خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: باغ و عمارت شوکت آباد در فاصله پنج کیلومتری بیرجند یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد گردشگری مرکز استان است که شامل برج‌های دیده بانی، سر در ورودی، عمارت اصلی، حوض خانه، عمارت نارنجستان، باغ، اصطبل و فضاهای خدماتی است.
بناهای باغ شوکت آباد به صورت متراکم است و در جبهه جنوبی و شرقی باغ ساخته شده‌اند و در جبهه جنوبی آن بیشتر اتاق‌های منفرد با کاربری خدماتی برای ساکنان بوده است و عمارت اصلی در جبهه جنوبی مخصوص حاکم بوده که بعضی از فضاهای داخلی آن برای تشریفات و پذیرایی از میهمانان بوده است.
عمارت احداث شده در جبهه جنوبی این باغ به صورت طولی و شرقی_ غربی است که از نظر فرم یکنواخت است. از دیگر ویژه گی های آن ارتباط فضاهای داخلی با یکدیگر است که از طریق دالان‌ها، راهروها و اتاق‌ها این ارتباط میسر است. عمارت نارنجستان از فضاهای مهم آن هست که در پشت عمارت اصلی قرار دارد.
محوطه سازی باغ از نظر درختان و فرم به صورت منظم و دارای مسیرهای ارتباطی با یکدیگر است که تقاطع‌هایی را در آن به وجود آورده و این بخش‌ها را گل‌های در سال‌های گذشته زینت داده بود که در حاشیه این مسیرها چشم نوازی می‌کردند که امروز خبری از آنها نیست.
وجود استخر و کانال‌های متعدد سبب شده بود که آبیاری درختان به آسانی انجام شود. درختانی چون انار، سیب، انگور و گلابی و درختان زینتی سرو، چنار، تبریزی، سپیدار و کاخ در این باغ وجود داشتند. باغ و عمارت شوکت آباد در دوران قاجار احداث شده است. این ویژگی‌ها در سال‌های گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی بیرجند_زاهدان_مشهد به یکی از جاذبه‌های بسیار زیبای بیرجند تبدیل کرده بود.
مسافران و گردشگرانی که از این مسیر گذر می‌کردند به خصوص در نوروز لحظاتی را برای حضور در مجموعه زیبای باغ و عمارت شوکت آباد بیرجند توقف می‌کردند تا با گردشی در آن خاطرات ماندگاری برای خود رقم بزنند.
از نکات قابل توجه در این خصوص این است که باغ و عمارت شوکت آباد به صورت شش دانگ وقف شده است.
شبیخون موریانه‌ها
از بدی روزگار همین بس که در بیش از دو سال شیوع کرونا در این مجموعه بسته بود که منشأ تغییرات بسیاری در خصوص وضعیت درخت‌ها و بخش‌های مختلف بنا شد که از آن جمله می‌توان به خشک شدن درخت‌های میوه داخل باغ و شبیخون موریانه‌ها به بخش‌های مختلف این بنا اشاره کرد.
بعد از انقلاب با همکاری میراث فرهنگی چندین بار برای مرمت و بهسازی این بنای تاریخی که در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است، اقدام شد و بخشی از اتاق‌های آن به موزه حیات وحش و فسیل اختصاص یافت تا بازدید کنندگان از آن در کنار لذت بردن از این فضای دل‌انگیز تا حدودی با محیط زیست استان آشنا شوند.
اما از این موضوع چند صباحی نگذشته بود که یکی از رؤسای اسبق سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در بازدید از باغ و عمارت شوکت آباد دستور داد که موزه حیات وحش و فسیل موجود در آن به دلیل سنخیت نداشتن با وقف تعطیل شود که این موضوع سرآغازی برای از بین رفتن شکوه آن بود.
از آن زمان به بعد هرچند در مقاطعی از سال این باغ و بنای زیبا پذیرای بازدید کنندگان بود و مجالس عروسی در آن برگزار می‌شد اما هیچ گاه رونق گذشته را نداشت و حتی در مقطعی به دلیل اختلافی که بین پیمانکار آن و مدیر کل اوقاف وقت به وجود آمد درب باغ بسته بود.
از آن زمان به بعد بیشتر ایام نوروز مسافران و گردشگران با در بسته آن مواجه می‌شدند تا اینکه در روزهای ابتدای سال جاری افرادی که به این مکان مراجعه می‌کردند بار دیگر با دربسته آن از حضور در آن محروم شدند.
اوقاف خراسان جنوبی در سه سال گذشته اعلام کرده بود: با توجه به هزینه‌های بالای نگهداری این مجموعه و به منظور احیا و بهره‌وری بهتر، از ظرفیت‌های آن از بخش خصوصی در این زمینه استفاده شده است که تا قبل از شیوع کرونا علاوه بر اینکه پذیرای مردم بود هر از گاهی هم مجالسی توسط افراد و دستگاه‌های اجرایی در آن برگزار می‌شد.
زمانی که در تعطیلات نوروز امسال باغ و عمارت شوکت آباد به روی مشتاقان حضور در آن باز هم بسته شد، مدیر کل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرده بود: از آن جایی که موریانه‌ها به ساختمان قدیمی باغ و عمارت شوکت آباد خسارات قابل توجه‌ای وارد کرده‌اند، نیاز به مرمت اساسی داشت که توسط سرمایه گذار این مجموعه در حال انجام است.
به گفته حجت الاسلام پرویز بخشی پور باید به طور کامل این بنا مرمت می‌شد که انجام این کار هزینه بر و زمان بر است و امیدواریم با مرمت کامل این بنا، هرچه زودتر درب آن به روی بازدید کنندگان باز شود.
قطع درختان باغ تاریخی
اما هنوز از این خبر چند روزی نگذشته بود که مطلع شدیم مقدار زیادی از درخت‌های باغ به دلایل مختلف خشک شده‌اند و مدیران اوقاف با قطع آنها نسبت به خارج کردن آنها اقدام کرده‌اند.
این موضوع بعد از اتمام تعطیلات نوروز به موجی از انتقاد بر علیه مسئولان اوقاف و امور خیریه استان و شهرستان بیرجند تبدیل شد و هر یک از دید خود به این موضوع نگاه می‌کردند. تا اینکه بعد از نشست مطبوعاتی مدیر کل و دیگر همکارانش مقرر شد در قالب تور رسانه‌ای خبرنگاران از آنچه اتفاق افتاده بود در روستای شوکت آباد بازدید کنند.
حسن سبزبان از اهالی روستا که بیماری قلبی و تاول‌های دستش گواه سختی روزگار بر او دارد از کاشته شدن درخت موجود در باغ توسط اجدادش سخن می‌گوید و اینکه در گذشته چگونه آبیاری آنها انجام می شده است.
حسین گندمی از اعضای شورای اسلامی شوکت آباد هم به کوتاهی‌های اوقاف در مراقبت از درخت‌های خشک شده اشاره و ادامه می‌دهد: مدیریت اشتباه سبب ایجاد آفت در درخت‌های باغ و خشک شدن آنها شده است.
وعده‌ای که محقق نشد
سرمایه گذار بخش خصوصی که بهره برداری از این مجموعه به او واگذار شده است هم با ارائه توضیحات و عکس‌های از گذشته و حال باغ و عمارت در بخش‌های مختلف آن از چگونگی مقابله به حمله موریانه‌ها سخن می‌گوید.
رسول کفاش زاده تعلل خود را مبنی بر مدیریت نامناسب باغ در دو سال کرونا رد می‌کند و به قول استاندار وقت در سال ۹۶ برای تخصیص یک میلیارد تومان برای این منظور اشاره می‌کند که هیچ گاه محقق نشد.
وی با بیان اینکه میراث فرهنگی استان با کمک ۱۷۶ میلیون تومانی زمینه مرمت آن را فراهم کرد که تا سال ۹۸ ادامه داشت که با شیوع کرونا در باغ بسته شد.
وی شبیخون موریانه‌ها به دیوارهای عمارت را ناشی از کاه‌گل استفاده شده در دیوارهای آن می‌داند و ادامه می‌دهد: حدود ۳۵ درخت مثمر و ۴۰ درخت غیر مثمر را در باغ کاشته است و امیدواریم تا دو ماه آینده با انجام مرمت مورد نظر در باغ به روی همگان گشوده شود.
وی همچنین به تخصیص دو میلیارد تومان اعتبار سفر رئیس جمهور به استان توسط میراث فرهنگی اشاره می‌کند و از مسئولان دستگاه‌های اجرایی درخواست کمک برای انجام اقدامات مورد نظر در باغ و عمارت را دارد تا به درآمد پایداری برسد.
خشکسالی و آفات متهم وضعیت موجود باغ تاریخی
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند که با صبر و حوصله سخنان دو نفر از اهالی روستا را شنیده بود، با بیان اینکه مدیریت موقوفات بر اساس حکم شرعی انجام می‌شود از منفعتی بودن این موقوفه و تغییرات در مدیریت آن در حدود ۱۴ سال گذشته سخن گفت.
حجت الاسلام داد خدا خدایی با بیان اینکه نباید همه خدمات اوقاف به خاطر یک مورد منفی نادیده گرفته شود، بیان داشت: مساحت موقوفه شوکت آباد ۴۰۰ هکتار با سند شش دانگ است که زمانی اهالی روستا بدون پرداخت پذیره و اجاره امور مربوط به آن را انجام می‌دادند.
وی تصریح کرد: از نماینده ولی فقیه برای تغییر در روش مدیریت موقوفات باید اجازه گرفته شود و در حال حاضر بر اساس سیاست ابلاغی اوقاف برای افزایش حداکثر بهره برداری در این موقوفه تلاش شده است.
وی از این هم سخن گفت که اگر مدیریت آن تغییر نمی‌کرد باغ تبدیل به خار زار می‌شد و با اجرای سیستم آبیاری جدید، آب نسبت به سطح زیر کشت تقسیم و از اضافه آب موجود برای آبیاری مزرعه جدید استفاده می‌شود.
وی یادآور می‌شود که از ۱۹.۵ ساعت آب موجود هر ۱۴ روز برای آبیاری درخت‌های جنگل استفاده می‌شود.
وی با بیان اینکه همه این کارها زیر نظر کارشناسان رسمی دادگستری و جهاد کشاورزی انجام شده است، گفت: با هزینه کرد حدود چهار میلیارد تومان توسط سرمایه گذار زمینه برای اجرای نیت واقف به خوبی فراهم شد.
حجت الاسلام خدایی خشک شدن درخت‌های باغ را نتیجه خشکسالی و آفات موجود می‌داند و از پذیرش انتقادات در خصوص خشک شدن درخت‌های باغ سخن می‌گوید.
به گفته وی خط قرمز اوقاف در موقوفات تحت مدیریت، احقاق حق موقوفه است لذا به هیچ کسی اجازه دخل و تصرف در آن را نمی‌دهیم.