خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - حسن شکوهی نسب: با آغاز بحران اوکراین بستر برای تبلیغات منفی غرب علیه روسیه و کاربرد تاکتیک «روس‌هراسی» در اروپا و جهان هموار شد تا جایی که با این ابزار تلاش کردند ضمن توجیه حضور نظامی خود در شرق اروپا، شکاف درون ناتو را پُر کرده و زمینه را برای یارگیری فراهم کنند.
این در حالی است که مقامات ارشد اروپایی بارها به این واقعیت که جنگ اوکراین ناشی از خطای غرب بوده، اذعان کرده‌اند همانند اعتراف «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که حدود دو هفته بعد از وقوع بحران اوکراین در مصاحبه‌ای گفت: من حاضرم اعتراف کنم که ما اشتباهات زیادی مرتکب شدیم و فرصت نزدیک شدن روسیه به غرب را از دست دادیم. مسائلی وجود داشت که پیشنهاد کردیم و نتوانستیم اجرا کنیم، مانند وعده عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو».
اشاره بورل به خطای محاسباتی «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهوری اوکراین بود که تصور عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو، او را به سمت تقابل و جنگ با روسیه سوق داد اما به رغم حمایت سیاسی- نظامی غربی‌ها از اوکراین، آنها از پذیرش کی‌یف در این دو بلوک خود سر باز ردند.
اینک ناتو دو کشور سوئد و فنلاند را هدف‌گذاری کرده که چنددهه گذشته بنا به دلایل تاریخی و ملاحظات ژئوپلتیک موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کرده‌بودند. با تحریک ناتو این دو کشور اروپای شمالی، به طور رسمی درخواست خود را برای الحاق به این پیمان نظامی اعلام کرده‌اند.
پس از درخواست فنلاند برای عضویت در ناتو و «تاریخی» خواندن این تصمیم از سوی وزیر امور خارجه این کشور، حزب «سوسیال دموکراتیک» سوئد نیز در نشست فوق العاده ۱۵ ماه مه (۲۵ اردیبهشت) با نامزدی این کشور برای عضویت در ناتو موافقت کرد اما پیوستن به این پیمان نظامی را مشروط به دو شرط کرد؛ اینکه خاک سوئد محل استقراری تسلیحات هسته ای و پایگاه دائمی نظامیان ناتو قرار نگیرد.
*آغوش باز ناتو بر دو عضو جدید
اگرچه الحاق این دو کشور حوزه اسکاندیناوی به ناتو با واکنش شدید روسیه همراه بود و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری این کشور، تصمیم سران هلسینگی و استکهلم را اشتباه خواند اما مقامات غربی انگار از قبل منتظر فرارسیدن این زمان بودند.
آمریکا و انگلیس از تصمیم این دو کشور حمایت کردند و وزیران خارجه چند کشور عضو ناتو هم خواستار تسریع روند بررسی و پذیرش عضویت شده‌اند.
در همین پیوند رویترز گزارش کرد که ناتو قصد دارد به سرعت به سوئد و فنلاند عضویت دهد و برخی دیپلمات‌ها و مقام‌های این ائتلاف نظامی تاکید کرده‌اند که پیشنهاد عضویت این دو کشور بی‌تردید قبل از نشست برنامه‌ریزی شده ناتو در ۲۸ تا ۳۰ ژوئن (هفتم تا نهم تیر ماه) در مادرید تایید خواهد شد.
استقبال و آغوش باز ناتو بر اعضای جدید را می‌توان در کلام «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو به وضوح دید که وی پس از دریافت درخواست فنلاند در بیانیه‌ای گفت: این ائتلاف آماده پذیرش این کشور است با این باور که مشارکت آنان به امنیت و منافع دو طرف کمک می‌کند. همین موضوع در مورد سوئد هم مصداق دارد چرا که واشنگتن، برلین، لندن و پاریس تعهد این دو کشور را برای عضویت در مهمترین سازمان امنیتی جهان تایید کرده‌اند.
*ترکیه در ردیف اول مخالفان الحاق
در این میان اما الحاق دو کشور مذکور به پیکره سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، به مذاق ترکیه خوش نیامده‌است. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه به تازگی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که چطور آنکارا درباره پذیرش فنلاند و سوئد به عنوان عضو ناتو با بقیه اعضا اختلاف نظر دارد.
ترکیه مدت‌های طولانی است که سوئد را به خاطر روابط نزدیک با «پ‌ک‌ک» (حزب کارگران کردستان) و «ی‌پ‌گ» (یگان‌های مدافع خلق) که آن را شاخه سوریه پ‌ک‌ک می‌خواند، سرزنش می‌کند.
از نگاه اردوغان و مقامات ترکیه این دو کشور اروپایی «مهمان‌خانه» گروه‌هایی شده‌اند که در ترکیه تروریستی به شمار می‌روند و باید از حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی کرد در خاک خود دست بردارند و منع فروش برخی سلاح‌ها به ترکیه را لغو کنند. همچنین به گزارش رسانه‌های ترکیه، سوئد و فنلاند در گذشته از استرداد ۳۳ نفر از اعضای گروه‌های تروریستی خودداری کرده‌اند.
مقامات ارشد اروپایی بارها به این واقعیت که جنگ اوکراین ناشی از خطای غرب بوده، اذعان کرده‌اندافزون بر آن، ترکیه و سوئد بر سر عملیات مرزی ترکیه در شمال شرقی سوریه به نام علمیات «چشمه صلح» در اواخر سال ۲۰۱۹ با هم مجادله کردند. «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه و «آنا لیند» وزیر خارجه سوئد در جریان دیداری در آنکارا در سال ۲۰۲۱ با هم وارد مجادله لفظی شدند.
حال کشورهای عضو ناتو با ترددهای دیپلماتیک در صدد تغییر نگاه آنکارا نسبت به این موضوع هستند اما از نگاه ناظران، ترکیه از این اهرم برای کسب امتیاز بهره خواهد گرفت و ضمن گرفتن تضمین از آنها در برابر مخالفان کُرد، عضویت در اتحادیه اروپایی را دنبال می‌کند که حدود دو دهه پشت در آن ایستاده و سران بروکسل به دلایل گوناگون از پذیرش ترکیه سر باز زده‌اند.
*پایان استراتژی بی‌طرفی و فصل تازه‌ای از تنش
سوئد و فنلاند در حالی روند الحاق به ناتو را پیگیری می‌کنند که سوئد از ۲۰۰ سال پیش و فنلاند از دوره جنگ سرد به دلایل تاریخی و ژئوپلتیک سیاست بی‌طرفی اتخاذ کرده و از همسویی با مواضع آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی اجتناب ورزیدند. به عنوان نمونه فنلاند از لحاظ جغرافیایی ۸۳۰ مایل (بیش از یک هزار و ۳۰۰ کیلومتر) مرز مشترک با روسیه دارد و همین موضوع بستر را برای بی‌طرفی هموار می‌کرد.
امروز در صورت الحاق آنها به پیکره ناتو، تغییری شگرف در مواضع این دو کشور و نیز معادلات امنیتی شمال اروپا اتفاق خواهد افتاد و این پرسش به ذهن می‌رسد که واقعا این تغییر رویکرد و قرار گرفتن زیر چتر امنیتی ناتو برای آنها ایجاد امنیت می‌کند؟
در ظاهر گویا بحران اوکراین به کمک ناتو آمده و افکار عمومی داخلی این دو کشور را برای الحاق آماده کرده‌است. حمایت فنلاندی‌ها برای پیوستن به ناتو طی سال‌های اخیر حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بود اما از زمان آغاز بحران اوکراین بر پایه برخی نظرسنجی‌ها به ۷۶ درصد رسیده و در سوئد هم حدود ۵۷ درصد از این الحاق استقبال می‌کنند.
نقطه دلگرمی کشورهایی که به ناتو می‌پیوندند ماده ۵ این پیمان است که بر مبنای آن حمله به یک عضو به منزله حمله به دیگر اعضا به شمار می‌آید و تمامی اعضای ائتلاف موظف به دفاع از یکدیگر در شرایط نیاز هستند؛ ماده مذکور از زمان تشکیل ناتو در سال ۱۹۴۹ سنگ بنای این پیمان بود و باعث شده که این پیمان باوجود فروپاشی «ورشو» به عنوان ائتلاف رقیب، همواره اقدام به عضوگیری وگسترش به شرق کند.
برخلاف تصور سران هلسینکی و استکهلم که جنگ اوکراین و تحریک ناتو آنها را به این نتیجه رسانده که زیر چتر حمایتی ائتلاف به امنیت دست خواهند یافت، برخی صاحبنظران دیدگاهی متفاوت دارند. آنها بر این باورند که با پیوستن به این اتحاد، سوئد نقش مهم خود را در تلاش‌های جهانی برای خلع سلاح هسته‌ای از دست خواهد داد.
در همین پیوند، «دبورا سولومون» از انجمن صلح و داوری سوئد معتقد است که بازدارندگی هسته‌ای ناتو تنش‌ها را افزایش می‌دهد و خطر رقابت تسلیحاتی با روسیه را به وجود می‌آورد که این امر تلاش‌های صلح را پیچیده و امنیت سوئد را کمتر از قبل می‌کند.
افزون بر آن، این دو کشور به ویژه سوئد که دو قرن سیاست بی‌طرفی اتخاذ کرده و همواره از گزند ستیزه‌جویی‌ها به دور بوده باید با آرمان و رویای میانجی و بی‌طرفی خداحافظی کند و به ائتلافی بپیوندد که هر روز در گوشه و کنار کره خاکی به اشغال و تجاوز نظامی مشغول است و به دور از منافع خود و قاره سبز، در راستای منافع ایالات متحده حرکت کند.