به گزارش خبرنگار مهر، آخرین نشست خبری سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با حضور یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و قائم مقام سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، یکشنبه (۸ خردادماه) خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
در ابتدای این نشست احمدوند ضمن ابراز همدردی با خانواده جانباختگان حادثه متروپل آبادان و شهید صیاد خدایی با بیان اینکه برگزاری همزمان دو الگوی مجازی و فیزیکی، ویژگی اصلی سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب تهران بود، درباره ابعاد این رویداد فرهنگی گفت: نمایشگاه کتاب قطعاً یک رویداد بزرگ بود که بدون هماهنگی و همکاری نهادهای مختلف میسر نبود، همچنین حضور مردم و مراجعه پر تکرار آنان به نمایشگاه جلوه نشاط و پویایی فرهنگی و عمق تمدن و دانش دوستی ملت بود.
وی افزود: مسئله برگزاری نمایشگاه کتاب با توجه به شیوع ویروس کرونا و تغییر دولت و مدیران با ابهام مواجهه بود اما با تلاش شبانه روزی همکاران در کمیته‌های مختلف این مهم محقق شد و این تجربه به تجربه‌های فرهنگی کشور اضافه شد.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: برگزاری همزمان این رویداد بزرگ در فضای حضوری و مجازی با توجه به اینکه کشور هنوز از آسیب‌های کرونا دور نشده بود طبیعتاً با مشکلاتی روبه رو بود بخش مجازی نیز برای دسترسی عموم مردم نمایشگاه در این دوره فعال بود و استقبال مراجعه کنندگان از این بخش نشان می‌دهد که این تدابیر مناسب بود و افرادی که محدودیت حضور در نمایشگاه فیزیکی را داشتند از این طریق در نمایشگاه کتاب حضور پیدا کردند.
رئیس سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: در مجموع ۲۱۱ میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان، در دو بخش فیزیکی و مجازی کتاب فروخته شد؛ البته باید میزان فروش با پرداخت‌های کارت به کارت و نقدی را نیز به این رقم افزود. احتمالاً ۱۵ تا ۳۰ درصد بیش از رقم نهایی کتاب در این دوره از نمایشگاه فروخته شده است.
وی افزود: بیش از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نسخه کتاب در بخش مجازی، فروش رفته است. در بخش فیزیکی آمار دقیقی از عنوان‌ها موجود نیست اگر عدد بخش مجازی را مبنا قرار دهیم بیش از این تعداد، نسخه کتاب در بخش حضوری نمایشگاه کتاب فروخته شده است. بیش از ۱۰۷ میلیارد تومان در بخش حضوری نمایشگاه، کتاب فروخته شده و بیش از ۱۰۳ میلیارد تومان در بخش مجازی کتاب فروش رفته است؛ بی‌تردید عدد قابل اعتنایی است البته با محاسبه فروش‌های نقدی و کارت به کارت عده‌ای از ناشران متخلف بی‌تردید ۳ میلیون نسخه کتاب در این نمایشگاه فروش رفته است.
احمدوند گفت: با توجه به اینکه آمار دقیقی از میزان فروش، تعداد عنوان‌های عرضه شده چندان نمی‌توان با اطمینان درباره اینکه در نمایشگاه ۱۴۰۱ در مقایسه با دوره‌های قبل کتاب فروخته شده، صحبت کرد. در مجموع با شرایط فعلی، میزان و تعداد نسخه‌های فروش رفته، عدد قابل توجهی است.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: اگر میانگین قیمت هر کتاب در نمایشگاه مجازی، حدود ۸۵ هزار تومان باشد، تصور ما این است که ۳ میلیون نسخه به این رقم فروش رفته باشد، بنابراین در مجموع ۲۵۰ میلیارد تومان، از سوی مخاطبان در دو بخش حضوری و مجازی فروش رفته است.
رئیس سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران افزود: تجربه نمایشگاه سبب شد که ما از آن استفاده کنیم و از این فضا برای فروش کتاب و تبادل فرهنگی بهره ببریم، در زمان برگزاری نمایشگاه در مجموعه ۸ سرای اعم از سرای ناشران عمومی، ناشران آموزشی، سرای اهل قلم، سرای ملل و غیره بیش از ۳۶ نشست برگزار شد و در برخی از موضوعات هم به صورت تخصصی کار شده است.
وی گفت: از ویژگی‌های دیگر نمایشگاه کتاب توجه به موضوع مشاوره کتاب بود که در چند مجموعه در نمایشگاه افراد مختلفی حضور داشتند و برای علاقه مندان به گفت و گو در حوزه کتاب می‌پرداختند همچنین در این دوره از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به برگزیدگان جوایز های دوره قبل مثل جایزه کتاب سال و جلال فضای مستقلی برای این آثار و افراد تدارک دیده شد.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: در این دوره از نمایشگاه نیز به ایجاد یک فضای سالم فرهنگی برای همه افراد بازدید کننده اهتمام داشتیم و بازدیدکنندگان اذعان داشتند که این نمایشگاه امنیت و آرامش را فراهم کرده است.
احمد با اشاره به برگزاری برنامه‌های فرهنگی در بخش بین الملل گفت: بیش از ۶۰ نفر از کشورهای مختلف با اشتراکات فرهنگی در این دوره از نمایشگاه کتاب حضور پیدا کردند عناصر فرهنگی که در از افراد فعال حوزه کتاب به شمار می‌روند از کشورهای منطقه و همسایه حضور داشتند؛ کشور قطر نیز حضور بسیار خوبی به عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه داشت بسیاری از کشورها نیز برای گرفتن تجارب برگزاری در این نمایشگاه حضور داشتند.
وی با اشاره به بازدید رئیس جمهور از سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب تهران گفت: در جریان این بازدید با برخی غرفه‌داران گفت‌وگو شد. امیدواریم مباحثی که در حاشیه این بازدید مطرح شد، در پیش‌برد برنامه‌های فرهنگی مورد توجه قرار بگیرد.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تغییر مکان برگزاری نمایشگاه گفت: تلاش کردیم شرایط برای بازدیدکنندگان کمی مناسب‌تر شود. البته می‌دانیم مصلی تهران، با توجه به اینکه برای برپایی نمایشگاه ساخته نشده تلاش شد، امکانات بهتری در مقایسه با دوره‌های قبل استفاده شود. به نظر می‌رسد شرایط در مقایسه با گذشته بهتر بود، اما هنوز به شرایط مطلوب از نظر برگزاری نمایشگاه نرسیدیم هرچند که شرایط در مقایسه با گذشته بهتر بود، اما هنوز به شرایط مطلوب از نظر برگزاری نمایشگاه نرسیدیم امیدواریم در آینده نواقص موجود را برطرف کنیم.
رئیس سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ضمن تشکر از نهادو سازمان‌های همراه در برگزاری این دوره از نمایشگاه افزود: به نواقص برگزاری نمایشگاه واقف هستیم تلاش می‌کنیم با برگزاری نشست‌های تخصصی و آسیب‌شناسانه در دوره‌های آتی این رویداد نواقص برطرف شود. از تشکل‌ها، شورای سیاست‌گذاری همچنین ناشران تشکر می‌کنم.
علی رمضانی، قائم مقام نمایشگاه کتاب و مدیر خانه کتاب و ادبیات نیز در این نشست درباره حضور مهمان ویژه و انتخاب آن توضیح داد و گفت: با انتخاب قطر در واقع خواستیم بسترسازی انتقال ظرفیت‌های فرهنگی ایرانی را در حاشیه برگزاری جام جهانی هم تمهید کنیم.
وی با بیان اینکه هنوز فرآیند نمایشگاه تمام نشده به بسته‌هایی اشاره کرد که هنوز هم در نمایشگاه مجازی کتاب به دست مخاطبان نرسیده‌اند.
قائم مقام نمایشگاه کتاب افزود: موضوع دیگری در نمایشگاه پیگیری کردیم این بود که مسئله کتاب بر سایر مسائل در نمایشگاه کتاب تقدم داشته باشد و همه چیز رنگ کتاب را بگیرد. به همین خاطر در حوزه تبلیغات بسیار مراقب بودیم که نمایشگاه پوشانده نشود از تبلیغات حتی حوزه کتاب و پیراستگی را در حوزه تبلیغات در نمایشگاه مشاهده می‌کردیم و سالن‌ها و غرفه‌ها را فقط به ناشران اختصاص داده بودیم و دیگر شاهد حضور خیریه‌ها در شبستان نبودیم.
در ادامه یاسر احمدوند درباره امکان انتقال نمایشگاه از مصلی به شهر آفتاب گفت: نمایشگاه کتاب نه برای وزارت ارشاد است و نه برای شهرداری تهران، بلکه برای مردم است. در این نمایشگاه می‌خواهیم خدمات فرهنگی به مردم ارائه کنیم. ناشران عرضه‌کننده کالای فرهنگی و مردم خریداران هستند. اگر خریدار و فروشنده تصمیم بگیرند در هر نقطه‌ای برگزار شود، نمایشگاه را در آنجا برگزار خواهیم کرد.
وی در پاسخ به مسئله خرید کتاب در نمایشگاه از ناشران کوچک، گفت: خرید کتاب را کار تخصصی می‌دانم که نمی‌شود در نمایشگاه کتاب با سرعت به انجام رساند. قبلا در وزارت ارشاد چهار گروه برای خرید وجود داشتند که به ۱۰ گروه تبدیل شدند. افراد تعیین شدند و گروه شکل گرفته و کار بررسی کتاب و خرید کتاب با آرامش و خواندن کتاب باید اتفاق بیفتد. مطلوب نمی‌دانم که برای حمایت از ناشران کتاب بخریم، خرید کتاب در ارشاد حمایت از تولید و محصول خوب است، ناشری در نمایشگاه زیان دیده و سود کمی داشته، برویم کتاب بخریم که سودش جبران شود؟ باید این کتاب به کتابخانه برود، آنجا را چگونه جواب بدهیم؟ کتاب خوب باید برای مصرف مردم خریده شود. جایش در شورای خرید است فارغ از گردش اقتصادی ناشر و سود و زیان ناشر. حمایت از مخاطب است که مورد توجه قرار بگیرد.
رئیس نمایشگاه کتاب درباره بودجه نمایشگاه گفت: چند روز دیگری زمان بدهید تا جمع‌بندی نهایی برای بودجه‌ای که هزینه شده صورت بگیرد. این بودجه ابعاد مختلفی دارد، عدد قابل توجهی یارانه اختصاص داده شده، عددی کمک هزینه پست بوده، هزینه اجرا در مصلی و نمایشگاه مجازی. چند روز دیگری زمان می‌برد به عدد نهایی برسیم.
احمدوند درباره واسپاری نمایشگاه کتاب به صنف نشر نیز گفت: انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، انجمن فرهنگی ناشران آموزشی و انجمن فرهنگی ناشران کودک همراهی حداکثری را با ما داشتند اما نمی‌توان نمایشگاه کتاب را به صورت کامل به صنف واگذار کرد. نه از نظر اقتصادی و نه از نظر اجرایی این امکان وجود ندارد اما ما از حداکثر ظرفیت صنف برای نمایشگاه استفاده کردیم.
او با اشاره به تعطیلی یک‌روزه نمایشگاه حضوری کتاب به دلیل آلودگی هوا گفت: هزینه اجاره آن یک روز از نمایشگاه به ناشران برگردانده می‌شود.
معاون فرهنگی ارشاد همچنین درباره عرضه کتاب‌های کپی در نمایشگاه کتاب نیز افزود: کتاب‌های کپی قصه پرغصه‌ای در نشر است که قابل کتمان نیست. افرادی به صورت مشهود و با استفاده از خلأ‌های قانونی زحمات ناشران را به یغما می‌برند. هیات نظارت بر ضوابط نشر شکل گرفته و این مسئله به تصویب رسیده است. جلسات هیات نظارت برگزار خواهد شد که از اولویت برنامه‌هایشان تدوین قواعدی برای جلوگیری از آماده‌خوری عده‌ای و شکل‌گیری تدابیری است تا با استفاده از متن و اسم جعلی مجوز نگیرند. ما نرم‌افزار شباهت‌یاب متن نداریم که میزان شباهت را بسنجد اما می‌توانیم امکانی را برای ناشری که برای اولین بار کتاب را منتشر کرده در نظر بگیریم.
او درباره تخفیف‌های کتاب در فضای مجازی نیز گفت: ما تذکر جدی به کسانی که در فضای مجازی و یا پلتفرم‌ها تخفیف می‌دهند داده‌ایم که اگر توجه صورت نگیرد با ممنوعیت فروش کتاب مواجه خواهند شد.
رئیس نمایشگاه کتاب در ادامه درباره انتقاد از حضور ناشران آموزشی در نمایشگاه کتاب، گفت: من از حضور این ناشران در نمایشگاه دفاع می‌کنم و باید حضورشان ادامه داشته باشد. ممکن است در بحث فرهنگی حوزه کتاب نباشند اما به لحاظ فعالیت اقتصادی حضورشان خوب و مطلوب است.
رمضانی همچنین از برگزاری طرح‌های فصلی کتاب برای حمایت از کتابفروشی‌ها در روزهای آینده خبر داد.
او بیان اینکه نگاهشان به مسائل خیلی گل و بلبلی نیست، گفت: جایی که مشکل وجود دارد می‌گویم و جایی که نیست طبیعتا لزومی وجود ندارد. دوست نداریم تنش ایجاد شود و فکر می‌کنم آرامش موجود در حوزه فرهنگی به حل مسائل کمک می‌کند و به اندازه کافی در مسائل سیاسی و اجتماعی تنش و حاشیه داریم و در اینجا تا جایی که می‌شود تنش ایجاد نکنیم مگر اضطراری در پاسخ‌گویی باشد. می‌گفتند درباره برخی مسائل موضع‌گیری شود می‌گفتم نه لازم نیست و بالاخره نظرات مختلف ابراز می‌شود و نیازی نیست ما وارد شویم.
رمضانی در بخش دیگری از نشست آماری از نمایشگاه کتاب ارائه کرد و به برخی از سوالات درباره مکان نمایشگاه پاسخ داد.
در بخش پایانی نشست احمدوند درباره تخصیص کاغذ به ناشران افزود: بنا بر پیگیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستور رئیس جمهور و با همکاری معاون اول ریاست جمهوری ارز مورد نیاز برای ثبت و سفارش واردات کاغذ اختصاص پیدا کرد و فرایند واردات کاغذ آغاز شده که به محض دریافت کاغذ در اختیار ناشران قرار خواهد گرفت. در یکی از پرونده‌هایی که در دادگستری پیگیر بودیم توانستیم بخشی از کاغذ را دریافت کنیم. کار تخصیص آن هفته آینده آغاز خواهد شد. تخصیص‌ها به صورت شفاف اعلام خواهد شد که به هر ناشر چه میزان تخصیص دادیم و چرا تخصیص داده شده و یا اگر داده نشده دلیلش را اعلام خواهیم کرد. بر اساس تاریخ ثبت سفارش ناشران و کتاب‌هایی که برای چاپ معرفی کردند، درخواستشان بررسی شده، برخی واجد شرایط بودند و کاغذ دریافت کردند. به صورت شفاف میزان کاغذهای مصرفی اعلام خواهد شد.
وی درباره سازوکارهای تخصیص کاغذ و جدول منتشرشده از ناشرانی که کاغذ دریافت کرده بودند، گفت: اعضای کمیته تخصیص کاغذ تغییر پیدا کردند و مسئولیتش با آقای رمضانی است و با حضور مدیران معاونت فرهنگی تصمیم‌گیری می‌شود و تخصیص بر اساس تاریخ ثبت سفارش ناشران و موضوعات موکد قانون برای حمایت است. در قانون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موضوعاتی ذکر شد که وزارت ارشاد باید از آن‌ها برای تولید آثار و کتاب‌ها حمایت کند، طبیعتا تخصیص کاغذ به حوزه‌های مورد حمایت مصرح در قانون اختصاص یافته و وظیفه ما این است به آن چیزی که قانون برای ما مکلف کرده، کاغذ بدهیم و از آن‌ها حمایت کنیم. طبیعتا با این رویکرد کمیته تخصیص کارش را آغاز کرده و کاغذها تخصیص یافته است.
احمدوند درباره تخصیص کاغذ در دوره‌های قبل نیز افزود: خب جدولی که اعلام شد قطعی و نهایی نیست و رسیدن به آمار واقعی هم دچار ابهام است. مشغول بررسی ابعاد واقعه کاغذهای تخصیص داده‌شده و افرادی که کاغذ دریافت کردند، هستیم. بازرسی ارشاد وارد ماجرا شده است و نتیجه بررسی و پیگیری‌ها اعلام خواهد شد که کاغذهای به صورت قانونی تخصیص داده شده و یا احیانا تخلفاتی صورت گرفته که از مجاری قانونی پیگیری می‌شود.
وی گفت: کیفیت کتاب و ناشری که مطرح می‌کند و موضوع مورد توجه از جمله مواردی است که در تخصیص کاغذ توجه می‌شود البته همان ناشران کپی‌کار و کسانی که بازار را آشفته می‌کنند، بلدند جنجالی درست کنند که به ما کاغذ ندادند و دچار مشکلاتی هستیم و درخواست‌های ما را ترتیب اثر نمی‌دهند. این حرف‌ها زده می‌شود.
در پایان علی رمضانی درباره تخصیص کاغذ به ناشران نیز افزود: در جلسه تخصیص کاغذ موضوع و عنوان و حجم فعالیت واقعی ناشر و تیراژ اعلامی و مطابقت با بازار و شمارش کتاب‌ها توسط ناشران مورد توجه است. در این دوره جمله «این کاغذ حمایتی منتشر شده است» باید در شناسنامه کتاب وجود داشته باشد که یک نشانه برای مردم و رسانه است. این از مواردی بود که به شدت سخت‌گیری شد تا ناشران این جمله را درج کنند.
وی گفت: عنوان، موضوع و سابقه ناشر، اینکه رفته به سمت پرفروش‌ها و یا تولید اولیه می‌کند، بررسی می‌شود. بالاخره در سابقه ناشران و گرفتن کاغذ و میزان پاسخ‌گویی برای شمارش و نحوه قیمت‌گذاری‌شان مورد بررسی قرار می‌گیرد که این ناشر به تعدادی که کاغذ گرفته توانسته شمارش تحویل دهد یا نه؟ شاخص عددی‌ای داریم که ناشران باید بیش از ۸۰ درصد کاغذی را که دریافت کرده‌اند، شمارش بدهند.