به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حج، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالفتاح نواب، نماینده محترم ولی فقیه در امور حج و زیارت، پنج شنبه شب (۱۳ خرداد ماه) میهمان برنامه صف اول شبکه خبر صداوسیما بود. برنامه‌ای که با اجرای حسن عابدینی و حضور مسئولان دستگاه‌های مختلف، راهبردها، سیاست‌ها و اقدامات آنان در حوزه‌های مربوطه بررسی و تحلیل می‌شود.
در ابتدای این برنامه به مناسبت نزدیکی به سالگرد رحلت، حضرت امام خمینی (ره) احیاگر حج ابراهیمی بخشی از سخنرانی بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در جمع مسئولان کاروان‌های حج در سال ۱۳۶۱ پخش شد که در آن بر لزوم آشنا کردن مردم با مسائل، آداب و واجبات حج و نقش روحانیون در این رابطه تاکید شده بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب در آغاز سخنان خود ضمن تبریک هفته حج، دهه کرامت و همچنین گرامیداشت سالگرد رحلت امام خمینی (ره) و شهدای ۱۵ خرداد،، یاد بیش از ۲۵۰ نفر از روحانیون، معین‌ها، خادمان و مداحان کاروان‌ها را که در ایام کرونا از دنیا رفتند، گرامی داشت.
وی گفت: مرحوم آیت‌الله ری‌شهری نیز از جمله بزرگان حج بودند که همین ماه‌ها از دست دادیم. سخنرانی حضرت امام (ره) همواره راهگشا بود. به ویژه با رهنمودهای ایشان و مقام معظم رهبری تحولی در بعثه ایجاد شد سیاست‌گذاری‌هایی که در دوران مرحوم آیت‌الله ری‌شهری و بعد در دوران حجت الاسلام والمسلمین قاضی‌عسکر پیگیری شد، وضعیت روحانیون حج تحول عظیمی پیدا کرد.
وی با اشاره به سال‌ها حضور در عربستان و آشنایی با برنامه‌های حج‌گزاری و عمره‌گزاری کشورهای دیگر، عنوان کرد: با شناختی که از روحانیون و برنامه‌های آموزشی در ایران دارم باید بگویم که فاضل‌ترین و آگاه‌ترین روحانیون و مدیران و خادمان حج برای جمهوری اسلامی ایران است. در برخی از کشورهای دیگر، سهمیه‌ای برای ائمه جماعت می‌گذارند و بعد از دو هفته آموزش، آنان روحانی حج می‌شوند. اما فرایند در ایران شامل اخذ آزمون ورودی از روحانیون فرهیخته، انجام مصاحبه، ارائه نوار سخنرانی، استعلام و نهایتاً شرکت در کلاس‌های آموزشی است تا بتوانند بعد از دوره‌های روحانی عمره، معین حج شوند. به لطف خدا سیاست‌های خوبی در زمینه کاروزی روحانیون داریم.
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت با اشاره به تأخیر در اعلام رسمی برگزاری حج توسط عربستان اظهار کرد: معمولاً هنگامی که هنوز زائران به شکل کامل از عربستان خارج نشده اند، مذاکرات و قراردادهای مسکن سال بعد برای بسیاری از هتل‌ها بسته می‌شود. مامورانی در ایام عمره شرایط را بررسی می‌کنند، در طی ماه‌های بعد فرایند ثبت‌نام، تشکیل کاروان تا ماه رجب انجام می‌شود و ده جلسه آموزشی برای زائران مدینه قبل و ۱۲ جلسه برای زائران مدینه بعد برگزار می‌شود. ولی امسال عربستان بعد از گذشت تمام این فرصت‌ها و حتی اول ماه مبارک رمضان، در دهه سوم این موضوع را اعلام کرد که فرصت‌های کاری از ما گرفته شد. بعد از اعلام نیز طبق شرایطی که اعلام کردند، ثبت‌نام انجام گرفت.
وی افزود: علی‌رغم این فرصت اندک، ۵۶۴ جلسه آموزش احکام، مناسک، اسرار و معارف، تاریخ و سیره، کلام و عقاید و سبک زندگی برگزار شده است. همچنین آموزش‌های ویژه بانوان، طراحی بسته‌های آموزشی، ادعیه و آداب حرمین شریفین، بسته‌های آفلاین، اسرار و معارف حج و تاریخ سیره و جلسات برخط از دیگر دوره‌های برگزار شده است. البته برخی از زائرانی که امسال مشرف می‌شوند، در سال ۹۹ در جلسات آموزشی جمعی شرکت داشته‌اند. برنامه‌ای نیز به شکل برخط سه نوبت در هفته از «رواق میقات» پخش می‌شود و زائران می‌توانند از تمام این برنامه‌ها استفاده کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب با اشاره به اینکه عربستان تقریباً سهمیه کشورها را ۴۵ درصد اعلام کرد، اظهار داشت: به همین دلیل از جمهوری اسلامی ایران امسال بیش از ۳۹ هزار نفر زائر و عوامل در حج امسال شرکت می‌کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا واکسن‌های زائران در ایران مورد پذیرش عربستان قرار گرفته است، گفت: کشور عربستان واکسن‌های سینوفارم و آسترازنکا را قبول می‌کند. عمده زائران ما نیز از واکسن سینوفارم استفاده کرده‌اند، ولی تعدادی از زائران نیز بودند که مقرر شد دز آخر را واکسن سینوفارم تزریق کنند و در صورت بررسی موردی، باید کارت واکسن را به همراه داشته باشند.
وی درباره تأمین امنیت زائران با عنایت به برخی اتفاق گذشته مانند واقعه غم‌انگیز منا، تصریح کرد: برگزاری هرساله حج بدون رویداد نبوده است و مشکلات ناخواسته و غیرقابل پیش‌بینی روی می‌دهد. در لسان روایات نیز بیان شده است که در زمان حج انسان باید راحتی و آرامش را کنار بگذارد. اما برای پیش‌گیری از حوادث ۶ جایگاه در مسیرهای زائران در نظر گرفته شده است که در این جایگاه‌ها نمایندگان حج و زیارت در بخش حوادث غیرمترقبه حضور دارند تا در صورت بروز مشکل بتوانند سریعاً اطلاع‌رسانی و تدابیر لازم را اتخاذ کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب در پاسخ به این پرسش که آیا با تأخیر عربستان در اعلام برگزاری حج، تدابیر لازم برای اقامت، تغذیه و تیم‌های پزشکی انجام شده است؟ گفت: حج یک روال و فرایند مشخصی دارد و تمام کسانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، می‌توانند در کوتاه‌ترین فرصت، اقدامات لازم را ساماندهی کنند. برای مثال در رابطه با هتل‌های عربستان همکاران ما، گاهی اوقات شب‌ها تا سحر مشغول هماهنگی برای اجاره هتل‌های مکه و مدینه بودند همچنین خرید داروهای ضروری، صدور احکام پزشکان و انجام معاینات لازم صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه اخبار تعجب‌برانگیزی از مذاکرات در عربستان می‌شنویم که برخی می‌گویند تحت تأثیر حوادث روسیه و اوکراین است، اظهار کرد: زائران معمولاً از ثبات نسبی قیمت‌ها در عربستان سخن می‌گفتند، اما اکنون برخی از تاجران بزرگ عربستان می‌گویند که قیمت اعلامی ما برای یک هفته اعتبار دارد. در صورتی که سابقاً یک قرارداد از ابتدا تا انتهای حج نوشته می‌شد. اکنون برای مثال شاهد افزایش ۴۰ درصدی هزینه اتوبوس‌ها و افزایش بالای قیمت خدمات در مشاعر هستیم. خدمات زائران از حدود ۱,۴۰۰ ریال به ۶,۱۱۱ ریال رسیده است.
وی افزود: همچنین مالیات بر ارزش‌افزوده از ۳ به ۱۵ درصد رسیده و موجب گرانی اجناس در خود عربستان شده است تا آنجا که برخی کشورهای آفریقایی اعلام کرده‌اند که با این قیمت‌ها زائران منصرف شده‌اند. برخی اوقات از من سوال می‌کنند که چگونه است که در عراق صد هزار زائر اربعینی ایران طی چند سال به ۳ میلیون و دویست هزار نفر رسید. این مسئله به استقبال کشورها از زائران بازمی‌گردد. مردم عراق از درآمد خود برای زائران هزینه می‌کنند و هر ساله شاهد صحنه‌های بدیعی از خدمت‌رسانی آنان هستیم. امیدواریم افرادی که خود را خادم ضیوف الرحمن می‌دانند شرایط بهتری را فراهم کنند تا زائران علاقه‌مند بتوانند در این آئین ابراهیمی شرکت کنند. سخت‌ترین لحظات من وقتی است که زائری به دلیل عدم تمکن فیش حج خود را می‌فروشد. زائری که بعد از سال‌ها سپاسگزاری خدا و دلگرمی به داشتن فیش، به دلیل گرانی‌ها، با تمام آرزوهای خود، این فیش را می‌فروشد.
وی در پاسخ به این پرسش که چه تدابیری برای افزایش تا سه برابری قیمت‌ها دارید؟ بیان کرد: این مسئله اختصاص به ایران ندارد، اما وقتی زائرانی به نیت سفر حج، در بانک‌ها افتتاح حساب می‌کنند، باید مساعدت‌های لازم برای آنان لحاظ شود. نظام جمهوری اسلامی نیز همیشه توجه به مردم داشته و حج و زیارت نیز به پای کار آمده و یک بخش را از زائران می‌گیرند، یک بخش را هم خود پرداخت می‌کنند و بخشی را نیز تخفیف بگیرند. برای مثال می‌خواهند برای حضور یک مرشد دینی در هر خیمه از هر زائر ۶۰۰ ریال سعودی بگیرند. یا برای آب زمزم دربسته ۶۰ ریال در نظر گرفته اند و همینطور موارد غیر ضروری که خود کشورها برای آن پیش بینی‌های لازم را داشته اند. اینگونه فشار به زائر مسائلی است که سابقه نداشته است و امیدواریم این کشور ثروتمند در این شیوه که موجب از استطاعت افتادن برخی از زائران و محروم شدن از حج تجدید نظر کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب در پاسخ به این پرسش که آیا از امسال برای سالهای آتی نام‌نویسی شروع می‌کنیم، اظهار کرد: درباره بیش از یک میلیون زائران در صف، باید تدبیری اندیشیده شود. در زمانی که روابط بین ایران و عربستان مطلوب بوده، در برخی مقاطع بالای یکصدهزار نفر زائر اعزام می‌شدند و تصور بر اتمام این صف انتظار بود، اما بحث فاجعه منا و مسئله کرونا باعث تعطیلی حج شد و اکنون هم با ۴۵ درصد شروع شده است. این در حالی است که افراد نو مستطیع زیادی نیز داریم که راهی برای ثبت نام نداریم و برای تشرف باید با خرید فیش و یا از ظرفیت‌های خارج از کشور استفاده کنند، اما برای عموم مردم باید چاره‌اندیشی کرد. شاید با گشایش در ثبت‌نام در حدود ۵ میلیون نفر ثبت‌نام کنند. امیدواریم عربستان با برنامه‌ریزی هم ظرفیت ایران را بالا ببرد و هم هزینه‌های اضافی را کم کند.
سرپرست حجاج ایرانی در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره دلایل گرانی سفرهای حج تمتع، عمره و عتبات عالیات اظهار کرد: تحولات جهانی و درگیری‌ها در منطقه، افزایش قیمت‌های کالاها که در تعامل با تاجرهای کشور میزبان است و آنچه عربستان با عنوان خدمات و یا بیمه و… می‌گیرد در گران شدن حج بسیار تأثیرگذار است. البته عربستان کشور ثروتمندی است و باید از آورده‌های خود نیز هزینه کند، اما عمده مسئله ریشه در نوسان در داخل ارتباط مستقیم با تغییرات در قیمت ارز دارد.
وی در ادامه به ارائه آماری درباره افزایش قیمت ارز پرداخت و گفت: هزینه حج ما در سال ۱۳۹۰ بیش از ۴۰ میلیون ریال بوده و در سال ۹۱ حدود ۱۷ درصد افزایش یافته است. در سال ۹۲ یکباره ۱۰۴ درصد گران شده که ریشه آن در گرانی ارز بود. در سال ۹۳ بدون تغییر، سال ۹۴ افزایش ۴ درصدی، سال ۹۶ افزایش ۳۶ درصدی، سال ۹۷ افزایش ۱۹ درصدی و سال ۹۸ افزایش ۵۵ درصدی داشتیم. در سال ۹۹ حج تمتع نداشتیم و امسال نیز افزایش ریالی و ارزی نسبت به حج قبل داشتیم اما عمده گرانی حج بیش از تکانه‌هایی که جدیداً عربستان انجام داده و در سالهای بعد آثار منفی آن پدیدار خواهد شد، به دلیل نوسانات نرخ ارز بوده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب افزود: سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری سعی بر این دارند که حج عزتمندانه و با کاهش هزینه‌ها انجام شود. با بررسی شرایط برخی کشورهای همسایه، با وجود خدمات نسبتاً برابر، هزینه‌های حج آنان یک و نیم برابر حج ایران است. بنابراین حج ایران با تدابیر انجام گرفته مقرون به صرفه است. در حالی که این کشورها، سفارت، کنسولگری و سفارت کنفرانس اسلامی دارند.
از طرفی بیش از پنج میلیون و هشتصد هزار نفر فیش عمره مفرده دارند. ما نیز مشتاق هستیم که سفر عمره انجام شود، چراکه مردم ایران بسیار عاشق و اهل زیارت هستند. در حرم‌های مطهر امام رضا، حضرت معصومه و شاهچراغ و حتی در برخی ایام سال در امامزاده‌های ایران شاهد هستیم که جمعیت بسیاری حاضر می‌شوند.
وی اذعان کرد: برقراری عمره منوط به راه اندازی مسائل کنسولی است. برای حل نیازهای زائران وجود نماینده سیاسی کشور در عربستان امری ضروری است و هنگامی که این تدبیر اتخاذ شد، حتماً عمره راه‌اندازی می‌شود. طی سالهای گذشته و قطعی روابط ایران و عربستان، چند نفر از نیروهای زبده وزارت امور خارجه از طریق سازمان حج و بعثه مقام معظم رهبری اعزام می‌شدند و خدمات کنسولی را پیگیری می‌کردند. این مسئله نه برای کشور بزرگ جمهوری اسلامی مناسب و نه قابل تداوم است. به هر حال باید سفارت گشوده شود تا خدمات به شکل مناسب ارائه شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین نواب درباره روابط مسئولان حج زیارت ایران و عربستان بیان کرد: همتای حج و زیارت ایران مکاتباتی با وزارت حج عربستان انجام می‌دهد، ولی به دلیل سردی روابط به سختی انجام می‌شود. برای مثال درباره شرط سنی ۶۵ سال یک حرف حکیمانه و دقیق برای ایشان فرستاده شد و اعتراض به اجتهاد درباره نص و مناسبات عقلانی و بهداشتی غیرسازنده دراین تصمیم شد. برای مثال عدم همراهی پدر بالای ۶۵ سال به دلیل شرط سنی موجب محروم شدن سایر اعضای خانواده می‌شود این تصمیم منطقی نیست این مسئله موجب استنکاف از حج و لا سمح الله صد عن سبیل الله را به همراه دارد. باید استطاعت مالی و جسمی قرآن را لحاظ می‌شد. شایسته است کشورهای اسلامی هم به دستور قرآنی مشاوره عمل کنند.
وی درباره تدابیر لازم برای اربعین اظهار کرد: دولت عراق در حال خدمت‌گزاری است و ملاحظات امنیتی، با لشکرهای بزرگ و چند حلقه حفاظتی برای تأمین امنیت زائران دارند. در ایران درباره اربعین ۱۴ کمیته در حال پیگیری مسائل هستند؛ چراکه این کار ملی فراتر از ظرفیت‌های یک سازمان و نیازمند حضور وزارت کشور و تأمین زیرساختی حمل و نقل و خدمات مرزی از سازمان‌های مختلف است. کمیته فرهنگی بر عهده بعثه مقام معظم رهبری است که با حضور نمایندگان دستگاه‌های دیگر در بعثه برگزار می‌شود. سازمان حج و زیارت در سامانه خود کار ثبت‌نام را انجام می‌دهد. مهم این است که شیفتگان اربعین را ساماندهی کنیم تا عشق زیارت امام حسین با تدبیر و حکمت در رفتار انجام شود و رفتارهایی چون شکستن مرز و بی‌نظمی نباید روی دهد. مهم این است که عشق و علاقه با حکمت و معرفت انجام دهیم.
وی در پاسخ به رسالت شورای عالی زیارت بیان کرد: این شورا یک هماهنگ‌کننده نهایی در حیطه سیاست‌گذاری‌های لازم در زمینه زیارت است و زائران کشورهای دیگر به ایران می‌آیند ساماندهی شوند. در قم هم‌اکنون افراد زیادی برای زیارت حضرت معصومه در دهه کرامت می‌آیند. از چهل کشور زائر به مشهدالرضا (ع) داریم که شورای عالی زیارت کشور این امور را ساماندهی می‌کند.
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت درباره لغو روادید بین ایران و عراق و به ویژه در سفرهای زمینی بیان کرد: کشور عراق خواهان ارائه خدمات به زائران است، ولی به دلیل محدودیت‌ها موفق به لغو روادید سفر زمینی تاکنون نشده اند. بنده پیشنهاد دارم این کار در یک سازمانی ساماندهی و برای مثال برای هزار نفر در روز این کار انجام شود. طبیعتاً جمع زیادی از این فرصت طی چند سال برخوردار می‌شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تدابیری برای سفر زمینی از مرز شلمچه تا سوریه اندیشیده شده است، گفت: آرزوی همه مسلمانان این است که مرزهای زمینی محدودیت‌هایی برای تردد مسلمانان نداشته باشد. باید هوشیار باشیم و همه دست به دست هم بدهیم تا نقشه‌های روزافزون دشمنان دشمنان جبهه اسلامی خنثی شود. تحقق این مسئله دور از دسترس نیست.