خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه_ فاطمه میرزاجعفری: سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت کار خود را با حضور ناشرانی در سه بخش عمومی، بین الملل و کودک و نوجوان آغاز کرد؛ مصلی بزرگ امام خمینی (ره) به عنوان محل برگزاری این رویداد انتخاب شد اگرچه که ناشران معتقدند که شهر آفتاب کارکرد بهتری برای برگزاری یک رویداد به این بزرگی دارد اما از طرفی هم اذعان دارند که دسترسی مخاطبان به مصلی امام خمینی (ره) سهل تر است.
همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در مصلی، ۱۷۰۰ ناشر به شکل حضوری و ۱۱۰۰ ناشر به شکل مجازی، ۱۷۰ ناشر از کشورهای خارجی و در مجموع ۲۸۰۰ ناشر، کتاب‌های تولید شده خود را براساس سال مبنای اعلام شده در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه می‌کنند.
نمایشگاه کتاب برداشت اول
اولین روز آغاز به کار سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب با مشکلات متعددی روبه رو بود تعداد زیادی از غرفه‌ها در ساعات ابتدایی شروع به کار نمایشگاه در حال چیدمان کتاب‌های خود بودند و بسیاری از غرفه‌ها خالی بودند، بی نظمی و آشفتگی کاملاً مشهود بود، نقشه‌ای برای اطلاع رسانی در اختیار مخاطبان قرار داده نمی‌شد و دستگاه‌های کارت خوان اکثر غرفه‌ها راه اندازی نشده بود؛ مخاطبان اما برای رسیدن به بهار کتاب ایران با استفاده از ایستگاه‌های متروی شهید بهشتی و مصلی امام خمینی (ره) خود را به نمایشگاه کتاب می‌رساندند و بعد از سه سال دوری به واسطه شیوع ویروس کرونا به دنبال سیراب شدن در دنیای ادبیات و داستان بودند؛ تنها پس از دو ساعت از گذشت نمایشگاه کتاب در روز اول وضع غرفه‌های داخلی بهتر شد اما نبود غرفه‌های اطلاع رسانی محل قرار گیری انتشارات مختلف در بخش ناشران عمومی از مشکلاتی بود که سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در اولین روز خود با آن دست و پنجه نرم می‌کرد.
یکی از اتفاقات مهم روز اول افتتاح غرفه کشور قطر در بخش بین الملل به عنوان میهمان ویژه سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود که با حضور یاسر احمدوند به عنوان رئیس نمایشگاه و علی رمضانی قائم مقام نمایشگاه بین المللی کتاب تهران انجام شد.
نمایشگاه کتاب برداشت دوم
روز دوم سی و سومین نمایشگاه بین المللی از آن روزهای پر استقبال بود که سبب تمدید ساعت بازدید این نمایشگاه تا ساعت ۲۱ شد؛ در ابتدای ورودی نمایشگاه کتاب نقشه راهنمای غرفه‌ها به مخاطبان تحویل داده می‌شد اما همچنان غرفه‌های خالی وجود داشت البته به گفته علی رمضانی، قائم مقام و سخنگوی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بسیاری از ناشران علی رغم پرداخت مبلغ غرفه‌ها به هر دلیلی نتوانستند در نمایشگاه حضور پیدا کنند و امکان جایگزینی با سایر ناشران نیست، مشکلات کارت خوان هم در غرفه‌ها برطرف شده بود و نمایشگاه تقریباً اندک نظمی به خود گرفته بود.
نکته حائز اهمیت در نمایشگاه کتاب حضور ناشران بین المللی در نیم طبقه دوم شبستان اصلی مصلی تهران است که نسبت به سال‌های دیگر استقبال کمی از آن صورت گرفته است، که ناشران این بخش عدم اطلاع رسانی این غرفه‌ها را دلیل استقبال کم آنها می‌دانند.
روز دوم نمایشگاه از حیث برنامه‌های فرهنگی نیز از آن روزهای مهم بود و برنامه‌های فرهنگی بسیاری در گوشه و کنار آن برگزار شد.
نمایشگاه کتاب برداشت سوم
روز جمعه (۲۳ اردیبهشت) یکی از روزهای پر جمعیت نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود؛ بخش کودک و نوجوان این رویداد بزرگ نیز از این قائده مستثنی نبود و خانواده‌های بسیاری دست فرزندان خود را گرفته و راهی مصلی امام خمینی (ره) شده بودند، بخش کودک و نوجوان از آن بخش‌های پر هیاهویی است که اگر تابلویی هم نداشته باشند با آن همه رنگ آمیزی جورواجور کاملاً قابل شناسایی اند هرچند که در زیرزمین مصلی تهران جانمایی شده‌اند اما غرفه‌های بسیار زیادی در دنیایی که گوشی‌های موبایل همدم کودکان و نوجوانان هر خانه‌ای شده است به امید جذب مخاطبان کوچک خود در آن مشغول فعالیت اند.
غرفه‌هایی از انتشاراتی بزرگ گرفته تا انتشارات‌های کوچک‌تر؛ کتاب‌هایی با محتوای آموزشی و تشویق کودکان به کار گروهی، صبر و تلاش، حفظ محیط زیست، چگونگی پس انداز و مدیریت مخارج مالی، معرفی شعرا و مخترعان با تصویرگری‌های بسیار زیبا و به زبانی ساده عرضه می‌شوند.
درون اکثر غرفه‌ها نیز محلی برای نقاشی و برپایی مسابقات برای کودکان و نوجوانان برپاست و نکته مثبت این بخش پرداختن به موضوعات و کتاب‌های تولیدی کشور خودمان است نه قبضه بازار توسط شخصیت‌های کارتونی اروپایی و به جز چند کتاب قصه معمول و متداول خبری از ورود شخصیت‌های کمپانی‌های خارجی نبود.
نکته مهم اما نبود غرفه کانون پرورش فکری کودک و نوجوان در این نمایشگاه بود که به دلیل فروش بازی‌های تولیدی کانون در آخرین نمایشگاه حضوری و از آنجایی که فروش هرگونه بازی غیر متصل به کتاب توسط انتشارات‌های کودک و نوجوان ممنوع است کانون پرورش فکری کودک و نوجوان از داشتن غرفه در این نمایشگاه محروم شده است.
نمایشگاه کتاب برداشت چهارم
در روز چهارم سری به بخش بین الملل سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که در نیم طبقه شبستان اصلی مصلی امام خمینی (ره) برپاست زدیم؛ به طور کلی بخش بین الملل و بازار جهانی فرصت مناسبی برای تبادل فرهنگ با دیگر کشورها به ویژه کشورهای همسایه ایران که معمولاً از بازار نشر آنها خبر خاصی در کشور منتشر نمی‌شود است.
در کنار بخش بین الملل بازار جهانی کتاب نیز با حضور بنگاه‌ها و آژانس‌های ادبی فرصت تبادل رایت و ترجمه آثار کشور ایران در سایرکشورها فراهم می شودکه متأسفانه رونق چندانی ندارد و تقریباً می‌توان گفت به جز غرفه کشور قطر به عنوان میهمان ویژه و حضور قابل قبول کشور عمان باید از حضور مناسب ناشران لبنانی هم یادکرد؛ این ناشران در راهروی یک غرفه‌های ۴ و ۵ و ۶ حضور دارند و آثار متعدد و متنوعی را هم عرضه کردند که می‌توان به آثار زنده یاد استاد علامه آیت الله سید جعفر مرتضی عاملی اشاره کرد که در لبنان منتشر شده‌اند.
از کره جنوبی تا تاجیکستان
غرفه سفارت کره جنوبی در بخش بین الملل سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در روزهای گذشته از نمایشگاه همیشه شلوغ و پر مخاطب بوده است. به ویژه نوجوانان و جوانان از این غرفه استقبال خوبی به عمل آورده‌اند. مسئولان غرفه نیز بجز معرفی کتاب‌ها، برنامه‌های متنوع و مخاطب پسندی را نیز ارائه کرده‌اند.
غرفه سفارت جمهوری تاجیکستان نیز در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سالن بین الملل راهروی ۲ غرفه شماره ۱۶ حضور دارد. در این غرفه آثاری از امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان از جمله «نگاهی به تاریخ و تمدن آریایی» و «زبان ملت هستی ملت» که درباره زبان تاجیکی و نسبتش با زبان‌های ایرانی است به مخاطبان ارائه شده است.
همچنین در این غرفه کتاب‌هایی درباره امامعلی رحمان از جمله «بنیاد کار»، «هفت سال از زندگی امامعلی رحمان» و «درباره پیشوای تاجیکستان» نیز ارائه شده‌اند، سفارت
ترکمنستان نیز غرفه خوبی را تدارک دیده و کتاب‌های متنوعی را نیز ارائه کرده است. اما متأسفانه در این مدت زمان گذشته از نمایشگاه در جذب مخاطب نتوانسته موفق عمل کند. حضور ناشرانی از بحرین نیز از اتفاقات مهم نمایشگاه است.
حضور پر رنگ ناشران افغانستانی
غرفه ناشران افغانستانی نیز بالاخره به روز چهارم نمایشگاه کتاب رسید و می‌توان گفت ناشران افغانستانی حضور پر رنگی در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دارند. نشر تاک که از ناشران مهم افغانستانی و پل میان فرهنگ معاصر دو کشور ایران و افغانستان است در نمایشگاه حضور پیدا کرده است. نشر آمو که همزاد ایرانی نشر تاک است و در ایران به ثبت رسیده نیز هم در بخش بین الملل و هم در بخش ناشران عمومی حضوری فعال دارد. نشر آمو و تاک در زمینه معرفی ادبیات معاصر افغانستان به ایرانیان نقش مهمی را ایفا کرده‌اند.
از دیگر ناشران مهم افغانستانی که در نمایشگاه حضور پیدا کرده انتشارات احراری است. دفتر اصلی این انتشارات در هرات است اما این نشر در شهر مشهد نیز مجوز فعالیت دارد. کار اصلی انتشارات احراری انتشار آثاری در حوزه تاریخ، فرهنگ و تمدن هرات و خراسان بزرگ است، انتشارات امیری غرفه نیز در این بخش و در نمایشگاه کتاب حضور دارد.
فعالیت انجمن‌های دوستی ایران و دیگر کشورها بالاخره رونق گرفت.
انجمن‌های دوستی ایران و دیگر کشورها نیز پس از دو روز سکوت، فعالیت خود را در روز چهارم آغاز کردند. غرفه انجمن دوستی ایران و تاجیکستان نیز که جنب غرفه سفارت قرار دارد، توانسته با ارائه برخی محصولات حوزه صنایع دستی به جذب مخاطب بپردازد.
انجمن دوستی ایران و بوسنی و هرزگوین نیز هرچند در زمینه غرفه آرایی جذابیت چندانی ندارد، اما توانسته کتاب‌های خوبی را در زمینه تاریخ این کشور و معرفی مشاهیر فرهنگی و سیاسی به مخاطبان معرفی کند. ارائه آثاری در زمینه زندگی و تفکرات مرحوم علی عزت بگوویچ، رئیس جمهور این کشور در دوران جنگ از جمله این آثار است؛ عزت بگوویچ بجز حوزه سیاست در زمینه‌های فرهنگی نیز انسان برجسته‌ای بود و از جمله فلاسفه معاصر بوسنی نیز به شمار می‌رفت که متأسفانه این وجه از زندگی او برای مخاطبان ایرانی مغفول مانده است.
نمایشگاه کتاب تهران برداشت پنجم
روز پنجم نمایشگاه تقریباً خلوت و آرام بود و فرصت مناسبی برای آن‌هایی بود که می‌خواهند با فراغ بالا به انتخاب کتاب بپردازند، اما از نکات مهم این روز بازدید جمعی از نمایندگان مجلس و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود به بیان دیگر روز پنجم برای مردم خلوت اما برای دولتی‌ها شلوغ بود؛ در این روز رئیس اتحادیه ناشران ایران با رئیس غرفه قطر دیدار کرد و در خصوص مسائلی از جمله نحوه دریافت مجوز ناشران قطری، تعداد انتشارات فعال در این کشور، تیراژ سالانه هر انتشارات، انواع نشرها و حق کپی‌رایت در کشور قطر گفت و گو کردند همچنین رئیس نمایشگاه کتاب دوحه قطر، عمان و رئیس اتحادیه ناشران قطر، با یاسر احمدوند معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌وسومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و علی رمضانی قائم مقام رئیس نمایشگاه، دیدار و گفتگو کردند.
عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در نمایشگاه کتاب
یکی از نکات مهم در طول برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که از همان روز اول هم به چشم آمد عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مخاطبان بوده است که ترس شنیدن آمارهای بالای فوتی را به جان هرکسی می‌اندازد البته در ابتدای ورودی نمایشگاه کتاب تذکرات لازم به مخاطبان مبنی بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و زدن ماسک داده می‌شود اما کو گوش شنوا!
نکات حاشیه‌ای سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
* یکی از رویدادهای مهمی که تقریباً هر روز در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رخ می‌دهد رونمایی از کتاب‌های مختلف و برگزاری نشست‌های نقد و بررسی کتاب و یا موضوعات دیگر در سرای ملل و سرای اهل قلم است اگر بخواهیم به چند نمونه از این رویدادها اشاره کنیم می‌توانیم به افتتاح «سرای دانش بنیان و فناوری‌های فرهنگی» به عنوان شرکت استارتاپی شتاب دهنده در حوزه فرهنگ، برگزاری نشست‌های زبان و ادبیات فارسی، زبان فارسی، رونمایی از کتاب «قهوه و قهوه‌خانه در ایران و شصت گفتار دیگر» تألیف سیّدعلی آل‌داود به‌همراه نقد و بررسی کتاب «بازرگانی و اصناف پیشه‌ور در عهد صفوی» تألیف مهدی کیوانی، اثر شایسته تقدیر بخش تاریخ و جغرافیای جایزه کتاب سالِ ١۴٠٠، نقد و بررسی کتاب سدنصرالدین نوشته امیر خیام، رونمایی از کتاب اسلام و چالش‌های دوره مدرن، رونمایی از کتاب «قصص الخاقانی» نوشته ولی قلی خان شاملو با تحقیق و تفحص سید سعید میر محمد صادق، برگزاری نخستین نشست از سلسله نشست‌های علمی و فرهنگی با موضوع «شیوه‌های جدید ترویج مطالعه و کتابخوانی» توسط سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، رونمایی از پنج کتاب کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، نشست یادبود حجت‌الاسلام والمسلمین علی صفوی شاملو، مؤسس مجموعه «کتابرسان»، نقد و بررسی کتاب «ارتش در دفاع مقدس- سال دوم» بود که از سوی دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا صورت گرفت، نشست «ادبیات و مدافعان حرم»،رونمایی کتاب «سینمای ایران و ژاپن» تألیف قدرت الله ذاکری، نشست «نقش زبان فارسی در حوزه بین الملل» را با حضور و سخنرانی حسین دیوسالار، رایزن فرهنگی پیشین ایران در ژاپن و حمید مصطفوی رایزن پیشین فرهنگی ایران در گرجستان است.
* کشور قطر نیز تقریباً دست پر به نمایشگاه کتاب تهران آمده است و از میان ۱۵ ناشر و توزیع کننده کتاب در این کشور ۵ نشر اعم از «دارنبجه» ناشر تخصصی کودک و نوجوان، انتشارات «جامعه قطر» ناشر تخصصی کتاب‌های علمی، انتشارات «احمدبن خلیفه» ناشر عمومی و انتشارات «روزه» و انتشارات «وتد» نیز ناشران کتاب‌های عمومی اعم از رمان، تاریخ و فرهنگ در سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران حضور پیدا کرده است.
* تصویب توافق فرهنگی نیز از دیگر برنامه‌های مهم کشور قطر با کشور ماست این موافقت نامه مشتمل بر یک مقدمه و ۱۰ ماده به منظور تحکیم و گسترش روابط بین ۲ کشور برای سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ تصویب شده است، بر اساس این توافقنامه طرفین برای گسترش و تحکیم روابط فرهنگی فیمابین در کلیه زمینه‌های فرهنگی و هنری بر اساس حق یکسان و احترام کلیه قوانین و مقررات داخلی‌جاری در هر یک از دو کشور اقدام می‌کنند؛ دیدارهای متقابل هیأت‌های فرهنگی و گروه‌های هنری ملی و سنتی جهت ارائه هنر خود، در کشور طرف متعهد، دیدارهای متقابل مسئولان، کارشناسان و پژوهشگران ذی‌ربط به مسائل فرهنگی، هنری و میراث فرهنگی، حفظ حقوق مالکیت فکری مؤلفین بر اساس قوانین و مقررات جاری دو کشور بخش مهمی از این توافق فرهنگی محسوب می‌شود.
* تاکنون علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان، سفیر کره جنوبی در تهران، سفیر یمن، رئیس اتحادیه ناشران قطری، محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیژن نوباوه وطن، مرتضی آقاتهرانی، اصغر جهانگیر، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، منصور شکراللهی عضو کمیسیون انرژی مجلس، وحید یامین پور، معاون امور جوانان و خانواده و محمد مهدی دادمان، رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی از سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بازدید کردند.
آمار فروش تا روز چهارم در بخش مجازی و فیزیکی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران:
روز اول؛ بخش مجازی:
۱۸۰ هزار عنوان کتاب در این بخش عرضه شد؛ ۱۶ هزار و ۵۰۰ سفارش به ارزش ۴۲۰ میلیون تومان خریداری شد همچنین از این تعداد ۱۲ هزار و ۵۰۰ عنوان از سوی ناشران آماده ارسال و در مجموع ۴۹ هزار و ۶۹۴ کتاب در بخش مجازی نمایشگاه کتاب تنها در روز اول فروخته شده است.
روز دوم؛ بخش مجازی:
تعداد ۱۹۶ هزار و ۷۹۶ عنوان کتاب در بخش مجازی نمایشگاه کتاب عرضه شد، ۳۳ هزار و ۷۴۰ سفارش به ثبت رسید از این تعداد ۹۷ هزار و ۸۰ عنوان کتاب فروخته شد و ۳۵ هزار و ۲۴۹ بسته تحویل اداره پست شد.
همچنین مبلغ فروش بیش از ۸۴ هزار میلیارد ریال بوده است؛ شهرهایی مانند مشهد، قم و تهران بیشترین سفارش را داشتند و شهرهای اصفهان و خراسان رضوی همچنین تهران بیشترین دریافت مرسوله.
در روز دوم نیز بیش از ۴۰۰ مرسوله پستی به ۱۵۵ روستا رسید که بیشترین آن به مازندران و همدان اختصاص داشت.
روز سوم؛ بخش مجازی:
۲۰۰ هزار عنوان کتاب عرضه شد که از این تعداد ۱۵۶ هزار و ۹۵۴ نسخه کتاب فروخته شد و ۵۳ هزار و ۶۳ سفارش داشتیم؛ تا روز سوم بخش مجازی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ۱۳۷ میلیارد ریال فروش داشت و ۱۳ هزار و ۸۱۷ مرسوله ارسال شد.
روز چهارم؛ فروش مجازی و حضوری:
آمار فروش مجازی و حضوری سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تا پایان روز سوم بیش از ۴۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بود که ۲۵۴ میلیارد ریال در بخش فیزیکی و ۱۵۱ میلیارد ریال در بخش مجازی به فروش رسید.
از روز ۲۰ اردیبهشت‌ماه تاکنون نیز میزان تماس‌ها به مرکز پاسخگویی هزار و ۱۵ هزار و ۶۳۱ تماس بوده و همچنین ۴ هزار و ۷۳۳ تماس خروجی داشتیم؛ در ۲۴ ساعت اخیر نیز ۵ هزار و ۱۴۳ تماس ورودی و هزار و ۲۹۶ تماس خروجی داشتیم.
سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تلاش دارد به سمت فرهنگی‌تر شدن نمایشگاه پیش رود و نه فروشگاه، همین امر سبب شده که در سرای ملل، سرای اهل قلم، کانون فعالیت‌های فرهنگی، میزبان نشست‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف باشد؛ طبیعتاً با گذشت پنج روز از کار نمایشگاه اگر بخواهیم ارزیابی از برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب داشته باشیم باید گفت، در بیشتر بخش‌ها عملکرد قابل قبولی داشته است و باید منتظر ماند تا روز آخر نمایشگاه از راه برسد و مقایسه تکمیلی‌تری داشته باشیم.