خبرگزاری مهر - گروه استانها: چندی پیش خبرگزاری مهر گزارشی در خصوص موزه پارس شیراز تهیه کرد. در این گزارش که با عنوان «نقاشی های موزه پارس خاک می‌خورند / نظری به باغ نظر کنید» به نقاشی‌های ارزشمند نگهداری شده در موزه پرداخته شد که شرایط مطلوبی از لحاظ نگهداری و مرمت ندارند (اینجا بخوانید).
آثار نقاشی موزه پارس دچار آسیب‌هایی هستند که با بررسی‌های بصری قابل دریافت می‌باشد. آسیب‌هایی از جمله ریختگی رنگ، ساییدگی و پوسیدگی رنگ، تاب برداشتن بوم‌های رنگ و روغن و یا نگاری گری، جدا شدن آثارنگار گری از تکیه گاه‌ها و یا شل شدن برخی حاشیه بندی ها از اضلاع قاب، وجود آلودگی‌های بیرونی نظیر لایه‌ای از گرد و غبار روی تابلوهای رنگ و روغن، قرار گرفتن تابلوهای رنگ روغن پشت به درک‌های بزرگ و نورگیر عمارت و درآخر نگهداری نامناسب کارهای ابوالحسن صدیقی که با پاستل گچی کشیده شده و با چسب نامناسب روی حاشیه پشتی چسبانده شده و درقابی نامناسب نگهداری می‌شود.
اما این تنها آسیب موزه نیست بلکه موزه از نظر ارائه آثار نقاشی نیز دچار نقصان‌های دیگری نیز هست. آسیب‌هایی چون حاشیه بندی ها و قاب‌های نامناسب و نازیبا، نبود نورپردازی مناسب بر روی آثار، نبود پلاک (لیبل شناسنامه) برای برخی آثار و در برخی موارد چسباندن لیبل بر روی شیشه آثار ازجمله مشکلات نگهداری آثار است.
مدیر کل میراث فرهنگی فارس: موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد
در عین حال مدیر کل میراث فرهنگی استان فارس در این باره به خبرنگار مهر گفت: در خصوص رفع مشکل بررسی‌های لازم انجام می‌شود.
موید محسن نژاد عنوان کرد: بحث موزه پارس به همکاران میراث فرهنگی فارس ارجاع شده و به طور حتم وضعیت موزه مورد بررسی و رسیدگی قرار می‌گیرد.
در این رهگذر مسئول امور موزه‌های اداره کل میراث فرهنکی و گردشگری و صنایع دستی فارس درخصوص شرایط تابلوهای موزه پارس توضیحاتی ارائه داد.
مسئول امور موزه‌های اداره کل میراث فرهنکی و گردشگری و صنایع دستی فارس در گفت و گو با مهر، ترک خوردگی تابلوهای نقاشی را چیزی کاملاً عادی خواند و گفت: اکثر آثار موزه پارس رنگ روغن هستند و یک مورد آن نیز نقاشی روی چوب است که به مرور زمان تغییر فیزیکی داشته است این تغییرات نیز مربوط به جای قبلی نگهداری آثار است و مربوط به حالا نیست.
محمد مهدی نجفی با تاکید بر اینکه به آثار رنگ و روغن این موزه مواد فیکساته زده شده و این لایه ورنی مانع نفوذ خاک به اثر است، افزود: اگر هم خاکی روی تابلوهای رنگ روغن پوشیده شده مربوط به سالیان گذشته و قبل از لایه فیکساته است که حالا دیگر خاک در جسم تابلوها رفته است.
وی با تاکید بر تمیز کردن چند ماهی یکبار تابلوهای رنگ و روغن، به شیوه‌ای که مسئولین این موزه برای غبار زدایی از آثار بهره می‌برند، اشاره کرد و اظهار داشت: گرد و خاک آثار رنگ روغن تقریباً هر دو سه ماه یکبار با برس نرم و گرفتن جارو برقی که از فاصله دور زدوده می‌شود. اگر هم گرد و غباری روی آثار وجود دارد به دلیل شرایط باغ نظر است. اکنون ساختمان کتابخانه در حال ساخت است غیر از آن با ورود گرد و غبار به شهر خصوصاً در تابستان هرجایی را که نگاه کنیم روی اتومبیل‌ها و… پر از گرد و غبار است. درحالی که این آثار دو روز قبل از نوروز امسال تمیز شده اند، اما با شرایط موجود اگر ما هر روز هم این تابلوها را تمیز کنیم باز خاک روی آنها می‌نشیند.
نجفی انتقاد به انتقال گرما از درک‌ها به محیط موزه را رد کردو افزود: وجود طاق‌ها در ساختمان کلاه فرنگی خود عامل خنک نگه داشتن فضای موزه است. همچنین ما برای کنترل دما از دستگاه‌های تهویه مطبوع هوا در ساختمان موزه پارس بهره می بریم. این دستگاه درجه دما را بین ۱۸ تا ۲۳ درجه نگه می‌دارد و رطوبت محیط را نیز کنترل می‌کند. رطوبت موجود در ساختمان موزه بین ۳۰ تا ۳۲ درصد است.
وی در پاسخ به این انتقاد که برخی از تابلوهای رنگ و ورغن جلوی پنجره (درک) های بزرگ نصب شده اند که با وجود پرده برزنت که پشت درک‌ها نصب شده اما همچنان آفتاب خصوصاً افتاب تابستان از پشت آنها با داخل عبور می‌کند و نصب یونولیتهایی پشت تابلو که برای حفاظت از آنها گذاشته شده نیز اجازه تنفس را از تابلو می‌گیرد، گفت: پرده بزرنتی که پشت درک‌ها است مانع نفوذ آفتاب است. درضمن تابلو ها نیز از جلو تنفس می‌کنند در حالی که اگر تابلوهای رنگ روغن را قاب می‌کردیم جلوی تنفس آنها گرفته می‌شد.
هر اثر تاریخی محکوم به فناست!
نجفی با تاکید بر اینکه تابلوها به حال خود رها نشده اند، اظهار داشت: وجود ترک در آثار رنگ و روغن نیز طبیعی است شما اگر تصویر مونالیزا و شام آخر را از نزدیک ببیند مثل این تابلو ها ترک دارند. خاصیت رنگ روغن همین است ضمن اینکه پارچه بوم طی سال‌ها قوامش را از دست می‌دهد و روی رنگهای تابلو ترک اینجا می‌شود. در هر صورت این موضوع را باید در نظر بگیرد که هر اثر تاریخی محکوم به فناست و این قانون است اما مسلماً ما وظیفه داریم شرایطی را مهیا کنیم که طول عمر آثار بیشتر شود.
وی با پذیرش نصب نازیبا و غیر حرفه‌ای آثار نگارگری، عامل آن را به میراثی بودن بنای موزه محول کرد و اذعان داشت: ما به لحاظ اینکه اجازه دخل و تصرف در بنا را نداریم مجبوریم از وضعیت موجود استفاده کنیم. اما این موضوع که آثار باید دوباره حاشیه بندی شود را هم قبول داریم. ولی به دلیل شرایط تحریم و گرانی، نمی‌توانیم مقواهای بدون اسید برای حاشیه بندی آثار تهیه کنیم. حاشیه بندی آثار ابولحسن خان صدیقی نیز کار خود استاد است. قاب نیز همان چیزی است که استاد صدیقی کارها را در آن نصب کرده وتحویل موزه داده است و ما آن را به همان شکل نگه داشته ایم. همچنین حاشیه بندی‌های دیگر نگارگری‌ها مربوط به ۶۰ تا ۷۰ سال پیش است چون برخی از اینها دیگر اصالت تاریخی دارند ما آنها را تغییر نداده ایم.
وی ادامه داد: اما مدتی است با توجه به ضروری شدن تعویض حاشیه بندی آثار نگارگری بارها درخواست بودجه داده ایم که هنوز تامین نشده است.
با بودجه‌ای که در راه است شرایط نگهداری آثار موزه پارس را بهتر می کنیم
مسئول امور موزه‌های فارس در انتها با دفاع از عملکرد این اداره کل گفت: شرایط موزه نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است. گرچه تا رسیدن به حد استاندارهای جهانی خیلی فاصله داریم اما زمانی آثار موزه در طبقه دوم نگهداری می‌شد و فضله و اسکلت کبوتر، گرما ۵۰ تا ۶۰ درجه زیر شیروانی روی آثار بود ما اکنون در انتهای باغ موزه یک خزانه ساختیم. خزانه نیز وضعیتی استاندار دارد و آثارمان را به مرور زمان به آنجا منتقل و قرنطینه کرده ایم این مکان نیز مجهز به دستگاهی است که رطوبت را کنترل می‌کند.
نجفی در پایان با تاکید بر انتقاد پذیری اداره کل میراث فارس خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه بودجه نگهداری از موزه‌ها افزایش یافته امیدواریم بتوانیم شرایط نگهداری آثار در موزه پارس را روز به روز بهتر کنیم.
تابلوها از پشت درک‌ها به جای امن منتقل شوند
آثار نقاشی موجود در مجموعه تاریخی فرهنگی موزه پارس را می‌توان جزو مهم‌ترین مجموعه‌های نقاشی و نگارگری در ایران دانست. برخی از آثار ارزشمند این موزه، نقاشی‌های لطفعلی صورتگر نقاش شیرازی صاحب سبک سدهٔ دوازدهم و میر مصور ترمذی از نگارگران صاحب‌نام سدهٔ دهم هجری است. این آثار در بهترین حالت صرفا یک کالای قابل نمایش نیست بلکه بیش و پیش از آن «یادسپارهایی» است که هویتی را به ما یادآوری می‌کند و همین به اهمیت نگهداری از آنها می‌افزاید.
عدم توجه کافی به آثار نقاشی این موزه طی سال‌های گذشته، باعث بروز عوارضی در برخی آثار خصوصاً تابلوهای رنگ روغن شده است. حال با توجه به ضرورت و اهمیت موضوع آسیب‌های وارده به نقاشی‌ها اعم از تابلوهای رنگ و روغن و نگارگری، با بررسی وضعیت ساختاری، وضعیت محیطی، شرایط نگهداری و… باید انجام رسیدگی‌های کوتاه مدت و بلند مدت در اولویت نگهداری و حفاظت از آثارموزه پارس قرار گیرد.
همچنین خوب است با تغییر مکان نمایش تابلوهای بزرگ رنگ و روغن از پشت درک‌ها -که در چهار ضلع از کف تا سقف عمارت کلاه فرنگی را در بر می‌گیرد – این تابلوهای ارزشمند را از نور و گرما در امان نگه داشت و برای محافظت از این آثار تمهیداتی اندیشید. خواه این تمهید تغییر مکان آثار نقاشی از پشت درک‌ها باشد. اینکه موزه به سبب تعهد به چیدمان تاریخی آثار، حاضر به آسیب رسانی به تابلوها باشد با هیچ منطق موزه داری قابل توجیه نیست.
از آنجا که آثار نقاشی موزه پارس دارای «آسیب های مشخص» هستند این تابلوها نیازمند رسیدگی فوری توسط مرمتگران زبده می‌باشند؛ چرا که اگر مرمت به سرعت انجام نشود ماندگاری اثر مورد تردید قرار می‌گیرد.
همچنین برای جلوگیری از کم کاری یا اهمال توسط حفاظتگران آینده موزه، باید هر اثر از لحاظ حفاظتی بررسی شده و برای آثار «شناسنامه حفاظتی –مرمتی» تهیه و در نهایت نیز اطلاعات به دست آمده در قالب شناسنامۀ اثر مزبور تدوین و نگهداری شود. در این شناسنامه با مستندنگاری از قبیل ارائه تصاویر فنی و گرافیکی از وضعیت کامل اثر در هنگام بررسی، مشخصات اثر شامل ویژگی‌های فنی، هنری، تاریخی و همچنین آسیب‌ها و ضایعات آن به دقت و با جزئیات درج شود، تا مسئولین درآینده زوال و آسیب‌های تابلوها را به گذشته آثار حواله نکرده و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نکنند.