به گزارش خبرنگار مهر، گردشگری ادبی یکی از انواع گردشگری در سطح دنیا است که طرفداران خود را دارد. این جنس از گردشگری در قالب ادبیات و بر محور شخصیت‌ها، مکان‌ها و یا دیگر عناصر فرهنگی شکل می‌گیرد. در ایران و به ویژه در اصفهان نیز ظرفیت زیادی برای فعال کردن گردشگری ادبی وجود دارد که به آن پرداخته نشده است.
ادبیات یکی از مهم‌ترین برندهای ایران زمین در دنیا و جامعه بین‌المللی است، ادیبان، شعرا و داستان‌سرایان ایرانی بسیاری در دنیا شهرت دارند و حتی آوازه شعر ایرانی به مهم‌ترین مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد نیز رسیده است. اما گردشگری ایران آن طور که باشد و شاید نتوانسته از این ظرفیت مهم برای جذب و توسعه گردشگری بهره گیری کند.
از همین روی انجمن علمی گردشگری دانشگاه هنر اصفهان ظهر جمعه با همکاری ۳۰ انجمن دانشجویی و ادبی جشنواره‌ای تحت عنوان «گردشگری ادبی و موزه‌های ادبی ایران» و در قالب یازده نشست به صورت مجازی برگزار کرد. در نشست اول از این جشنواره به بررسی ظرفیت‌های گردشگری ادبی در استان اصفهان، پرداخته شد. در این نشست ندا ترابی، عضو هیأت علمی گروه گردشگری دانشگاه هنر اصفهان به معرفی گردشگری ادبی و میراث ادبی استان اصفهان پرداخت و به مزیت‌های ویژه این شکل از گردشگری اشاره داشت.
ترابی به موارد مهمی همچون رویدادسازی و جشنواره‌سازی، با استفاده از میراث ملموس و ناملموس ادبی در شهر اصفهان، همچون ادیبان بزرگ اصفهان، مقابر و خانه‌های آنها، مدارس تاریخی، آثار صوتی تصویری ساخته شده برمبنای رمان‌ها و غیره اشاره کرد. وی همچنین به گردشگری را اهرمی برای حفاظت از میراث ادبی دانست و به نیاز ایران به ثبت شهر خلاق ادبی در یونسکو با وجود قدمت و شناخته شده بودن ادبیات ایران در جهان تاکید کرد.
حضور فعال ادبیات در خرده فرهنگ ایرانی
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان اظهار کرد: ادبیات یکی از مؤلفه‌های فرهنگی و بیان کننده هویت هر ملت است و در انواع میراث ملموس و ناملموس همچون مدارس تاریخی، زادگاه و مقابر بزرگان و غیره وجود دارد. امروزه باید برای حفظ این میراث، تلاش شود که یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای حفظ میراث‌های ادبی در جهان، گردشگری است.
وی ادامه داد: یکی از کهن‌ترین ادبیات جهان، به گفته ادیب آلمانی گوته، ادبیات فارسی یا ادبیات ایران زمین است که ایرانیان نیز علاقه زیادی به آن دارند به صورتی که در استفاده از ادبیات در صحبت‌ها و گپ وگفت‌های خود از ضرب المثل‌ها و یا اشعار استفاده می‌کنند. در ایران حتی نام‌های خیابان‌ها نیز به نام ادیبان همچون صائب، مشتاق، صغیر و غیره نام‌گذاری شده است.
ترابی با اشاره به حضور ادبیات در خرده فرهنگ‌های ایرانی تاکید کرد: استفاده از ادبیات تصمیمات مهم زندگی نیز دیده می‌شود، بسیاری پیش از برخی کارها و یا در تنگناها فال حافظ می‌گیرند. این موارد نشان از علاقه و ذوق ایرانیان به ادبیات از گذشته تا به امروز دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به دوره‌های ادبی اصفهان در زمان‌های صفویه، افشار، قاجار و پهلوی همچنین سبک ادبی بازگشت و هندی، تاکید کرد: برای شاعران بزرگ هر سبک همچون مشتاق اصفهانی، هاتف اصفهانی، واله اصفهانی، نشاط اصفهانی، ژاله اصفهانی، سروش اصفهانی، صغیر اصفهانی، نعیم اصفهانی و غیره می‌توان جشنواره‌هایی ادبی برگزار کرد. در این راستا توسط شهرداری‌ها می‌توانند نقش پررنگی داشته باشند. ضمن اینکه شهرها، روستاها، محل‌های زندگی و خانه‌های این افراد می‌تواند یک نقطه یا مسیر گردشگری ادبی باشد.
وی درباره میراث ادبی اصفهان توضیح داد: از دیگر میراث ادبی شهر اصفهان، می‌توان به دهستان کاوه آهنگر در چادگان اصفهان که مقبره منسوب به کاوه آهنگر در آن قرار دارد، اشاره کرد که در حوزه شاهنامه‌خوانی و نقالی می‌تواند نقش پررنگی در فعالیت‌های گردشگری انجام دهد.
هتل‌هایی از جنس ادبیات
ترابی در ادامه به وجود مدارس تاریخی بسیار در اصفهان همچون مدرسه چهارباغ، مدرسه ناصری و مدرسه فرانسوی‌ها اشاره کرد و گفت: مدارس تاریخی یکی از مهم‌ترین میراث ملموس ادبی به‌شمار می‌آیند و در زمینه برگزاری رویدادهای ادبی، می‌توان از این مکان‌های تاریخی بهره گرفت.
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به نمونه‌ای دیگر از میراث ادبی و ظرفیت‌های گردشگری ادبی در ایران و جهان تاکید کرد: استفاده از لوکیشن فیلم و سریال‌ها که طبق رمان و یا کتابی، ساخته شده‌اند نیز می‌تواند یک ظرفیت ویژه برای گردشگری ادبی باشد. امروزه بسیاری از این لوکیشن‌ها به عنوان هتل استفاده می‌شوند، مانند هتل «هابیت» که مربوط به فیلم ارباب حلقه‌ها بوده است. در اصقهان نیز مدرسه حلبیان به عنوان لوکیشن فیلمبرداری سریال «قصه‌های مجید» می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری ادبی یا نوستالژی در اصفهان بکار برود.
وی در پایان تاکید کرد: امیدوارم این صحبت‌ها، برای رویداد سازی و جشنواره‌سازی میراث‌های ادبی در شهر و استان اصفهان تلنگری شود. شهری مثل شهر اصفهان، اگر بخواهد در گردشگری ادبی قدمی بردارد، نیاز به اجرای راهبردهایی دارد. هر بازار جدید گردشگری یا همان نیچ مارکت‌ها که می‌خواهد وارد بازار رقابتی گردشگری بشود، باید محصولاتی جدید، برای عرضه داشته باشد که آن میراث را برای گردشگران جذاب کند.
ترابی اضافه کرد: برای مثال، قصه‌های هزار و یک شب که هر شب یک قصه گفته شود و یا برگزاری شب شعر در مدارس تاریخی و حتی کنفرانس‌های مشترک با کشورهای دیگر، به ویژه با شهرهای خلاق ادبی، برای مثال بارسلونا در اسپانیا می‌تواند مزیت رقابتی اصفهان باشد. اصفهان به ویژه در دوران صفویه، ایران، از نظر ویژگی‌های فرهنگی و ارتباطات با اسپانیا بسیار قوی بوده است، که این ارتباطات می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. به ویژه اینکه بارسلونا از شهرهای خواهرخوانده اصفهان نیز است.
عدم آگاهی سد راه اصلی گردشگری ادبی
همچنین احمدرضا شیخی، استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری دانشگاه اصفهان در این نشست به موارد مشابهی در گردشگری ادبی جهان همچون مسیرهای گردشگری ادبی، در کشورهای دیگر مانند اسپانیا اشاره کرد. شیخی در این نشست به مواردی اشاره کرد که در ایران باید به آنها توجه شود و از جمله این موارد پیوند صنعت گردشگری با میراث ادبی کشور بود.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: بخش خصوصی عملاً از این حوزه آگاهی چندانی ندارد، در حالی که در کشورهای دیگر، برای مثال در اسپانیا یکی از مسیرهای معروفی که روی آن بسیار کار شده و آژانس‌های تخصصی در آن فعالیت می‌کنند، مسیر همینگوی (Hemingway) هست که این نویسنده بزرگ برای جشن سَن فرمین (Festival of San Fermín) هرسال، به اسپانیا می‌رفته است. این مسیر الگوی بسیار خوبی است که می‌توان از آن الگوبرداری و در ایران پیاده‌سازی کرد.
وی افزود: در این مسیر هتل یا اتاقی که نویسنده، در آن اقامت داشته بالاترین قیمت را دارد و معمولاً کسانی این اتاق را رزرو می‌کنند، آدم‌های خاص و یا علاقه‌مند به تجربه این مسیر هستند. این نشان می‌دهد که روی هرکدام از شخصیت‌های ادبی ایران به خصوص شخصیت‌هایی که معروفیت بین‌المللی دارند و یا در سطح ملی مطرح‌اند، می‌توان یک محصول خاص گردشگری تعریف کرد.
آژانس‌های گردشگری باید تخصصی کار کنند
شیخی گفت: برای تحقق این امر عملاً تعدادی آژانس، می‌توانند به صورت تخصصی روی هر یک از این شخصیت‌ها کار کنند و علاقه‌مندان و پیروان این شخصیت‌ها را در بازار، شناسایی کنند. یعنی بخش کوچکی از بازار را هدفمند، نشانه‌گذاری کرده و بتوانند با این علاقه‌مندان ارتباط بگیرند و بسته سفر مناسب آنها را طراحی کنند تا در نهایت بتوانند گردش مالی را در این حوزه داشته باشند.
استاد گروه گردشگری دانشگاه اصفهان درباره ظرفیت ادبی اصفهان توضیح داد: در اصفهان ظرفیت‌ها و منابع خام زیادی وجود دارد، اما باید به محصول گردشگری تبدیل شده و برای تحقق این امر نیاز است که طرح‌های کاری تشکیل شود. اینکه آژانس‌ها به صورت تخصصی روی یک زمینه کار کنند، در ایران هنوز محقق نشده و همین باعث تنوع کم محصول گردشگری در کشور ما است.
شیخی با اشاره به سفرنامه‌هایی که در سطح بین‌المللی درباره ایران نوشته شده، تصریح کرد: بسیاری از گردشگران بازارهای دسته اول ایران، اطلاعاتی که از ایران دارند، از همین سفرنامه‌ها است. اما در ایران بسته‌های سفر مبتنی بر این سفرنامه‌ها برای پاسخ به تقاضای بازارهای هدف وجود ندارد.
وی در ادامه به ظرفیت‌های موجود برای شکل‌دهی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: از آنجایی که در بخش خصوصی ما افرادی وارد شده‌اند که فقط پول وارد صنعت گردشگری کرده‌اند و اکثر آنها عملاً از صنعت گردشگری، آگاهی لازم و بینشی که بتوانند نوآوری و خلق محصول جدید داشته‌باشند را ندارند؛ لازم است دانشجویان و یا افراد علاقه‌مند و متخصص، در قالب تیم‌های کاری وارد شوند و به صورت عملیاتی کار کنند.
این استاد دانشگاه در پایان پیشنهاد تأسیس اولین شرکت گردشگری دانش‌بنیان ادبی در اصفهان را داد و تاکید کرد: قطعاً این شرکت می‌تواند اشتغال خوبی را برای دانشجویان فراهم کرده و در آینده، شاهد تحولات بسیار خوبی باشیم.