خبرگزاری مهر -گروه هنر-نیوشا روزبان: نزدیک به یک ماه است که خبر شکل گیری کارگروه ارزیابی جشنواره فیلم کودک از سوی بنیاد سینمایی فارابی منتشر و اسامی اعضای آنکه شامل مسعود احمدیان، بهروز شعیبی، محمد امین همدانی، رائد فریدزاده، سعید حسینی، مصطفی محمودی هستند، اعلام شده است. کارگروهی که قرار است نقاط قوت و ضعف جشنواره فیلم کودک را بررسی و برنامه ریزی دقیقی برای چگونگی برگزاری این جشنواره داشته باشد.
اولین جلسه این کارگروه این هفته برگزار شد و روز گذشته خبر رسمی آن از سوی سازمان سینمایی برای رسانه‌ها ارسال شد. یکی از مهمترین نکات در خبر ارسالی تأیید خبر بررسی احتمال برگزاری این رویداد به‌صورت دوسالانه بود که پیش‌تر به‌صورت گمانه‌زنی در برخی محافل مطرح شده بود.
همین گمانه‌زنی‌ها هم سبب شد تا با محمدامین همدانی تهیه کننده انیمیشن و یکی از اعضای کارگروه ارزیابی جشنواره فیلم کودک گفتگویی داشته باشیم.
* اینکه شنیده می‌شود کارگروه ارزیابی جشنواره فیلم کودک به دنبال برگزاری این جشنواره به صورت دوسالانه است تا چه اندازه صحت دارد؟
درباره اینکه جشنواره کودک به صورت دوسالانه برگزار می‌شود یا نه، پیش از هر چیز باید بگویم خود من با برگزاری جشنواره فیلم کودک به صورت دوسالانه مخالفم و برای آن هم دلیل دارم. همه ما می‌دانیم که سینمای کودک بسیار مظلوم است و باید بیشتر به آن پرداخته شود. همچنین این را هم می‌دانیم که این نوع از سینما بازار بزرگ و نهفته ای دارد که چندان در کشور ما فعال نشده است، به عنوان مثال در روسیه و کشورهای آسیای میانه انیمیشن سینمایی «پسر دلفینی» فروش بسیار بالایی داشته و ما در ۳ هفته اول اکران، دومین فیلم پرفروش در روسیه بودیم، جالب‌تر این است که فیلمی که در رتبه بالاتر از ما قرار داشت هم یک فیلم انیمیشن بود، این مثال را زدم تا بگویم که بازار انیمیشن در دنیا برای اینکه خانواده‌ها با کودکان خود فیلم ببینند، بازار شناخته شده‌ای است.
البته چنین آمارهایی در بلک باستره‌ای دنیا دیده می‌شود و انیمیشن‌های کمپانی‌های مطرح معمولاً جزو پرفروش‌ترین فیلم‌ها هستند و این به آن معنا است که سینمای کودک جای خود را در سینمای دنیا باز کرده و زمانی که یک فیلم در این سینما ارائه می‌شود به لحاظ اقتصادی و اجتماعی از یک پشتوانه خوبی برخوردار است و عموماً نیز در گیشه موفق است.
در سینمای ایران، ضعف و خلأ جدی در حوزه سینمای کودک احساس می‌شود و این سینما اساساً جدی گرفته نمی‌شود. البته این حرف من به این معنا نیست که حتماً باید از سینمای کودک حمایت نامناسب شود بلکه باید برای این سینما بازاری که واقعاً پتانسیل آن را دارد، ایجاد شود. به عنوان مثال باید به این مساله توجه کرد که اگر یک انیمیشن سینمایی و یا یک فیلم رئال سینمای کودک و نوجوان اکران می‌شود، سینمای مورد نظر پتانسیل خوبی برای حضور خانواده‌ها دارد یا خیر؟ وقتی تنها سئانس های صبح را در اختیار سینمای کودک و نوجوان قرار می‌دهیم، یعنی تنها مدارس می‌توانند دانش آموزان را به سینما بیاورند و اگر مدرسه تصمیمی در این زمینه نداشته باشد که فیلم با استقبال زیادی همراه نمی‌شود، همانطور که در دوره کرونا با تعطیلی مدارس، اگر فیلمی هم فرصت اکران پیدا می‌کرد، دانش آموزی نبود که برای دیدن فیلم به سینما بیاید، همین مساله سبب شد تا بسیاری به این جمع بندی برسند که سینمای کودک و نوجوان ضعیف است پس باید جشنواره فیلم کودک و نوجوان را نیز به صورت دوسالانه برگزار کنیم، و من معتقدم چنین نتیجه گیری از یک مقدمه اشتباه صورت گرفته است.
درباره جشنواره پویانمایی تهران نیز معتقدم که نباید به صورت دوسالانه برگزار شود، چرا که این جشنواره ظرفیت برگزاری به صورت سالانه را دارد. شاید برخی به این فکر کنند که ما آنقدر انیمیشن نداریم که هر سال جشنواره پویانمایی تهران برگزار شود، اما من می‌گویم وقتی یک جشنواره به صورت دوسالانه برگزار شود، تبدیل به یک جشنواره دست دوم می‌شود. به این معنا که دیگر هیچ فیلمسازی با هدف ارائه به جشنواره فیلم نمی‌سازد، یعنی اولویت او جشنواره‌های مختلف دنیا است و در نهایت برای جشنواره پویانمایی ارسال می‌کند. درحالی که اگر این جشنواره هرسال و با پتانسیل بالایی برگزار شود، باعث افزایش تولید می‌شود.
یا باید به چنین جشنواره‌هایی به عنوان یک رویداد منفعل نگاه کرد تا هر فیلمی که زمانش منطبق بر زمان جشنواره بود به دبیرخانه ارسال شود و یا اینکه به دنبال ایجاد تحریک در جامعه فیلمسازی با چنین جشنواره‌ای باشیم. اگر بخواهیم ایجاد تحریک کنیم به جای اینکه جشنواره را منفعل‌تر کنیم باید آن را با انرژی بیشتری برگزار کنیم تا منجر به تقویت سینمای کودک شود.
* اینکه حتی قبل از برگزاری جلسه کارگروه، خبرهایی مبنی بر دوسالانه شدن جشنواره کودک شنیده می‌شد، نمی‌تواند به این معنا باشد که مدیران دولتی پیش از اعلام نظر کار کارگروه، سیاست‌های اصلی خود را درباره جشنواره اتخاذ کرده تا در نهایت کارگروه آن را تأیید کند؟
یکی از علت‌هایی که جلسه کارگروه با تأخیر برگزار شد، این بود که زمانی که خبر شکل گیری کارگروه اعلام شد، اعضای کارگروه مشغله‌هایی داشتند. حتی خود من مدتی حضور نداشتم؛ اما مساله این است که درحال انجام مطالعات لازم هستیم. هیچ سیاست ابلاغی برای اینکه کارگروه به صورت خاص روی برگزاری دوسالانه جشنواره فیلم کودک تمرکز کند، به ما ارائه نشده است. اما چنین گفتگوهایی از سوی اهالی رسانه انجام شده، اما چنین اتفاقی همچنان در حال مطالعه است و اینگونه نیست که بگوییم چنین تصمیمی از قبل گرفته شده باشد.
* هرچند پیش از این شورایی برای رونق و توسعه سینمای کودک شکل گرفته بود، اما هیچگاه خروجی قابل توجهی از آن بدست نیامد، فکر می‌کنید این کارگروه تا چه اندازه می‌تواند مؤثر باشد؟
طبیعتاً نباید ناامید بود و باید همه تلاش خود را انجام دهیم تا از هر روزنه‌ای یک امید و تلاش جدید را پیدا کنیم. مساله این است که کارهای عقب افتاده بسیاری وجود دارد که می‌تواند با تلاش به موفقیت برسد. به همین دلیل من ناامید نیستم، هرچند مسیر سخت و پر اما و اگری است که تنها با ابلاغ و دستور اتفاق نمی‌افتد. در واقع ما باید کاری کنیم تا چرخه اقتصادی ایجاد شود، اگر چنین هدفی ساده بود که حتماً در این چهل سال اتفاقی رخ می‌داد، در نتیجه کار بسیار سختی است اما سختی به معنای ناامیدی نیست. البته موفقیت‌هایی از این دست نیاز به حمایت رسانه‌ها دارد.
* نام کارگروه ارزیابی جشنواره فیلم کودک، خود با بارمنفی همراه است، گویی مدیران سینمایی به این نتیجه رسیده‌اند که بعد از سه دهه از برگزاری جشنواره فیلم کودک، خروجی قابل دفاعی وجود نداشته و باید تغییراتی در شکل برگزاری آن صورت گیرد.
به نظر من چنین چیزی اصلاً بد نیست، حتی اگر برداشت شود که نظر مدیران این بوده که جشنواره کودک آنچه که باید نبوده است، بازهم اتفاق خوبی است به شرطی که بتوان در داخل بدنه سینما سنتز داشته باشیم، چرا که نشان می‌دهد بدنه سینما هنوز زنده است و هیچ ابایی ندارد که خود را اصلاح کند حتی اگر سرزنش شود که خوب نبودن خود را قبول دارد. قدم برداشتن به سمت بهتر شدن خود یک جسارت است که می‌توان از آن استفاده کرد. از نظر من اینکه یک سیستم بتواند خود را بازنگری کند یک نشان بسیار خوبی است و اینکه بتوان یک کمیته ارزیابی تشکیل داد تا خود را از داخل ارزیابی کرد، در مجموع تصمیم اشتباهی نیست.
* معضل اکران سینمای کودک و نوجوان سبب شده تا تولیدات در این نوع از سینما کاهش پیدا کند و در نتیجه کیفیت و کمیت تولیداتی که به جشنواره فیلم کودک و نوجوان ارائه می‌شود، کاهش پیدا می‌کند و همین مساله باعث نارضایتی در برگزاری چنین جشنواره‌ای شده است.
نباید فراموش کرد که جشنواره فیلم کودک به خودی خود هدف نیست، بلکه جشنواره وسیله‌ای برای رسیدن به هدف بزرگ‌تری است که آن اعتلای سینمای کودک است. می‌توانیم جشنواره فیلم کودک را دوسالانه برگزار کنیم و قیود فیلم‌هایی که می‌خواهند در جشنواره شرکت کنند را گسترده‌تر کنیم تا فیلم‌های بیشتری در جشنواره شرکت کنند تا حس کنیم یک جشنواره پرو پیمانی داریم اما چنین جشنواره‌ای کمکی در راستای اینکه فیلمساز جایزه گرفته برای دوره بعد بخواهد یک پروژه جدید و جدی را شروع کند، قدمی برنمی‌دارد. این فیلمساز فیلم خود را می‌سازد، به جشنواره‌های دیگر ارسال می‌کند و اگر به نتیجه نرسید به جشنواره کودک می‌فرستد.
مساله این است که می‌توان برای برگزاری جشنواره فیلم کودک دو نگاه متفاوت را دنبال کرد، یکی این است که به‌عنوان مثال من مدیر جشنواره باشم و بخواهم جشنواره خود را خیلی شیک پروپیمان برگزار کنم، نگاه دیگر این است که به عنوان مثال من مسئول سینمای کشورم باشم و همین مساله باعث می‌شود که با هدف سینمای کودک فکر می‌کنم. لازم است این را یادآور شوم که اگر جشنواره فیلم کودک دوسالانه شود ممکن است پرفروغ تر و با آثار بیشتری مواجه شود، اما اگر همچنان به صورت سالانه برگزار شود و به جای آن در سیاست‌های دیگری تجدید نظر کنیم، جشنواره تبدیل به عامل جدید تولید شود، این درحالی است که اگر چنین جشنواره‌ای به صورت دوسلانه برگزار شود، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
پیشنهاد من این است، به جای اینکه جشنواره کودک را به صورت دوسالانه برگزار کنیم بهتر است به این سمت برویم که فیلمساز را تهییج و تحریک کنیم تا ارسال اثر به جشنواره فیلم کودک برای آن تبدیل به نقطه عطف شود. به عنوان مثال معمولاً نمایندگان جشنواره‌های مختلف، در جشنواره‌های بزرگ دنیا شرکت کرده و جشنواره خود را پرزنت می‌کنند تا عضو گیری کنند. در واقع چنین کارهایی باعث می‌شود تا سطح جشنواره بالا رود.
* جشنواره فیلم کودک و نوجوان بیش از ۳۰ دوره است که در حال برگزاری است، اگر قرار بود در روند تولید تأثیرگذار باشد بعد از گذشت ۳ دهه از برگزاری آن باید شاهد تغییراتی در تولید می‌شدیم.
روش‌های زیادی برای رشد تولید در سینمای کودک وجود دارد، مهم این است، آثاری که توسط جشنواره مورد توجه قرار می‌گیرد، در طول سال به طور جدی اکران شود و خانواده‌ها در سینماها و یا پردیس‌هایی که عبور و مرور برای آنها راحت است، فیلم‌های کودک و نوجوان را ببینند. بی شک چنین اتفاقی تا امروز در سینمای ایران رخ نداده است که یک سینما مناسب خانواده‌ها در نظر گرفته شود تا خانواده‌ها با خیال راحت بچه خود را به سالن سینما ببرد و خود نیز تا زمانی که کودک در حال تماشای فیلم است از فضای تفریحی و تجاری مجموعه استفاده کنند. اگر در چنین فضایی به صورت ادامه دار آثار جذاب و قابل اعتماد برای خانواده‌ها نمایش داده شود، باعث داغ نگه داشتن سینمای کودک می‌شود و در نهایت رشد این سینما را به همراه دارد. متأسفانه اکران فیلم‌های کودک و نوجوان تنها در دوره برگزاری جشنواره فیلم کودک صورت می‌گیرد و بعد از آن خانواده‌ها شاهد اکران چنین آثاری در سینما نیستند و شاید تنها تعداد انگشت شماری فیلم کودک و نوجوان برای اکران در نظر گرفته شده که در اکران‌های بد و سئانس های صبح گاهی ذبح می‌شوند. باید از سیاست‌های مناسبی برای داغ کردن سینمای کودک استفاده کنیم، نه اینکه برای حل مشکل صورت مساله را پاک کنیم و بگوییم جشنواره را دوسالانه برگزار می‌کنیم تا پرفروغ تر برگزار شود. در واقع مساله اصلاً فروغ جشنواره نیست، بلکه فروغ سینمای کودک است.
به عنوان تهیه کننده انیمیشن، بین ۲ تا ۳ سال برای تولید انیمیشن زمان می‌گذارم و می‌توان گفت که تقریباً هر ۳ سال یک بار می‌توانم در یک جشنواره حضور داشته باشم و یا خیلی تلاش کنم تا هر دوسال فیلمی را برای حضور در جشنواره داشته باشم، به همین دلیل از نظر من به عنوان یک تهیه کننده انیمیشن هر سال و یا دوسالانه برگزار شدن جشنواره کودک تأثیری ندارد. اما در حال حاضر صحبت من درباره سینمای رئال است. اتفاقاً در سینمای رئال چند فیلم کودک و نوجوان در سینماها اکران شد و با استقبال خوبی نیز همراه شد، اما مشکلی که در سینما وجود دارد این است که اخبار سینما ما دایرمدار سلبریتی ها است. یعنی حتی اگر یک فیلم در فروش سینما موفق می‌شود، بازهم ۹۰ درصد مردم از چنین اتفاقی با خبر نشده و بیشتر اخبار مربوط به سلبریتی ها را می‌شنوند.
اینکه دولت چه کمکی می‌تواند بکند تا سرمایه‌های خصوصی برای سینمای کودک از لحاظ کمی و کیفی رشد کند، پیشنهاد می‌کنم که سرمایه دولتی برای سینمای کودک و نوجوان نه حذف و نه عقب کشیده شود. بلکه این سرمای را باید درست و در جای مناسب استفاده کنیم. به عنوان مثال باید شرایطی فراهم شود تا خانواده‌ها در کنار هم فیلم ببینند. باید شرایط اکران مناسب نمایش فیلم کودک فراهم شود تا بخش خصوصی تمایل به سرمایه‌گذاری پیدا کند. باید شرایط مناسب برای عرضه محصولات جانبی سینمای کودک و نوجوان فراهم کنیم تا بازار خود را پیدا کند.
در حال حاضر یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که کارهای تینیجری دنیا را نمی‌توانیم در سینمای خود اکران کنیم، به همین دلیل همیشه در تولید محصول نوجوان با مشکل برمی‌خوریم و تنها می‌توانیم محصول کودک تولید کنیم که شامل کودک سن زیر مدرسه است که سینما نمی‌رود و برای آنهایی که بزرگ‌تر هستند آثار مناسب این سن وجود ندارد، آثاری که شامل بلوغ، روابط، رشد، قهرمان سازی است و باید مورد توجه قرار گیرد. در واقع ما برای سن نوجوانان نیاز به قهرمان سازی برای ایجاد هویت هستیم. اساساً در هالیوود فیلم‌هایی که برای نوجوان ساخته می‌شود، آثار ابرقهرمانی است که بسیار تأثیرگذار است. این در حالی است که ما در سینمای خود قهرمان پروری نداریم و فکر می‌کنیم اگر به این مساله توجه کنیم جدای آموزه‌های خود قدم برداشته‌ایم، تمام این کاستی‌ها سبب می‌شود تا آثاری که در داخل تولید می‌کنیم امکان عرضه مناسبی پیدا نکرده و از لحاظ اقتصادی شکست می‌خورد. اما انیمیشن از این نظر جلو است، یعنی شاید در داخل کشور چندان اکران موفقی نداشته باشد اما چون لامکان و لازمان است و معلوم نیست کجای دنیا تولید شده به راحتی بازار بین‌المللی پیدا می‌کند. به همین دلیل اگر محصولات جانبی، زمان‌های اکران و جشنواره‌ها را جدی گرفته و به درستی به خانواده‌ها معرفی کنیم، دیگر نیازی نیست جشنواره را تضعیف کرده و آن را دوسالانه برگزار کنیم.