خبرگزاری مهر، گروه استانها- اعظم محبی: گلستان به دلیل برخورداری از چندین رشته رودخانه دائمی و شرایط توپوگرافی از استان‌های مستعد در حوزه احداث آب بندان و یا سدهای کوچک محلی بوده و این سازه‌های آبی با هدف‌های مختلفی طی سالیان گذشته احداث شده است.
هرچند برخی از این سازه‌ها با هدف پرورش آبزیان احداث شده اما نیمی از این آب بندان ها کارکرد دوگانه و یا به طور خاص برای تامین آب زراعت به ویژه محصولات پرآب طلب مانند شالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میزان بهره وری آب در این سازه‌های آبی نسبت به طرح‌های آبیاری نوین پایین‌تر است اما به دلیل آنکه احداث آببندان از نظر اقتصادی هزینه مالی کمتری نیاز دارد لذا کشاورزان در طول سالیان اخیر از آن استقبال بیشتری کرده‌اند.
گستره فراگیر رودخانه دائمی در گلستان به ویژه در مناطق دشتی و جلگه‌های فرصت مناسبی را ایجاد کرده تا با احداث آببندان بتوان از زمین‌های حاصل‌خیز واقع در جلگه‌های گلستان استفاده کرد.
هرچند بهره‌برداری از آب بندان ها نقش بسزایی در تامین آب زراعت دارد اما احداث برخی از این سازه‌ها به صورت غیرمجاز و بدون تحصیل مجوزهای لازم از دستگاه‌های متولی انجام شده، موضوعی که برای سایر آب بندان های دارای پروانه مشکلاتی را ایجاد کرده است.
در دهه‌های گذشته احداث آب بندان ها بدون مجوز، توسط مردم امری مرسوم بود و به سبب شرایط خاص اقلیمی و بارش‌های نسبتاً مطلوب، دغدغه زیادی نزد مدیران حوزه آب برای مدیریت آنها وجود نداشت اما با تشدید کم‌آبی و کاهش بارش‌های آسمانی توجه متولیان حوزه آب به این سازه‌ها بیشتر شده تا جایی که براساس اظهارنظر مدیران آب منطقه‌ای مقرر شده تا این سازه‌ها تخریب شوند.
به گفته کارشناسان احداث آب بندان های غیراصولی علاوه بر اینکه کارایی و بهره‌وری کافی را ندارد، در برخی مواقع موجب اتلاف منابع آب شده و آب ورودی به آببندان های مجاز را کاهش می‌دهد.
آب بندان های غیرمجاز همچنین دبی خروجی رودخانه‌های منتهی به زیستگاه‌های آبی استان مانند خلیج گرگان و تالاب گمیشان را کاهش داده و سبب می‌شود تا حق السهم اکوسیستم‌های آبی تامین نشود و این مناطق با موضوعاتی همچون پسروی آب و کاهش تراز روبرو شوند.
آب بندان های غیرمجاز تخریب شود
مراد جهانتیغ یکی از کشاورزان منطقه وشمگیر به خبرنگار مهر گفت: در سالیان گذشته به علت پر آبی رودخانه‌ها بسیاری از روستاها برای خود به صورت غیرمجاز و بدون مجوز، آب بندان احداث کرده و این مسأله هم اکنون به یک معضل برای سایر کشاورزان شده است.
در سال جاری برنامه بر تخریب آب بندان های غیرمجاز است وی بیان کرد: روستاهایی که در بالا دست قرار دارند به هر میزان که بخواهند از طریق پمپ‌های قوی آب برداشت کرده و این موضوع در فصل تابستان برای روستاهای پایین دست مشکلاتی را ایجاد می‌کند و در برخی موارد موجب خشک شدن و آسیب به زراعت ما می‌شود لذا باید با آب بندان‌های غیرمجاز برخورد کرد.
هماهنگی برای ساماندهی آب بندان ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان در این خصوص گفت: در سال‌های ۹۱ و ۹۷ برای قلع و قمع آب بندان غیرمجاز گلستان، شرکت آب منطقه‌ای وارد عمل شد که به دلیل برخی مسائل موفق به تخریب آنها نشد اما در سال جاری برنامه بر تخریب آنها است.
سید محسن حسینی افزود: در کل استان ۹۰۰ قطعه آب بندان وجود دارد که سالانه بیش از ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب را تنظیم می‌کنند.
وی گفت: حدود دو هزار و ۴۰۰ هکتار آب بندان های زراعی، پرورش ماهی یا دو منظوره در مسیر رودخانه گرگانرود قرار داشته که در مجموع ۵۶ میلیون مترمکعب ظرفیت دارند که هزار و ۵۷۰ هکتار آنها مجاز به استفاده از آب هستند و ۸۳۰ هکتار مجوز استفاده از آب ندارند.
وی افزود: در اطراف رودخانه گرگانرود از سد بوستان تا دریا با طول حدود ۳۰۰ کیلومتر، دو هزار و ۴۰۰ هکتار آب بندان قرار دارد.
حسینی اضافه کرد: مجموع اراضی کشاورزی و آب بندان ها، آب پایداری سدها، تبخیر و پرت رودخانه در زمان رهاسازی ۲۷۰ میلیون متر مکعب در سال آب نیاز دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان بیان کرد: ۱۹۰ میلیون مترمکعب رواناب در بازه زمانی مهر تا اردیبهشت لازم است اما امسال تاکنون حدود ۷۵ میلیون متر مکعب آب در رودخانه جریان داشته و این نشان دهنده کاهش بارش‌ها و تداوم خشکسالی سال جاری است.
وی با توجه به کمبود آب در استان، گفت: شالیکاری غرقابی باید جز در اراضی نسق های قدیمی - به میزان ۱۵ هزار هکتار- فراموش شده و کشاورزان به جای آن از محصولات جایگزین استفاده کنند.
حسینی بیان کرد: با توجه به کاهش بارش‌ها و تداوم خشکسالی، کارگروه توزیع آب سدها توصیه‌های لازم را به کشاورزان در ابتدای کشت انجام می‌دهد؛ مثلاً امسال در سد بوستان با سه هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی، توصیه شده فقط دو هزار هکتار کشت شود و در سد گلستان با ۱۰ هزار اراضی ناخالص، تأکید شده چهار هزار هکتار بیشتر کشت نشود.
آب بندان های غیرمجاز در حوزه جهاد نیست
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در سطح استان بر اساس آمار اولیه ۵۴۸ آب بندان دو منظوره و چند منظوره (کشاورزی، شیلات و گردشگری) داشتیم که با حساب بخش شیلات تعداد آنها به ۶۴۷ آببندان با ۹ هزار و ۹۲۶ هکتار می‌رسد که در اقصی نقاط استان پراکنده هستند.
محمد برزعلی افزود: حجم ذخیره آب بندان های استان پس از لایروبی ۳۲۰ میلیون مترمکعب بوده و یکی از مزایای آن مدیریت مردمی، کنترل سیلاب و غیره است.
وی بیان کرد: در سنوات گذشته ۱۲۰ دهنه از آب بندان ها شامل سه هزار و ۴۰۰ هکتار مطالعه شده و هزار و ۵۰ هکتار مرمت و ۵۰۰ هکتار هم در سال جاری در دست بهسازی و مرمت است.
برزعلی گفت: امسال بالاترین اعتبار در سطح سه استان شمالی در زمینه مرمت آب بندان ها را داریم که ۹۳ میلیارد تومان اعتبار مصوب داشته و ۶۰ میلیارد تومان تخصیص گرفته‌ایم.
وی بابیان اینکه آب بندان هایی که عنوان شد آب بندان های مجوزدار هستند، اضافه کرد: آب بندان های غیرمجاز از جهاد کشاورزی هیچ تسهیلات و خدماتی دریافت نکرده و در بستر رودخانه واقع شده‌اند؛ این سازها در حوزه شیلات و آب منطقه‌ای بوده و با ما ارتباطی ندارد.
برزعلی افزود: در زمینه مرمت و بهسازی هم داشتن پروانه به روز و مجوز ضروری است.
به گزارش خبرنگار مهر، با توجه به شرایط اقلیمی گلستانی و استمرار خشکسالی، تخریب آب بندان های غیرمجاز امری ضروری بوده که می‌تواند با حمایت دستگاه قضایی ثمرات زیادی را برای بخش زراعی استان در پی داشته باشد.