده است؟
کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن باعث شد تا در ماه‌های ابتدایی شیوع و قرنطینه‌های گسترده، فروش کتاب و بسته شدن فروشگاه‌های کتاب نیز به اقتصاد نشر لطمه بزند. اما همین محدودیت باعث شد تا ناشران و کتابفروشان نیز مثل بسیاری از اصناف دیگر، حضور در فضای مجازی را با قدرت و قوت بیشتری دنبال کنند و تلاش کنند تا با ایجاد و گسترش پایگاه‌ها و پلتفرم‌های فروش الکترونیک، ضعف ناشی از محدودیت‌های فیزیک را جبران کنند. از این رو اهالی کتاب و علاقمندان به کتاب برای دسترسی و خرید با مشکل چندانی مواجه نبودند و بسترهای فروش اینترنتی زمینه را برای زنده نگه داشتن نبض کتاب و کتابخوانی فراهم کرده بود. برگزاری دو دوره نمایشگاه مجازی کتاب و استقبال خوبی که از آن صورت گرفت، نشان داد که علاقمندان به کتاب راهی برای تهیه کتب مورد علاقه خود پیدا خواهند کرد.
* امسال قرار است نمایشگاه کتاب در مصلی تهران برگزار شود در حالی که در سال‌های گذشته محل برگزاری این نمایشگاه شهر آفتاب بوده به نظر شما این مسئله مثبت است یا خیر؟ فکر می‌کنید تا چه اندازه محل برگزاری نمایشگاه در کیفیت آن تأثیر دارد؟
در شرایطی که متولیان امر با تلاش شبانه روزی در حال آماده سازی مقدمات برگزاری نمایشگاه کتاب هستند صحبت از مثبت بودن یا منفی بودن مکان برگزاری نمایشگاه شاید منصفانه نباشد و این بحث در زمان خودش باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ اما مصلی تهران و مرکز نمایشگاهی شهر آفتاب برای برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی هرکدام نقاط قوت و ضعفی دارند. به‌لحاظ فراهم بودن فضای نمایشگاهی و استانداردهای لازم، شهر آفتاب مناسب‌تر است؛ این مجموعه در سال‌های پیش با هدف محل دائمی برگزاری نمایشگاه‌های پرمخاطب احداث شده است، اما عملیاتی نشدن برخی زیرساخت‌ها در آن باعث شده تا کارکرد واقعی‌اش را نداشته باشد. از طرف دیگر، دسترسی مصلی برای مخاطبان و بازدیدکنندگان راحت‌تر بوده و به همین دلیل حجم بازدیدها و فروش کتاب در مصلی تهران بیشتر است. در حال حاضر از نظر بنده، مصلی تهران فضای بهتر و آماده‌تری برای برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی را دارد. تجارب سال‌های پیشین نشان می‌دهد که برگزاری نمایشگاه در مصلی با استقبال بیشتری همراه است و فضای بهتری هم برای غرفه داران و هم برای مردم فراهم است.
البته تکمیل پروژه نمایشگاهی شهر آفتاب خیلی مهم است، چراکه ثابت ماندن مکان نمایشگاه کتاب هم به نفع ناشران و فعالان این حوزه و مخاطبان آن است.
* پیش بینی می‌کنید استقبال از نمایشگاه چطور باشد و تا چه اندازه مشکلات حوزه کتاب و ادبیات مرتفع می‌شود؟
به نظر می‌رسد وقفه دوساله و تعطیلی دوساله نمایشگاه کتاب اهالی فرهنگ و کتاب را حسابی دلتنگ کرده است و همه منتظر هستند تا دوباره اردیبهشت به عطر کتاب و کتابخوانی، معطر شود. از نظر من اردیبهشت، بهار کتاب در ایران است و نمایشگاه فرصت بسیار مناسبی برای گفتگو درباره کتاب، صنعت نشر و مسائل پیرامون آن است. این گردهمایی گرچه منافع مالی نیز دارد، اما از نظر من اولاً این منفعت در حدی نیست که سود چندانی نصیب ناشر کند. چرا که تهیه دکور، تأمین نیروی انسانی در نمایشگاه و هزینه‌های جاری برگزاری ۱۰ روزه نمایشگاه، حاشیه سود و درآمد حاصل از فروش را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. ثانیاً نگاه ما به نمایشگاه بیش از کسب سود مادی، استفاده از فرصت تعامل با مخاطب و مسئولان و معرفی آثار و ایجاد فرصتی برای ارائه دستاوردهای فرهنگی است که امیدواریم این فرصت‌ها حاصل شود و بیشترین بهره را از آن ببریم.